"ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା" ପୃଷ୍ଠାର ସଂସ୍କରଣ‌ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତଫାତ

ଲିଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ବଦଳାଇବେ
ଉଇକିପିଡ଼ିଆ‌ରୁ
Browse history interactively
← ପୁରୁଣା ବଦଳନୂଆ ବଦଳ →
Content deleted Content added
ଭିଜୁଆଲWikitext
→‎ଅବସର: ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ:୧୯୯୯-୨୦୦୪, ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସର:୨୦୦୪-ବର୍ତ୍ତମାନ
୧୫୧ କ ଧାଡ଼ି: ୧୫୧ କ ଧାଡ଼ି:
==ଅବସର==
==ଅବସର==
===ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ:୧୯୯୯-୨୦୦୪===
===ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ:୧୯୯୯-୨୦୦୪===
[[File:Nelson Mandela, 2000 (4).jpg|thumb|right|୨୦୦୦ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ଲଣ୍ଡନ ସ୍କୁଲ ଅଫ ଇକୋନୋମିକ୍ସ" ପରିଦର୍ଶନ]]
ଜୁନ ୧୯୯୯ରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରି ମଣ୍ଡେଲା, ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ଓ କୁନୁ ସ୍ଥିତ ନିଜ ବାସଭବନରେ ଏକ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ କଟାଉଥିଲେ । ସେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଆତ୍ମଜୀବନୀ "ଦି ପ୍ରେସିଡ଼େନସିଆଲ ଇୟର୍ସ"ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାଗ ଲେଖିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶନ ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ବନ୍ଦ କରି ଦେଇଥିଲେ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=587–588}}; {{harvnb|Meredith|2010|p=576}}.</ref> ଏକୁଟିଆ ଜୀବନଯାପନରେ ବିଚଳିତ ହୋଇ ସେ ଏକ ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ; ଯେଉଁଥିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ତାରକା ଓ ନେତାଙ୍କୁ ଭେଟିବା ଆଦି ସଂପୃକ୍ତ ଥିଲା ଏବଂ ସେହି ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଥିବା ସମୟରେ ୧୯୯୯ରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଫାଉଣ୍ଡେସନ"ର ସ୍ଥାପନା କରି ଏଚ.ଆଇ.ଭି./ଏଡ଼ସ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼େଇ, ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଓ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=588–589}}; {{harvnb|Meredith|2010|p=576}}.</ref> ନିଜର ଶାସନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ସଂକ୍ରମିତ ରୋଗ ପାଇଁ ବିଶେଷ କିଛି କରି ନଥିବାରୁ ସେ କଟୁ ସମାଲୋଚନାର ପାତ୍ର ହୋଇଥିଲେ, ସେଥି ନିମନ୍ତେ ନିଜ ଅବସର କାଳରେ ଏହା ପ୍ରତି ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା "ଏକ ଯୁଦ୍ଧ" ଯେଉଁଥିରେ "ଅନ୍ୟ ସବୁ ପୂର୍ବ ଯୁଦ୍ଧ" ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି, ଏବଂ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ତତକାଳୀମ ମବେକିଙ୍କ ସରକାରକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ଯେ ଏଚ.ଆଇ.ଭି.+ ସମସ୍ତ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷେଧକ (ରୋଟ୍ରୋଭାଇରାଲ୍ସ) ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=590–591}}; {{harvnb|Meredith|2010|pp=584–586}}.</ref> ୨୦୦୦ରେ "ଗ୍ୟାରି ପ୍ଲେୟାର"ଙ୍କ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତାରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଇନଭିଟେସନାଲ ଗଲଫ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ" ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{cite web|url=http://garyplayer.com/news/news_detail/nelson_mandela_invitational_tees_off/|title=Nelson Mandela Invitational Tees Off|date=14 November 2003 |publisher=GaryPlayer.com|accessdate=27 October 2008|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhkA8kqY |deadurl=no}}</ref> ଜୁଲାଇ ୨୦୦୧ରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ପ୍ରୋଷ୍ଟେଟ କ୍ୟାନସର" ପାଇଁ ସଫଳ ଉପଚାର ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=598}}; {{cite news |publisher=BBC | url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1492865.stm | title=Mandela 'responding well to treatment' | date=15 August 2001|accessdate=26 May 2008|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhSMPxao |deadurl=no}}</ref>

୨୦୦୨ରେ ସେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଆନୁଆଲ ଲେକଚର"ର ଉଦଘାଟନ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ବୃତ୍ତି ପାଇଁ ୨୦୦୩ରେ ରୋଡ଼ସ ହାଉସ, [[ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ଼ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ]] ଠାରେ "ମଣ୍ଡେଲା ରୋଡ଼ସ ଫାଉଣ୍ଡେସନ" ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଗୁଡ଼ିକ ପରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ସେଣ୍ଟର ଅଫ ମେମୋରୀ" ତଥା ଏଚ.ଆଇ.ଭି./ଏଡ଼ସ ବିରୁଦ୍ଧରେ "୪୬୬୬୪ କ୍ୟାମ୍ପେନ" ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=589–590}}.</ref> ୨୦୦୦ରେ ଡର୍ବାନରେ ହୋଇଥିବା "୧୩ତମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏଡ଼ସ ମହାସଭା"ରେ ସେ ଅନ୍ତିମ ଅଭିଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ,<ref>{{cite web |url=http://www.thebody.com/content/art16140.html |title=Closing Ceremony |author=Pablo Tebas |date=13 July 2000 |publisher=The Body |accessdate=25 February 2013 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhRW0hQl |deadurl=no}}</ref> ଓ ୨୦୦୪ରେ [[ବ୍ୟାଙ୍ଗକକ]] , [[ଥାଇଲାଣ୍ଡ]] ରେ "୧୫ତମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏଡ଼ସ ମହାସଭା"ରେ ମଧ୍ୟ ଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ ।<ref>{{cite web|url=http://www.kaisernetwork.org/aids2004/kffsyndication.asp?show=portal_071504.html|title=XV International AIDS Conference – Daily Coverage|date=15 July 2004|publisher=Kaisernetwork|accessdate=27 October 2008 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhRZqa1C |deadurl=no}}</ref>

ସର୍ବସାଧାରଣରେ, ମଣ୍ଡେଲା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶକ୍ତିକୁ ସମାଲୋଚନା କରିବାରେ ଲାଗିଲେ । ୧୯୯୯ରେ "ନାଟୋ ଇଣ୍ଟରଭେନସନ ଇନ କୋସୋଭୋ"କୁ ସେ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରି କହିଥିଲେ ଯେ ବିଶ୍ୱର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦେଶମାନେ ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ନୈତିକତା ଦେଖାଇବାର ଏହା ଏକ ପ୍ରୟାସ ।<ref>{{cite news|url=http://www.derechos.org/nizkor/iraq/doc/mandela1.html |title=Equipo Nizkor – Mandela slams Western action in Kosovo, Iraq |agency=Reuters |author=Keith Weir |date=13 April 2003 |publisher=Derechos.org |accessdate=3 October 2010 |archivedate=21 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhQi33OL |deadurl=no}}</ref> ୨୦୦୩ରେ ବ୍ରିଟେନ ଓ ଆମେରିକା ଦ୍ୱାରା "[[ଇରାକ]] ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ" ବିପକ୍ଷରେ ସେ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଆମେରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି [[ଜର୍ଜ ଡବଲ୍ୟୁ. ବୁଶ]] ଓ ବ୍ରିଟେନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ [[ଟୋନି ବ୍ଲେୟାର]] ଙ୍କୁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ନିୟମକୁ ଅଣଦେଖା କରୁଥିବାର ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ । ଆମେରିକା ଉପରେ ଅଧିକ ଆକ୍ରମଣକରି ସେ କହିଥିଲେ, ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଆମେରିକା ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ "ଅକଥନୀୟ ଅତ୍ୟାଚାର" କରିଛି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ "ଜାପାନରେ ଆଣବିବ ବୋମା ପକାଇବା", ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିତର୍କର ରୂପ ଧାରଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ପରେ ମଣ୍ଡେଲା ବ୍ଲେୟାରଙ୍କ ସହିତ ପୁନଃ-ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=591–592}}; {{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/2228971.stm|title=Mandela warns Bush over Iraq|date=1 September 2002|publisher=BBC |accessdate=27 October 2008 | first=John | last=Pienaar |archivedate=21 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhQjsYTq |deadurl=no}}; {{cite news|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-1736438.html|title=Mandela lambastes 'arrogant' Bush over Iraq|last=Cornwell|first=Rupert |work=The Independent|date=31 January 2003|accessdate=27 October 2008 | location=London}};{{cite news | author=Fenton, Tom | publisher=CBS | title=Mandela Slams Bush on Iraq | date=30 January 2003 | url=http://www.cbsnews.com/stories/2003/01/30/iraq/main538607.shtml | accessdate=26 May 2008 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhQr4N5U |deadurl=no}}</ref> ଲିବ୍ୟା-ବ୍ରିଟେନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସଂପର୍କକୁ ନେଇ ବାର୍ଲିନ୍ନି କାରାଗାରରେ ସେ "ମେଗ୍ରାହି"ଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ବୁଝାମଣାର ସର୍ତ୍ତ ବିରୋଧରେ ତାଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଇ କହିଥିଲେ ଏହା ଏକ "ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅବୁଝାମଣା" ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=593}}.</ref>
===ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସର:୨୦୦୪-ବର୍ତ୍ତମାନ===
===ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସର:୨୦୦୪-ବର୍ତ୍ତମାନ===
ଜୁନ ୨୦୦୪ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ୮୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଶରୀର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟିବାରୁ ମଣ୍ଡେଲା "ଅବସରରୁ ଅବସର" ନେବା ଘୋଷଣା କରି କହିଥିଲେ "ମୋତେ ଡାକିବ ନାହିଁ, ମୁଁ ତୁମକୁ ଡାକିବି ।"<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=598}}; ; {{harvnb|Meredith|2010|p=593}}; {{cite web | title=I'll call you | publisher=SouthAfrica.info | date=2 June 2004 | url=http://www.southafrica.info/mandela/mandela-retirement.htm | accessdate=26 May 2008|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhSNBc53 |deadurl=no}}</ref> ଅତି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ବନ୍ଧୁ ଓ ପରିବାରର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କେବଳ ଭେଟ କରିବା ଜାରି ରଖିଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଫାଉଣ୍ଡେସନ ତରଫରୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ସଭା ତଥା ଗଣମାଧ୍ୟମ ସାକ୍ଷାତକାର ପାଇଁ ଅନୁରୋଧକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=598}}.</ref> ପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରେ ସେ କିଛି ମାତ୍ରରେ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇଥିଲେ ।

[[File:George W. Bush and Nelson Mandela - walking - Oval Office - May 17 2005.jpg|thumb|ମେ ୨୦୦୫ରେ ଓଭାଲ ଅଫିସରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଜର୍ଜ ଡବଲ୍ୟୁ ବୁଶ]]
୨୦୦୫ରେ ସେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଲିଗାସି ଟ୍ରଷ୍ଟ"ର ଗଠନ କରିଥିଲେ ।<ref name=NPR>{{cite news |title=Mandela, Bush Discuss Education, AIDS in Africa |author= |first=Allison |last=Keyes |authorlink= |authorlink2= |author2= |author3= |author4= |author5= |author6= |author7= |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4654914 |agency= |newspaper=NPR |publisher= |location= |isbn= |issn= |oclc= |pmid= |pmc= |bibcode= |doi= |id= |date=May 17, 2005 |page= |pages= |at= |accessdate= |language= |trans_title= |quote= |archiveurl=http://www.webcitation.org/6HeUQkPps|archivedate=June 25, 2013 |deadurl= |ref=}}</ref> ଏହି ସଂସ୍ଥାର ଉଦଘାଟନ ପାଇଁ ସେ ଆମେରିକା ଗସ୍ତ କରି "ବ୍ରୁକିଙ୍ଗସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ"ରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶ ମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।<ref name=NPR /><ref name=LAT>{{cite news |title=The Obama-Mandela dynamic, reflected in a photo |author= |first=Kathleen |last=Hennessey |authorlink= |authorlink2= |author2= |author3= |author4= |author5= |author6= |author7= |url=http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-na-obama-mandela-20130625,0,6170889,full.story |agency= |newspaper=[[Los Angeles Times]] |publisher= |location= |isbn= |issn= |oclc= |pmid= |pmc= |bibcode= |doi= |id= |date=June 25, 2013 |page= |pages= |at= |accessdate= |language= |trans_title= |quote= |archiveurl=http://www.webcitation.org/6HeUdFS94 |archivedate=June 25, 2013 |deadurl= |ref=}}</ref> ସେ ମଧ୍ୟ ଆମେରିକୀୟ ସିନେଟର ସଦସ୍ୟ [[ହିଲାରୀ କ୍ଲିଣ୍ଟନ]] , ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବୁଶ, ଏବଂ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ [[ବାରାକ ଓବାମା]] ଙ୍କୁ ଭେଟି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିଥିଲେ ।<ref name=LAT />

ଜିମ୍ବାୱେରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହେଉଥିବାରୁ ତତକାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି [[ରବର୍ଟ ମୁଗାବେ]] ଙ୍କୁ ସେ ଇସ୍ତଫା ଦେବାପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାର କିଛି ପ୍ରଭାବ ନ ପଡ଼ିବାରୁ ୨୦୦୭ରେ ସେ ମଣ୍ଡେଲା ସର୍ବସାଧାରଣ ଭାବେ କହିଥିଲେ ଯେ ମୁଗାବେ "ସମ୍ମାନର ସହିତ" ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦରୁ ଓହରି ଆସିବା ଉଚିତ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=594}}.</ref> ସେହି ବର୍ଷ ମଣ୍ଡେଲା, ମାସେଲ ଓ ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଏକ ବିଶ୍ୱନେତାଙ୍କ ସଂଘ କରି ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଅସୁବିଧା ଓ ସମାଧାନ ହୋଇ ନ ପାରୁଥିବା ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ତାଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ବୁଦ୍ଧିର ସହାୟତା ଦେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ନିଜର ୮୯ତମ ଜନ୍ମଦିନରେ ଏକ ଭାଷଣରେ ସେ ଏହି ସଂଗଠନ "ଦି ଏଲଡ଼ର୍ସ"ର ଗଠନ ହେବା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=600}}; {{cite news | url=http://www.msnbc.msn.com/id/19836050 | title=Mandela joins 'Elders' on turning 89 | publisher=[[MSNBC]]|agency=Associated Press|accessdate=26 May 2008 | date=20 July 2007 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhRqC1M4 |deadurl=no}}; {{cite web|url=http://www.southafrica.info/mandela/theelders.htm|title=Mandela launches The Elders|date=19 July 2007 |publisher=SAinfo|accessdate=27 October 2008 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhRpoERW |deadurl=no}}</ref>

[[File:Graça Machel - Sri Chinmoy - Nelson Mandela.png|thumb|ଭାରତୀୟ ଗୁରୁ ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ମୟଙ୍କ ସହିତ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରାକା ମାସେଲ]]
୧୮ ଜୁଲାଇ ୨୦୦୮ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ୯୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା, ଓ ପ୍ରମୁଖ ସମାରୋହ କୁନୁ ଠାରେ ହୋଇଥିଲା<ref name="FOXNews">{{cite news|url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,385561,00.html|title=Nelson Mandela Celebrates 90th Birthday by Urging Rich to Help Poor|date= 18 July 2008|publisher=Fox News Channel|accessdate=27 October 2008|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhSkmQUE |deadurl=no}}</ref> ତଥା "ହାଇଡ଼ ପାର୍କ, ଲଣ୍ଡନ"ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ଏକ କନସର୍ଟ ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/hyde-park-concert-to-mark--mandelas-90th-821776.html|title=Hyde Park concert to mark Mandela's 90th|last=Bingham|first=John|date=6 May 2008|work=The Independent| publisher=Independent Print Limited|accessdate=27 October 2008 | location=London|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhSlCa27 |deadurl=no}}</ref> ଏହି ସମାରୋହର ଆରମ୍ଭରେ ଭାଷଣ ଦେଇ ମଣ୍ଡେଲା ଧନୀ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଗରିବ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହାୟତା ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ ।<ref name="FOXNews"/> ମବେକିଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିତ୍ୱ ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ନିଜର ସମର୍ଥନ ଜାରି ରଖିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି "ଜାକୋବ ଜୁମା"ଙ୍କ ପ୍ରତି ଅଧିକ ସମଥନ ଦେଖାଇଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ୨୦୦୯ରେ ଏକ ଝଡ଼ ମଝିରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ନାତି "ଚିଫ ମଣ୍ଡଲା ମଣ୍ଡେଲା" ତାଙ୍କୁ ଏକ ଜୁମା-ସମର୍ଥିତ ସଭାରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ ଆକାଶ ମାର୍ଗରେ ନେଇଯାଇଥିବା ପାଇଁ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|pp=594–597}}; {{harvnb|Meredith|2010|p=598}}.</ref>

୨୦୦୪ଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ହେବାକୁ ଥିବା "୨୦୧୦ ଫିଫା ବିଶ୍ୱ କପ" ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲା ସଫଳ ଭାବେ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ, କହିଥିଲେ "ଆଗାମୀ ବର୍ଷରେ ଆମ ପାଇଁ କିଛି ନୂତନ ପୁରସ୍କାର ଅଛି"; ଓ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଅନ୍ତହେବାର ଏକ ଦଶନ୍ଧି ବିତିସାରିଥିଲା । ବିଶ୍ୱକପ ସମୟରେ ବିଶେଷ ଲୋକଲୋଚନଙ୍କୁ ନ ଆସି, ମଣ୍ଡେଲା ଅନ୍ତିମ ସମାରୋହରେ ଏକ ବିରଳ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ ଦେଇଥିଲେ ଓ ପ୍ରଚୁର କରତାଳି ସହ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କରାଯାଇଥିଲା ।<ref>{{harvnb|Battersby|2011|p=600}}; {{cite news| url=http://www.guardian.co.uk/world/2010/jul/11/nelson-mandela-world-cup-final | location=London | work=The Guardian | title=Nelson Mandela attends World Cup closing ceremony | date=11 July 2010 | first=David | last=Batty|archivedate=25 February 2013 |archiveurl=http://www.webcitation.org/6EhSlkRAr |deadurl=no}}</ref>

୨୦୦୫ରୁ ୨୦୧୩ ମଧ୍ୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କ ପରିବାରର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନାମରେ ବିଭିନ୍ନ ଟ୍ରଷ୍ଟରେ ନିୟୋଯିତ ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥ ଲାଗି ଅନେକ ଆଇନ ପରିସ୍ଥିତିର ସାମନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।<ref>[http://www.nytimes.com/2013/05/25/world/africa/messy-legal-fight-over-mandela-trust-goes-public.html?_r=0]</ref>

୨୦୧୩ ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ ଫୁସଫୁସ ସଂକ୍ରମଣ ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ପ୍ରିଟୋରିଆରେ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାରେ ରଖାଯାଇଥିଲା, ଏବଂ ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବଂଶଧରମାନେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସନ୍ତାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ସମାଧି ସ୍ଥଳ ପାଇଁ ଆନ୍ତଃ-ପାରିବାରିକ ଆଇନ-କନ୍ଦଳରେ ମାତିଥିଲେ ।<ref>{{cite web|author=David Smith in Johannesburg |url=http://www.guardian.co.uk/world/2013/jul/03/south-african-courts-mandela-burial |title=South African courts step in over Mandela family burial row |publisher=The Guardian |date= |accessdate=2013-07-05}}</ref><ref>{{cite web|last=Moreton |first=Cole |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/nelson-mandela/10155807/Nelson-Mandelas-grandson-Mandla-accused-of-grave-tampering.html |title=Nelson Mandela's grandson Mandla accused of grave tampering |publisher=Telegraph |date= |accessdate=2013-07-05}}</ref><ref>{{cite web|author=July 4 2013 at 09:40am By Henriette Geldenhuys |url=http://www.iol.co.za/news/crime-courts/affidavit-points-out-mandla-s-master-plan-1.1541835 |title=Affidavit points out Mandla's 'master plan' |publisher=IOL.co.za |date= |accessdate=2013-07-05}}</ref>
====ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା====
====ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା====


୨୩:୨୫, ୫ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୩ ଅନୁସାରେ କରାଯାଇଥିବା ବଦଳ

ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା
ମେ ୨୦୦୮ ରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ
୧୦ ମେ ୧୯୯୪ – ୧୪ ଜୁନ ୧୯୯୯
ପୂର୍ବ ଅଧିକାରୀଫେଡ଼୍ରିକ ୱିଲିଅମ ଦେ କ୍ଲର୍କ
ପର ଅଧିକାରୀଥାବୋ ମବେକି
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସବିଶେଷ
ଜନ୍ମ
ରୋଲିହ୍ହଲ୍ଲା ମଣ୍ଡେଲା

(1918-07-18) ୧୮ ଜୁଲାଇ ୧୯୧୮ (ବୟସ ୧୦୫)
ମ୍ୱେଜୋ, ସଂଯୁକ୍ତ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା
ଜାତୀୟତାଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ
ରାଜନୀତିକ ଦଳଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ
ଜୀବନ ସାଥୀଏଭେଲିନ ନତୋକୋ ମାସେ(୧୯୪୪–୧୯୫୭)
ୱିନି ମାଦିକିଜେଲା ମଣ୍ଡେଲା(୧୯୫୮–୧୯୬୬)
ଗ୍ରାକା ମାସେଲ(୧୯୯୮–ବର୍ତ୍ତମାନ)
ସନ୍ତାନମାଦିବା ଥେମ୍ବେକିଲେ
ମାକଗାଥୋ ମଣ୍ଡେଲା
ମାକାଜିୱେ
ମାକି
ଜେନାନି
ଜିନ୍ଦଜିସ୍ୱା
ଘରହଫଟନ ଇଷ୍ଟେଟ, ଗଉଟେଙ୍ଗ, ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ, ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନଫୋର୍ଟ ହାରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ୟୁନିଭର୍ସିଟି ଅଫ ଲଣ୍ଡନ ଏକ୍ସଟରନାଲ ସିଷ୍ଟମ
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ୱିଟୱାଟର୍ସରାଣ୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ସନ୍ତକ
ୱେବସାଇଟwww.nelsonmandela.org

ନେଲସନ ରୋଲିହ୍ହଲ୍ଲା ମଣ୍ଡେଲା(ଜନ୍ମ - ୧୮ ଜୁଲାଇ ୧୯୧୮) ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ(୧୯୯୪-୧୯୯୯) ଅଟନ୍ତି । ସେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ପ୍ରଥମ ଅଣ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗ ବା କୃଷ୍ଣକାୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଶାସନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ନୀତିର ପତନ ହୋଇଥିଲା ତଥା ଚାଲିଆସୁଥିବା ରଙ୍ଗଭେଦ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ସାମାଜିକ ଅସମାନତାକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ବିଶେଷ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ରାଜନୈତିକ ଭାବେ ସେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖିଥିଲେ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପରି ଭାବେ ୧୯୯୧ରୁ ୧୯୯୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପଦବୀ ଭାବେ "ନନ-ଆଲାଇନଡ ମୁଭମେଣ୍ଟ"ର ମହା ସଚିବ ଭାବେ ୧୯୯୮-୧୯୯୯ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିଲେ ।

ଯୋସା ସଂପ୍ରଦାୟର ଥେମ୍ବୁ ରାଜପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରି ମଣ୍ଡେଲା ଫୋର୍ଟ ହାରେ ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୱିଟୱାଟର୍ସରାଣ୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ରହିବା ସମୟରେ ଔପନିବେଶ ବିରୋଧୀ ରାଜନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ଓ ଏହାର ଯୁବ ସଂଘର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଭ୍ୟ ଥିଲେ । ୧୯୪୮ରେ ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟିର "ଆଫ୍ରିକାନ" ଜାତୀୟତାବାଦୀ ମାନେ ସରକାର ଗଠନ କରି କ୍ଷମତାକୁ ଆସିବା ପରେ ଅପାର୍ଥିଡ଼କୁ ନୀତିକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ, ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦ୍ୱାରା ୧୯୫୨ରେ ହୋଇଥିବା ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରି ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୫୫ରେ "ପିପୁଲ ଅଫ କଂଗ୍ରେସ"କୁ ଉଦବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ । ଜଣେ ଓକିଲ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ସମୟରେ ସନ୍ଦେହଜନକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଓ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଭାବେ ୧୯୫୫ରୁ ୧୯୬୧ ଯାଏଁ ଦେଶଦ୍ରୋହ ପାଇଁ ଅଭିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶେଷରେ ନିର୍ଦ୍ଦୋଷ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଯଦିଓ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭରେ ସେ ଅହିଂସା ନୀତିରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖିଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକାନ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ସହ ମିଶି ୧୯୬୧ ରେ "ଉମଖୋଂତ ୱେ ସିଜୱେ" ନାମରେ ଏକ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ଗଠନ କରି, ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ବହୁ ବୋମାମାଡ଼ର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଗଣସଂହାର ଓ ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ରିଭିନିଆ ଶୁଣାଣୀରେ ଆଜୀବନ କାରାବାସ ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ପାଇଥିଲେ ।

ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତି ଓ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼ି ସେ ନିଜ ଜୀବନକାଳର ୨୭ ବର୍ଷ କାଳ ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପର କାରାଗାର, ପୋଲ୍ସମୁର କାରାଗାର ଓ ଭିକ୍ଟର ଭର୍ଷ୍ଟର କାରାଗାରରେ କଟାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚାପ ବଢ଼ିବାରୁ ୧୯୯୦ରେ ଛାଡ଼ ପାଇଥିଲେ । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ଥିବା ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଓ ତତକାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏଫ.ଡବଲ୍ୟୁ. ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ ସହିତ ଅପାର୍ଥିଡ଼ର ଅନ୍ତ ପାଇଁ ବୁଝାମଣା କରିଥିଲେ । ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଥିବା ସମୟରେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ଓ ବିତି ଯାଇଥିବା ମାନବଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ତଦନ୍ତ ପାଇଁ "ଟ୍ରୁଥ ଏଣ୍ଡ ରିକୋନସିଲିଏସନ କମିଶନ"ର ଗଠନ କରିଥିଲେ । ପୂର୍ବ ସରକାରଙ୍କ ଉଦାରବାଦୀ ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତିକୁ ଅନୁସରଣ କରି ଜମି ସୁଧାର ନିୟମକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତୀକରଣ ପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଲିବ୍ୟା ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀର "ପ୍ୟାନ ଆମ ଫ୍ଲାଇଟ ୧୦୩ ବମ୍ବିଙ୍ଗ ଟ୍ରାଏଲ" ବୁଝାମଣାରେ ମଧ୍ୟସ୍ଥି ଭାବେ ଓ ଲେସୋଥୋରେ ହୋଇଥିବା ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନର ସମାଧାନ କରିଥିଲେ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ଦ୍ୱିତୀୟ ବାର ନିର୍ବାଚନ ନ ଲଢ଼ି, ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଦ୍ୱାରା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ତଥା ଏଚ.ଆଇ.ଭି./ଏଡ଼ସ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଅନେକ ସମାଜସେବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନେଇଥିଲେ ।

ସାରା ଜୀବନ ସେ ଏକ ବିତର୍କିତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭାବେ ପରିଚିତ, ଏପରିକି ଉଗ୍ରବାଦୀ ମାନେ ତାଙ୍କୁ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଓ ସାମ୍ୟବାଦର ଚାକର ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ୱେ ମଧ୍ୟ ଔପନିବେଶ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ନୀତି ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଅନେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ମିଳିଛି । ୧୯୯୩ରେ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବେସାମରିକ "ପ୍ରେସିଡ଼େଣ୍ଟସିଆଲ ମେଡ଼ାଲ ଅଫ ଫ୍ରିଡ଼ମ", ଋଷିଆ ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବେସାମରିକ ସମ୍ମାନ "ଅର୍ଡର ଅଫ ଲେନିନ", ଭାରତ ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବେସାମରିକ ସମ୍ମାନ " ଭାରତ ରତ୍ନ " ସହିତ ୨୫୦ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାରରେ ମଣ୍ଡେଲା ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ମଣ୍ଡେଲା ବହୁ ସମ୍ମାନାଷ୍ପଦ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଏବଂ ନିଜର ଯୋସା ନାମ "ମାଦିବା" ବା "ତାତା", ଯାହାର ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥ ପିତା, ସେ "ଜାତିର ପିତା" ଓ "ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଗାନ୍ଧୀ" ଭାବେ ପରିଚିତ ।

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ

ବାଲ୍ୟ ଜୀବନ: ୧୯୧୮-୧୯୩୬

ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୮ ଜୁଲାଇ ୧୯୧୮ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର କେପ ରାଜ୍ୟର ଉମତାତୁର ମ୍ୱେଜୋ ଗ୍ରାମରେ ହୋଇଥିଲା [୧] ତାଙ୍କର ନାମ ପୂର୍ବରୁ ଯୋଗ ହୋଇଥିବା "ରୋଲିହ୍ହଲ୍ଲା"ର ଅର୍ଥ ଯୋହା ଭାଷାରେ "ସଙ୍କଟକାରୀ"[୧], ଏବଂ ପରେ ତାଙ୍କ ବଂଶର ନାମ ଅନୁସାରେ ସେ "ମାଦିବା" ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୨] ନେଲସନଙ୍କ ପୈତୃକ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ନଗୁବେଙ୍ଗଚୁକା ତାସ୍କେଇଆନ ଅଞ୍ଚଳ(ବର୍ତ୍ତମାନ ପୂର୍ବ କେପ ରାଜ୍ୟ)ରେ[୩] ବସବାସ କରୁଥିବା "ଥେମ୍ବୁ" ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ରାଜା ଥିଲେ, ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜଣେ ରାଜାଙ୍କ ନାମ "ମଣ୍ଡେଲା" ଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଶେଷନାମଟି ସେହିଠାରୁ ଆସିଅଛି । [୪] ତାଙ୍କ ବାପା ଗାଡ଼ଲା ହେନେରୀ ମଫାକାନ୍ୟିସ୍ୱା ୧୯୧୫ରେ ଜଣେ ଅଞ୍ଚଳ ପ୍ରମୁଖ ଥିଲେ ।[୫] ୧୯୨୬ରେ ଗାଡ଼ଲା ଦୁର୍ନୀତି ପାଇଁ ବରଖାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ; ଓ ନେଲସନଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଥିଲାଯେ ଉପରିସ୍ଥ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଦାବୀ ପୂରଣ ନ କରିପାରିବାରୁ ସେ ବରଖାସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।[୬] ଗାଡ଼ଲା କାମାତା ଦେବୀଙ୍କ ଭକ୍ତ[୭] ଥିଲେ ଓ ଜଣେ ବହୁପତ୍ନୀଧାରୀ ବ୍ୟକ୍ତି(ଚାରି ସ୍ତ୍ରୀ, ଚାରି ପୁଅ ଏବଂ ନଅ ଝିଅ) ଥିଲେ । ନେଲସନ ଗାଡ଼ାଲାଙ୍କ ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀ ନୋସେକେନି ଫାନ୍ନିଙ୍କ ପୁତ୍ର ଥିଲେ ।[୮]

"No one in my family had ever attended school [...] On the first day of school my teacher, Miss Mdingane, gave each of us an English name. This was the custom among Africans in those days and was undoubtedly due to the British bias of our education. That day, Miss Mdingane told me that my new name was Nelson. Why this particular name I have no idea."

— Mandela, 1994.[୯]

ନେଲସନଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ ତାଙ୍କ ବାଲ୍ୟକାଳ ମା ଓ ଦୁଇ ଭଉଣୀଙ୍କ ସହିତ କୁନୁ ଗ୍ରାମରେ ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ସଂସ୍କାର, ରୀତିନୀତି ମଧ୍ୟରେ କଟିଥିଲା ।[୧୦] ବାଲ୍ୟକାଳରେ ସେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଗୋ-ଚାରଣ ବାଳକ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କାଟିଥିଲେ ।[୧୧] ତାଙ୍କ ବାପା ମାଆ ଅଶିକ୍ଷିତ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ସାତ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ମେଥୋଡ଼ିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଠାଇଥିଲେ । ମୋଥୋଡିଷ୍ଟ ଭାବେ ବାପ୍ଟାଇଜଡ ହେବା ପରେ ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସେ ଇଂରାଜୀ ପୂର୍ବନାମ "ନେଲସନ" ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୨] ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ନଅ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବାପା କୁନୁ ଗ୍ରାମରେ ପରିବାର ସହ ବସବାସ କରିବାକୁ ଆସିଥିଲେ ଓ ଏକ ଅଜଣା ଶ୍ୱାସ ରୋଗରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ।[୧୩] ନେଲସନ ଏହା ମାନନ୍ତି ଯେ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ଅଭିମାନ ଓ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ସେ ନିଜ ବାପାଙ୍କଠାରୁ ଆହରଣ କରିଥିଲେ ।[୧୪]

ନେଲସଙ୍କ ମାଆ ତାଙ୍କୁ ମାକହେକେଜ୍ୱନି ସ୍ଥିତ "ଗ୍ରେଟ ପ୍ୟାଲେସ"କୁ ନେଇ ଯାଇଥିଲେ, ଏବଂ ସେଠାରେ ଜୋଙ୍ଗିନ୍ତାବା ଡାଲିନ୍ଦ୍ୟେବୋଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଛାଡ଼ିଆସିଥିଲେ । ମାଆଙ୍କୁ ବହୁବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନ ଦେଖିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ନେଲସନ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ଜୋଙ୍ଗିନ୍ତାବା ଓ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ନୋଏଙ୍ଗଲାଣ୍ଡ ତାଙ୍କୁ ନିଜ ସନ୍ତାନ ଭାବେ ଦେଖୁଥିଲେ; ଓ ତାଙ୍କ ନିଜ ପୁତ୍ର ଜଷ୍ଟିସ ତଥା ଝିଅ ନୋମାଫୁଙ୍କ ପରି ସମାନ ଅଧିକାର ଦେଇଥିଲେ ।[୧୫] ସେ ପ୍ରତି ରବିବାର ଚର୍ଚ୍ଚର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଭାଗ ନେଉଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା ।[୧୬] ପ୍ୟାଲେସ ନିକଟସ୍ଥ ଏକ ମେଥୋଡିଷ୍ଟ ମିଶନ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସେ ଇଂରାଜୀ, ଯୋହା ଓ ଭୂଗୋଳ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ ।[୧୭] ପ୍ୟାଲେସକୁ ଆସୁଥିବା ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କ ଭାଷଣରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଇତିହାସ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ବଢ଼ିଥିଲା ।[୧୮] ତାଙ୍କୁ ୧୬ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ସେ ଜଷ୍ଟିସ ତଥା ଅନ୍ୟ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହ ମିଶି ତ୍ୱକଛେଦନ ସମାରୋହରେ(circumcision ritual) ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଟାଇହାଲାର୍ହା ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ, ଓ ଏହାପରେ ତାଙ୍କ ନାମ "ଡାଲିବୁଙ୍ଗା" ହୋଇଥିଲା ।[୧୯]

କ୍ଲାର୍କବରୀ,ହିଲ୍ଡଟାଉନ ଓ ଫୋର୍ଟ ହାରେ: ୧୯୩୬-୧୯୪୦

ମଣ୍ଡେଲା,୧୯୩୭

ଥେମ୍ବୁ ରାଜକୀୟ ପରିଷଦରେ ସଭ୍ୟ ହେବା ନିମନ୍ତେ ମଣ୍ଡେଲା ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ ପାଇଁ ଇଙ୍ଗକୋବୋ ଠାରେ ଥିବା କ୍ଲାର୍କବରୀ ବୋର୍ଡିଙ୍ଗ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ଥେମ୍ବୁଲାଣ୍ଡରେ କଳା ଆଫ୍ରିକୀୟ ମାନଙ୍କ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଥିଲା ।[୨୦] ସେଠାରେ ମଣ୍ଡେଲା ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ମିଶିବା ପାଇଁ ଖେଳକୁଦରେ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇଥିଲେ ।[୨୧] ଦୁଇ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ "ଜୁନିଅର ସାର୍ଟିଫିକେସନ" ସମାପ୍ତ କରି,[୨୨] ୧୯୩୭ରେ ମଣ୍ଡେଲା ହିଲ୍ଡଟାଉନ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ୟୁଫୋର୍ଟରେ ଥିବା ମୋଥୋଡ଼ିଷ୍ଟ କଲେଜରେ ଜଷ୍ଟିସଙ୍କ ସହିତ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ ।[୨୩] ସେଠାରେ ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଇଂରାଜୀ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସରକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଜୋର ଦେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ପ୍ରାଚୀନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ମନୋନିବେଶ କରି ସୋଥୋ ଭାଷା କହୁଥିବା ଜଣକ ସହ ପ୍ରଥମ ଅଣ-ଯୋହା ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।[୨୪] ନିଜର ଖାଲି ସମୟରେ ଦୂର ଦୌଡ଼ ଏବଂ ବକ୍ସିଂ ରେ ମନଦେଇ ସେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବର୍ଷ ସୁଦ୍ଧା ପାରଙ୍ଗମ ହୋଇ ଉଠିଥିଲେ ।[୨୫]

ଯୋଙ୍ଗିନ୍ତାବାଙ୍କ ପ୍ରୋତ୍ସାହନରେ ମଣ୍ଡେଲା; ଆଲିସ, ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ କେପରେ ଥିବା ଫୋର୍ଟ ହାରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ଜଣ ସହପାଠୀଙ୍କ ସହିତ କଳାରେ ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେଠାରେ ସେ ଇଂରାଜୀ, ନୃତତ୍ତ୍ୱ ବିଜ୍ଞାନ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ, ସରକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ରୋମାନ ଡଚ ନିୟମ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଥମ ବର୍ଷରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ।[୨୬] ସେ ୱେଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ହାଉସ ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହିବା ସମୟରେ ଅଲିଭର ଟାମ୍ବୋ ଏବଂ ନିଜର ସମ୍ବନ୍ଧୀ କେ.ଡ଼ି. ମାଟାଞ୍ଜିମାଙ୍କ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।[୨୭] ଖେଳକୁଦରେ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ହେତୁ ମଣ୍ଡେଲା ଲାଟିନ ଆମେରିକୀୟ ବଲରୁମ ନୃତ୍ୟଶୈଳୀ ଶିଖିଥିଲେ ଓ ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନଙ୍କ ବିଷୟରେ ଏକ ଡ୍ରାମାରେ ଅଭିନୟ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ।[୨୮] ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଛାତ୍ରସଂଘର ସଭ୍ୟଭାବେ ସେ ପାଖାପାଖି ଅଞ୍ଚଳରେ ବାଇବେଲ ଶିକ୍ଷା ଦେଉଥିଲେ[୨୯] ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବ୍ରିଟେନକୁ ବାଚନିକ ସମର୍ଥନ ଦେଇଥିଲେ ।[୩୦] କିନ୍ତୁ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭ୍ୟ ମାନଙ୍କ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସେ କୌଣସି ଆଖିଦୃଶିଆ ସମର୍ଥନ ଦେଖାଇ ନଥିଲେ ।[୩୧] ଦ୍ୱିତୀୟ ବର୍ଷର ଛାତ୍ରଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାରରେ ପିଡ଼ୀତ ଜଣେ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ ଛାତ୍ରଙ୍କ ସହାୟତା କରି[୩୨] ଏବଂ ଷ୍ଟୁଡ଼େଣ୍ଟ ରିପ୍ରେଜେଣ୍ଟେଟିଭ କାଉନସିଲ ସହ ମିଶି ଦିଆଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟର ନିମ୍ନ ଗୁଣବତ୍ତା ବିରୋଧରେ ଅନଶନ କରି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ବରଖାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।[୩୩]

ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ରହଣି: ୧୯୪୧-୧୯୪୩

ଡିସେମ୍ବର ୧୯୪୦ରେ ମାକହେକେଜ୍ୱନିକୁ ଫେରିବା ପରେ ସେ ଜାଣିଲେ ଯେ ଯୋଙ୍ଗିନ୍ତାବା ତାଙ୍କର ଏବଂ ନିଜ ପୁଅ ଜଷ୍ଟିସଙ୍କର ବିବାହ ଅଲଗା ଜାଗାରେ ସ୍ଥିରୀକୃତ କରିସାରିଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଭାବେ ଦୁହେଁ କୁଇନ୍ସଟାଉନ ଦେଇ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୪୧ରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।[୩୪] ସେଠାରେ ଏକ ହୀରାଖଣିରେ ରାତ୍ର ଜଗୁଆଳ ଭାବେ ସେ କାମ ପାଇଥିଲେ ଏବଂ ପରେ ଘର ଛାଡ଼ି ଆସିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିବାରୁ ବହିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲେ ।[୩୫] ଜର୍ଜ ଗୁଚ ଟାଉନସିପରେ ନିଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଭାଇଙ୍କ ସହ ରହିବା ସମୟରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ୱାଲଟର ସିସୁଲୁଙ୍କ ସହ ପରିଚୟ ହୋଇଥିଲା; ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହାୟତାରେ "ୱିଟକିନ, ସିଡେଲସ୍କି ଏଣ୍ଡ ଏଲଡରମେନ" ଆଇନ ସହାୟତା କେନ୍ଦ୍ରରେ କିରାଣୀ ଭାବେ କାମ ପାଇଥିଲେ । କେନ୍ଦ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଜଣେ ଉଦାରପନ୍ଥୀ ଜୀଉ ଲାଜାର ସିଡେଲସ୍କି ଥିଲେ, ଏବଂ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ।[୩୬] ସେଠାରେ କାମ କରିବା ସମୟରେ ଗୌର ରେଡ଼େବେଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥିଲା ଯିଏକି ଜଣେ ଯୋହା ଥିଲେ ଓ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ତଥା କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗ ବନ୍ଧୁ ଭାବେ ନାଟ ବ୍ରେଗମ୍ୟାନଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ହୋଇଥିଲା ।[୩୭] ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଭାଷଣ ଶୁଣିବା ପରେ ତାଙ୍କର ଧାରଣା ହୋଇଥିଲା ଯେ ୟୁରୋପୀୟ, ଆଫ୍ରିକୀୟ, ଭାରତୀୟ ମାନେ ମେଳାପି ଓ ସମାନତାରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପରେ ସେ ତାଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟରେ କହିଥିଲେ ଯେ; ସେ କୌଣସି ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଯୋଗ ନ ଦେବାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ଥିଲା ଖ୍ରୀଷ୍ଟବାଦ ଓ ନାସ୍ତିକବାଦ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ୱନ୍ଦ; ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସଂଘର୍ଷ ସମାନ ବର୍ଗ ଉପରେ ଆଧାରିତ ନ ହୋଇ କଳା-ଗୋରା ଭେଦଭାବରେ ହୋଇଥିବାରୁ ।[୩୮] ରାଜନୀତିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ସଂପୃକ୍ତ ହୋଇ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୩ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଦରଦାମ ବୃଦ୍ଧି ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଶାଳ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୩୯] ନିଜ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାକୁ ଜାରିରଖିବାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁରୁ ରାତ୍ରକାଳୀନ ଦୂରଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା କଳାରେ ସ୍ନାତକ ଚାଲୁ ରଖିଥିଲେ ।[୪୦]

ସ୍ୱଳ୍ପ ବେତନ ପାଉଥିବାରୁ, ଆଲେକଜାଣ୍ଡ୍ରା ଟାଉନସିପରେ ଏକ ଯୋହା ପରିବାରରେ ସେ ଘରଭଡ଼ା ନେଇ ରହୁଥିଲେ । ଯଦିଓ ଆଲେକଜାଣ୍ଡ୍ରା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ପ୍ରଦୂଷଣ, ଅପରାଧ ଜର୍ଜରିତ ଥିଲା ଏହା ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଜୀବନରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ ।[୪୧] ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ପୀଡ଼ାରେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ସେ ଜଣେ ସ୍ୱାଜୀ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଙ୍କ ସହ ରହିଥିଲେ ।[୪୨] ଘରଭଡ଼ା ଆହୁରି କମ ଦାମରେ ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ମଣ୍ଡେଲା ୱିଟୱାଟର୍ସରାଣ୍ଡ ସ୍ଥାନୀୟ ଶ୍ରମିକ ସଂଘର କମ୍ପାଉଣ୍ଡରେ ରହିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ; ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ ବାସୁତୋଲାଣ୍ଡର କୁଇନ ରିଜେଣ୍ଟଙ୍କ ସହ ପରିଚୟ ହେଲା ।[୪୩] ୧୯୪୧ର ଶେଷ ଭାଗରେ ଯୋଙ୍ଗିନ୍ତାବା ତାଙ୍କୁ ଦେଖାକରିବାକୁ ଆସିଲେ ଏବଂ ଘର ଛାଡ଼ି ଚାଲି ଆସିଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ କ୍ଷମା କରିଦେଲେ । ୧୯୪୨ର ଶୀତ ସମୟରେ ଥେମ୍ବୁଲାଣ୍ଡ ଫେରିବା ପରେ, ରିଜେଣ୍ଟଙ୍କ ଦେହାବସାନ ଘଟିଲା ଏବଂ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଜଷ୍ଟିସ ମୃତ୍ୟୁର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।[୪୪] ୧୯୪୩ ର ଆଦ୍ୟରେ ମଣ୍ଡେଲା କଳାରେ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କଲାପରେ, ଏକ ଓକିଲ ଭାବେ ରାଜନୈତିକ ପଥ ଆପଣାଇବା ଆଶାରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ଆସିଥିଲେ ।[୪୫]

ବୈପ୍ଳବିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ

ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଯୁବ କଂଗ୍ରେସ:୧୯୪୩-୧୯୪୯

ୱିଟୱାଟର୍ସରାଣ୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିବା ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ସେଠାରେ ଏକମାତ୍ର ମୂଳ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଥିଲେ ଓ ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତିର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ; ଫଳତଃ ସେ ଅନେକ ଉଦାରପନ୍ଥୀ ଓ ସାମ୍ୟବାଦୀ ୟୁରୋପୀୟ, ଭାରତୀୟ ଓ ଜୀଉ ମାନଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜୋଏ ସ୍ଲୋଭୋ, ହ୍ୟାରି ସ୍କ୍ୱାର୍ଜ, ରୁଥ ଫାର୍ଷ୍ଟ ପ୍ରମୁଖ ।[୪୬] ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗଦେବା ପରେ ସେ ସିସୁଲୁଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବହୁମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ନିଜ ବନ୍ଧୁ ଅଲିଭର ଟାମ୍ବୋଙ୍କ ସହିତ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ସିସୁଲୁଙ୍କ ଓର୍ଲାଣ୍ଡୋ ଠାରେ ଥିବା ଘରେ ବିତାଉଥିଲେ ।[୪୭] ୧୯୪୩ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଆଣ୍ଟୋନ ଲେମ୍ବେଡ଼େଙ୍କ ସହ ମିଶିଥିଲେ; ଯିଏକି ଜଣେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଥିଲେ ଓ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳ ସହ ମିଶି ବ୍ରିଟିଶରାଜ ଓ ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଦୃଢ଼ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।[୪୮] ଶ୍ୱେତକାୟ ଓ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟମାନଙ୍କ ସହିତ ବନ୍ଧୁତା ସତ୍ତ୍ୱେ; ମଣ୍ଡେଲା ଲେମ୍ବେଡ଼େଙ୍କ ମତକୁ ସମର୍ଥନ କରି ବିଶ୍ୱାସ ରଖିଥିଲେ ଯେ କଳା ଆଫ୍ରିକୀୟ ମାନେ ନିଜର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ସଂଗ୍ରାମ କରିବା ଉଚିତ ।[୪୯] ଏହି ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଏକ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଅନୁଭବ କରି ସେ ଅନ୍ୟକିଛି ଯୁବ ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କ ସହ ମିଶି ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି "ଆଲଫ୍ରେଡ଼ ବିତିନି ଜୁମା"ଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସୋଫିଆଟାଉନ ସ୍ଥିତ ବାସଭବନରେ ଭେଟିଥିଲେ । ୧୯୪୪ ଇଷ୍ଟର ରବିବାର ଦିନ ଏଲୋଫ ଷ୍ଟ୍ରିଟରେ ଥିବା ବାଣ୍ଟୁ ମେନ’ସ ସୋସିଆଲ ସେଣ୍ଟର ଠାରେ "ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ ଯୁବ କଂଗ୍ରେସ ସଂଘ"ର ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ; ଏହାର ସଭାପତି ଲେମ୍ବେଡ଼େ ଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲା କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦର ପ୍ରମୁଖ ସଭ୍ୟ ଥିଲେ ।[୫୦]

୧୯୪୪ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଏଭେଲିନ

ସିସୁଲୁଙ୍କ ବାସଭବନରେ ମଣ୍ଡେଲା ଏଭେଲିନ ମାସେଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ; ଯିଏକି ଏଙ୍ଗକୋବୋ, ଟ୍ରାନସ୍କେଇରୁ ଜଣେ ନର୍ସ ତଥା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଥିଲେ । ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଏଭେଲିନଙ୍କ ବିବାହ ୫ ଅକ୍ଟୋବର, ୧୯୪୪ ରେ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କିଛି ଦିନ ଏଭେଲିନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧୀଙ୍କ ଘରେ ରହିବା ପରେ ୧୯୪୬ର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ଓର୍ଲାଣ୍ଡୋ ଠାରେ ଥିବା ଘର ନଂ-୮୧୧୫ରେ ରହିଥିଲେ ।[୫୧] ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସନ୍ତାନ ମାଦିବା "ଥେମ୍ବି" ଥେମ୍ବେକିଲେର ଜନ୍ମ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୪୬ରେ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୪୭ରେ ମାକାଜିୱେ ନାମ୍ନୀ ଏକ ଶିଶୁକନ୍ୟାର ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା; ଯାହାର ମୃତ୍ୟୁ ଜନ୍ମର ୯ ମାସ ପରେ ମେନିଞ୍ଜାଇଟିସ କାରଣରୁ ହୋଇଥିଲା ।[୫୨] ମଣ୍ଡେଲା ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ଖୁସିରେ କାଟୁଥିଲେ ଓ ନିଜର ମା ଏବଂ ଭଉଣୀ ଲିଆବିଙ୍କୁ ନିଜ ପାଖରେ ରଖିଥିଲେ ।[୫୩] ୱିଟକିନ, ସିଡେଲସ୍କି ଏଣ୍ଡ ଏଲଡରମେନରେ ୩ ବର୍ଷ କାମ କରିବା ପରେ ୧୯୪୭ର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ସେ ବାଣ୍ଟୁ ୱେଲଫେଆର ଟ୍ରଷ୍ଟରୁ ଋଣ ନେଇ ଏକ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ ଛାତ୍ର ରୂପେ ପଞ୍ଜିକରଣ କରିବାକୁ ମନସ୍ଥ କରିଥିଲେ ।[୫୪]

ଜୁଲାଇ ୧୯୪୭ରେ ଲେମ୍ବେଡ଼େଙ୍କ ଏକ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ମୃତ୍ୟୁହେବା ପରେ, ପିଟର ମଦା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ ଯୁବ କଂଗ୍ରେସ ସଂଘର ମୁଖ୍ୟଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ମୁଖ୍ୟ ସଚିବ ଥିଲେ ।[୫୫] କିନ୍ତୁ ମଣ୍ଡେଲା ମଦାଙ୍କ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଏବଂ ଶ୍ୱେତାଙ୍କଙ୍କୁ ପାର୍ଟି ମଧ୍ୟରେ ସମର୍ଥନ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।[୫୬] ୧୯୪୭ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀକୁ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ମୁଖ୍ୟ ସି.ଏସ. ରାମୋହାନୋଏଙ୍କ ଅଧୀନରେ କାମ କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ରାମୋହାନୋଏ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦର ମତ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଭାରତୀୟ ଓ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟଙ୍କ ସହଯୋଗ ନେଇଥିଲେ, ମଣ୍ଡେଲା ତାଙ୍କୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ।[୫୭]

୧୯୪୮ରେ ହୋଇଥିବା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ କେବଳ ଶ୍ୱେତକାୟ ମାନେ ମତଦାନ କରିବାକୁ ଅଧିକାର ପାଇଥିଲେ ଓ ହେରେନିଗଡେ ନାସିଓନାଲ ପାର୍ଟି ଡାନିଏଲ ଫ୍ରାଙ୍କୋଇସ ମାଲାନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥିଲେ । ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତିକୁ ଖୋଲାଖୋଲି ସମର୍ଥନ କରି ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବୈଧାନିକ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।[୫୮] ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ହୋଇ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀ ମାନେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଥିବା ଭାରତୀୟ ସଂଘ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୋଧରେ ଅନଶନ, ଶୋଭାଯାତ୍ରା, ଅସହଯୋଗ ପ୍ରଭୃତି କରିଥିଲେ । ଜୁମା ଏହି ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ନାପସନ୍ଦ କରିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଦ୍ୱାରା ବରଖାସ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ଜେମ୍ସ ମୋରୋକାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସିସୁଲୁ, ମଦା, ଟାମ୍ବୋ, ଗଡ଼ଫ୍ରେ ପିଟଜେ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ସଂଗ୍ରାମୀ ଦଳ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା; ଏବଂ ପରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ ଏହା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ତରଫରୁ ଏକ ବାସ୍ତବ ଓ କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା ।[୫୯] ରାଜନୀତିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ସମୟ ଦେବାରୁ ମଣ୍ଡେଲା ୱିଟୱାଟର୍ସରାଣ୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ତୃତୀୟ ବର୍ଷ ପରୀକ୍ଷାରେ ଅକୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଶେଷରେ ୧୯୪୯ରେ ଡ଼ିଗ୍ରୀ ପାଇବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୬୦]

ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ସଭାପତି:୧୯୫୦-୧୯୫୪

ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପତାକା

ମାର୍ଚ ୧୯୫୦ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜୁମାଙ୍କ ସ୍ଥାନ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀରେ ନେଇଥିଲେ ।[୬୧] ସେହି ମାସରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗଠାରେ ହୋଇଥିବା "ଡିଫେଣ୍ଡ ଫ୍ରି ସ୍ପିଚ କନଭେନସନ"ରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ, ଭାରତୀୟ ଓ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନଶନ କରିଥିଲେ । ମଣ୍ଡେଲା ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ଯେହେତୁ ଏହା ଅଣ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱରେ ହୋଇଥିଲା; କିନ୍ତୁ ଅନେକ କଳା ଆଫ୍ରିକୀୟ ଏଥିରେ ଭାଗ ନେବାରୁ "ସପ୍ରେସନ ଅଫ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଆକ୍ଟ, ୧୯୫୦"ର ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ ଦଳକୁ ଏହି ନିୟମ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ।[୬୨] ୧୯୫୦ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ ଯୁବ କଂଗ୍ରେସ ସଂଘର ସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୫୧ରେ ରଙ୍ଗଭେଦ ବିରୋଧୀ ଏକ ଦଳ ସହ ଯୁକ୍ତି କରି ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।[୬୩] ଏହାପରେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଥିଲା ଓ ନିଜ ବନ୍ଧୁ ମୋସେସ କୋତାନେଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରତି ଥିବା ଅବିଶ୍ୱାସ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲା । ପରେ କାର୍ଲ ମାର୍କସ, ଫ୍ରେଡ଼ରିକ ଏଙ୍ଗେଲ୍ସ, ଭ୍ଲାଦିମିର ଲେନିନ, ଜୋସେଫ ଷ୍ଟାଲିନ, ମାଓ ସେତୁଙ୍ଗ ଙ୍କ ଲେଖା ଦ୍ୱାରା ବହୁ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୬୪] ୧୯୫୨ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ, ମଣ୍ଡେଲା ଏଚ. ଏମ. ବାସନର ଆଇନ ସଂସ୍ଥାରେ କାମ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ କାମ ପ୍ରତି ଅଧିକା ଆଗ୍ରହ ଦେଇ ପରିବାରକୁ ଅବହେଳା କରିଥିଲେ ।[୬୫][୬୬]

୧୯୫୨ରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଭାରତୀୟ ସଂଘ ଓ ଅନ୍ୟ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଦଳମାନଙ୍କ ସହ ମିଶି ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ମିଳିତ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ କିଛି ଲୋକ ଏହାକୁ ଏକ ନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ବୋଲି ଭାବିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଉପରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆସ୍ଥା ରଖିଥିଲେ ।[୬୭] ଜୁନ ୨୨ରେ ଡର୍ବାନଠାରେ ପ୍ରାୟ ୧୦୦୦୦ ଲୋକଙ୍କ ଏକ ସମାବେଶରେ ଉଦବୋଧନ ଦେଉଥିବା ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ସ୍ୱଳ୍ପକାଳ ଲାଗି ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ଓ ମାର୍ଶାଳ ସ୍କୋୟାର କାରାଗାରରେ ରହିଥିଲେ ।[୬୮] ଆନ୍ଦୋଳନ ଜାରି ରହିବାରୁ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୨୦,୦୦୦ରୁ ୧,୦୦,୦୦୦ ପହଞ୍ଚିଯାଇଥିଲା ଓ ସରକାର ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ କାରାଗାରରେ ଭରିବା ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରି "ପବ୍ଲିକ ସେଫଟି ଲ, ୧୯୫୩"ର ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ।[୬୯] ମେ ମାସରେ ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ କଂଗ୍ରେସ ସଭାପତି ଜେ.ବି. ମାର୍କସଙ୍କୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଭେଟ କରିବାକୁ ଅଧିକାରୀମାନେ ନିବୃତ କରିଥିଲେ; ଫଳତଃ ମଣ୍ଡେଲା ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ । ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ବାଫାବେଗିୟା ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତିବାଦ ସତ୍ତ୍ୱେ ମଣ୍ଡେଲା ସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୭୦]

ଫାଇଲ:Nehru1.jpg
୧୯୫୦ର ଆଦ୍ୟ ଭାଗରେ ମଣ୍ଡେଲା କାର୍ଲ ମାର୍କସ (ବାମ) ଓ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଙ୍କ(ଡାହାଣ) ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଥିଲେ

ଜୁଲାଇ ୩୦, ୧୯୫୨ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ଠାରେ ସପ୍ରେସନ ଅଫ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଆକ୍ଟ ବଳରେ ମଣ୍ଡେଲା, ମୋରୋକା, ସିସୁଲୁ, ଡାଦୁଙ୍କ ସମେତ ୨୧ଜଣ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ଓ କୋର୍ଟ ଚାଲାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ବୈଧାନିକ ସାମ୍ୟବାଦ ପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ତାଙ୍କର ଦଣ୍ଡ ଅବଧିକୁ ୯ ମାସରୁ ୨ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୭୧] ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ୬ ମାସ ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇ ନଥିଲା ଓ କୌଣସି ସମୟର୍ ମାତ୍ର ଜଣଙ୍କ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ପଦରେ ରହିବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିଲା ।[୭୨] ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୫୩ରେ ଆଣ୍ଡ୍ରିଉ କୁନେନେ ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେସନରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ନୋ ଇଜି ୱାକ ଟୁ ଫ୍ରିଡ଼ମ" ଭାଷଣଟିକୁ ପାଠ କରିଥିଲେ; ଯାହାର ଶୀର୍ଷକଟି ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ଏକ ରଚନାରୁ ନିଆଯାଇଥିଲା ଓ ମଣ୍ଡେଲା ନେହେରୁଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ବହୁ ପ୍ରଭାବିତ ଥିଲେ । ଏହି ଭାଷଣ ଫଳରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ବାଜ୍ୟାପ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ମଣ୍ଡେଲା ପ୍ଲାନ ଅନୁସାରେ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନେତୃତ୍ୱ ଧର୍ମୀ ଦଳ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା ।[୭୩]

ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପରୀକ୍ଷାରେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ "ମଣ୍ଡେଲା ଟେର୍ବାଲାଞ୍ଚେ ଏଣ୍ଡ ବ୍ରିଗିଶ ଲ ଫାର୍ମ"ରେ ଏକ ଆଟର୍ଣ୍ଣି ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ।[୭୪] ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୫୩ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁ ଅଲିଭର ଟାମ୍ବୋ ମିଳିତ ଭାବେ ନିଜସ୍ୱ "ଟାମ୍ବୋ ଏଣ୍ଡ ମଣ୍ଡେଲା" ସଂସ୍ଥା ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଏକମାତ୍ର ଆଫ୍ରିକୀୟ ଆଇନ ସଂସ୍ଥା ଭାବେ କଳା ମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହେଉଥିବା ପୋଲିସ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ଲଢ଼ି ଏହା ଖୁବ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲା । ତେଣୁ ସରକାରୀ ଅଧିକାରୀ ମାନେ "ଗ୍ରୁପ ଏରିଆସ ଆକ୍ଟ" ବଳରେ ଅହାକୁ ଅନ୍ୟ ଜାଗାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଇଦେଲେ ।[୭୫] ମେ ୧୯୫୪ ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ କନ୍ୟା ମାକାଜିୱେ ଫୁମିଆଙ୍କ ଜନ୍ମ ସତ୍ତ୍ୱେ ଏଭେଲିନଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କ ସଂପର୍କ ତିକ୍ତ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଓ ଏଭେଲିନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଅନୈତିକ ସଂପର୍କ ପାଇଁ ଦୋଷୀ କଲେ । ପରେ ଏହା ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସଂପର୍କ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ସଭ୍ୟା ଲିଲିଆନ ଏନଗୋୟି ତଥା ସଚିବ ରୁଥ ମୋମ୍ପାତିଙ୍କ ସହ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ; ଆବଶ୍ୟକ ପ୍ରମାଣ ଅଭାବରୁ ଏହି ସବୁ ଦୋଷ ଖାରଜ ହୋଇଗଲା । ନିଜ ପୁତ୍ରର ଏଭଳି ଆଚରଣରେ ଦୁଃଖିତ ହୋଇ ପିତା ନୋସେକେନି ଟ୍ରାନସ୍କେଇ ଫେରିଆସିଲେ ଓ ଏଭେଲିନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ରାଜନୀତିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ସଂପୃକ୍ତି ପାଇଁ ଭର୍ତ୍ସନା କରିଥିଲେ ।[୭୬]

କଂଗ୍ରେସ ଅଫ ଦି ପିପୁଲ ଓ ଦେଶଦ୍ରୋହ ଅଭିଯୋଗ:୧୯୫୫-୧୯୬୧

"We, the people of South Africa, declare for all our country and the world to know:
That South Africa belongs to all who live in it, black and white, and that no government can justly claim authority unless it is based on the will of the people."

— The opening of the Freedom Charter[୭୭]

ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୫୫ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗର ସୋଫିଆଟାଉନଠାରେ କଳା ଲୋକ ବସବାସ କରୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାର ପ୍ରୟାସ ପରେ ମଣ୍ଡେଲା ମତ ଦେଇଥିଲେଯେ; ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ପାଖରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଓ ହିଂସାତ୍ମକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଛଡ଼ା କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ନାହିଁ ।[୭୮] ସେ ସିସୁଲୁଙ୍କୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଚୀନ ପାଖରୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ସହାୟତା ନିମନ୍ତେ ନିବେଦନ କରିବାକୁ, କିନ୍ତୁ ଚୀନ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଠାକାର ଅଧିକାରୀ ମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀ ମାନେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନୁହନ୍ତି ।[୭୯] ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ, କଲର ପିପୁଲ୍ସ କଂଗ୍ରେସ, ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଶ୍ରମିକ କଂଗ୍ରେସ ଓ କଂଗ୍ରେସ ଅଫ ଡେମୋକ୍ରାଟସଙ୍କ ମିଳିତ ଉଦ୍ୟମରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ "କଂଗ୍ରେସ ଅଫ ଦି ପିପୁଲ" ଗଠନ କରିବାର ପ୍ରୟାସ ହୋଇଥିଲା; ଏବଂ ସମସ୍ତ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ମାନଙ୍କୁ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମତ ଦେବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରାଯାଇଥିଲା । ସଂଗୃହୀତ ମତ ଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ରଷ୍ଟି ବାର୍ଣ୍ଣେଷ୍ଟାଇନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହ ଗାଣତାନ୍ତ୍ରିକ "ଫ୍ରିଡ଼ମ ଚାର୍ଟର" ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ଜୁନ ୧୯୫୫ରେ କ୍ଳିପଟନ ଠାରେ ପ୍ରାୟ ୩୦୦୦ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ନେଇ ହୋଇଥିବା ସମାବେଶରେ ଏହି ଚାର୍ଟର ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଜୀବନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଥିଲା ।[୮୦]

ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୫୫ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବାରଣାଦେଶର ଶେଷ ଭାଗରେ, ମଣ୍ଡେଲା ବାଣ୍ଟୁ ଅଥୋରିଟିଜ ଆକ୍ଟ, ୧୯୫୫ ବିଷୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତୃବୃନ୍ଦଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଟ୍ରାନସ୍କେଇ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ; ଏବଂ ନିଜ ମାଆ ନୋଏଙ୍ଗଲାଣ୍ଡଙ୍କୁ ଦେଖାକରି କେପ ଟାଉନ ଫେରିଯାଇଥିଲେ ।[୮୧] ମାର୍ଚ ୧୯୫୬ରେ ସେ ତୃତୀୟ ବାରଣ ଆଦେଶ ପାଇଥିଲେ ଏବଂ ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ପ୍ରବେଶକରିବାକୁ ନିଷେଦ୍ଧାଦେଶ ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।[୮୨] ମେ ୧୯୫୬ରେ ଏଭେଲିନ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ନିଜ ଭାଇଙ୍କ ପାଖକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ, ମଣ୍ଡେଲା ତାଙ୍କୁ ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଦେଉଥିବା ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖାନ କରିଥିଲେ । ପରେ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଏଭେଲିନ ନିଜର ଅଭିଯୋଗ ଫେରାଇ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୮ରେ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ବିବାହ ବିଚ୍ଛେଦ ଘଟିଥିଲା, ଏବଂ ସନ୍ତାନ ମାନେ ଏଭେଲିନଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ରହିଥିଲେ ।[୮୩] ଏହି ବିହାହ ବିଚ୍ଛେଦ ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ପରିଚୟ ୱିନି ମାଦିକିଜେଲାଙ୍କ ସହ ହୋଇଥିଲା; ଯାହାଙ୍କୁ ସେ ଜୁନ ୧୪, ୧୯୫୮ରେ ବିଜାନାଠାରେ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ୱିନି ପରେ ବହୁ ସମୟ ଧରି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ କାରାବାସ ମଧ୍ୟ ଭୋଗିଥିଲେ ।[୮୪]

ଅପାର୍ଥିଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ବ୍ୟତିବସ୍ଥ କରି ପକାଇଥିଲା

୫ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୫୬ରେ, ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅନ୍ୟ କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ସହ ଦେଶଦ୍ରୋହ ଅପରାଧରେ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯ ଡିସେମ୍ବରରେ ତାଙ୍କୁ ବେଲ ମିଳିବା ପୂର୍ବରୁ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଏକ ଜେଲରେ ତାଙ୍କୁ ରଖାଯାଇଥିଲା ।[୮୫] ୯ ଜାନୁଆରି ୧୯୫୭ରେ ଭେର୍ଣ୍ଣୋନ ବେରାଙ୍ଗେଙ୍କ ସପକ୍ଷ ଓକିଲାତି ଫଳରେ କେସ ପ୍ରାୟ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଲା ଓ ଜାନୁଆତୀ ୧୯୫୮ରେ ବିଚାରପତି ଭାବେ ଓସୱାଲଡ ପିରୋଓ ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ । ଫେବ୍ରୁଆରୀରେ ପିରୋଓ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ମାନେ ଆଗକୁ ଟ୍ରାନ୍ସଭାଲ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ କେସ ଲଢ଼ି ପାରିବେ ।[୮୬] ସରକାରୀ ଭାବେ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୫୮ରେ ପ୍ରିଟୋରିଆରେ କେସର ଶୁଣାଣୀ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଓ ଗୋଟିଏ ଅଭିଯୋଗରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଅକ୍ଟୋବରମାସରେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ରାୟ ଉପରେ ପୁଣି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତାମାନଙ୍କୁ ଦେଶଦ୍ରୋହରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ଯାହାକୁ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ସାଥୀ ପ୍ରତ୍ୟାଖାନ କରିଥିଲେ ।[୮୭]

ଏପ୍ରିଲ ୧୯୫୯ରେ ସଶସ୍ତ୍ରବାଦୀ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନାପସନ୍ଦ କରି ପ୍ୟାନ-ଆଫ୍ରିକାନ-କଂଗ୍ରେସର ଗଠନ କଲେ; ଯାହାର ସଭାପତି ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ବନ୍ଧୁ ରବର୍ଟ ସୋବୁକ୍ୱେ ଥିଲେ ।[୮୮] ମେ ୧୯୬୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁଇଦଳ ଆଣ୍ଟି-ପାସ ଆନ୍ଦୋଳନ ଜାରି ରଖିଲେ । ପୋଲିସ ଦ୍ୱାରା ଜଣେ ପ୍ୟାନ ଆଫ୍ରିକାନ କଂଗ୍ରେସ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଜଳେଇ ଦିଆଯିବା ପରେ ଶାର୍ପଭିଲ୍ଲେ ସଂହାରରେ ୬୯ଜଣ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଲା । ଏହାର ପ୍ରତିବାଦରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ପାସ ଜଳାଇ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଦେଶ ସାରା ବିରୋଧ ହେବାରୁ ସରକାର ସାମରିକ ଆଇନ ଲାଗୁ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲେ ।[୮୯] ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କର ସହକର୍ମୀ ମାନଙ୍କୁ ମାର୍ଚ ୩୦ ତାରିଖରେ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ତଥା ପ୍ୟାନ ଆଫ୍ରିକାନ କଂଗ୍ରେସକୁ ଏପ୍ରିଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଷିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରାଗଲା ।[୯୦] ପୁଣି ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିର ସମାପ୍ତି ପରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୯୧] ମଣ୍ଡେଲା ନିଜ ଖାଲି ସମୟରେ ଅଲ-ଇନ-ଆଫ୍ରିକାନ କନଫରେନ୍ସକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରି ପିଟରମାରିଜବର୍ଗ, ନାଟାଲରେ ପ୍ରାୟ ୧୪୦୦ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସହ ମିଶି ମେ ୩୧ରେ (ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ) ଘରେ ରହି ବିରୋଧ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତି ନେଲେ ।[୯୨] ମାର୍ଚ ୨୯, ୧୯୬୧ରେ ପ୍ରାୟ ଛଅ ବର୍ଷ କେସ ଚାଲିବା ପରେ ବିଚାରପତି ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ, ଯାହା ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଲଜ୍ଜ୍ୟାର ବିଷୟ ଥିଲା ।[୯୩]

ଉମଖୋଂତ ୱେ ସିଜୱେ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକା ଗସ୍ତ:୧୯୬୧-୧୯୬୨

ଲିଲିସଲିଫ ଫାର୍ମରେ ଥିବା କୁଡ଼ିଆ, ଯେଉଁଠାରେ ମଣ୍ଡେଲା ଲୁଚିଥିଲେ

୨୯ ମେ’ରେ ହେବାକୁ ଥିବା ପ୍ରତିରୋଧ ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲା ସାରା ଦେଶ ଅଜ୍ଞାତ ରୂପେ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ପୋଲିସ ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ୱାରାଣ୍ଟ ଜାରୀ କରିଥିଲା ।[୯୪] ମଣ୍ଡେଲା ଅନ୍ୟ ସମ୍ୱାଦଦାତାଙ୍କ ସହିତ ଗୋପନରେ ସାକ୍ଷାତ କରି ଏହା ଜଣେଇଦେଇଥିଲେ ଯେ ପ୍ୟାନ-ଆଫ୍ରିକାନ-କଂଗ୍ରେସର ପୋକୋ ଗୋଠସହ ମିଶି ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ମାନେ ଏକ ବଡ଼ ବିପ୍ଳବ କରିବେ ।[୯୫] ସେ ଅହୁରି ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏକ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ଗଠନ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଅହିଂସାରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖୁଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଆଲବର୍ଟ ଲୁଥୁଲିଙ୍କୁ ମନାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ ।[୯୬]

କ୍ୟୁବାର ଫିଡ଼େଲ କାଷ୍ଟ୍ରୋ ଙ୍କ "୨୬ ଜୁଲାଇ ବିପ୍ଳବ"ରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ୧୯୬୧ରେ ମଣ୍ଡେଲା, ସିସୁଲୁ ଏବଂ ଜୋଏ ସ୍ଲୋଭୋଙ୍କ ସହ "ଉମଖୋଂତ ୱେ ସିଜୱେ" (ଏମ.କେ.) ଗଠନ କରିଥିଲେ ।[୯୭] ସଶସ୍ତ୍ରବାହିନୀର ମୁଖ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ଭାବେ ସେ ଅନୈତିକ ଭାବେ ମାଓ ଏବଂ ଚେ ଗୁଏଭରା ଙ୍କ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ କୌଶଳ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରୁ ବିଛିନ୍ନ ହେବାପରେ ଏମ.କେ. ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସଶସ୍ତ୍ର ବାହିନୀ ଭାବେ ଉଭା ହେଲା । ପରେ ରେମଣ୍ଡ ମହଲ୍ଲାବା, ସ୍ଲୋଭୋ ଓ ବାର୍ଣ୍ଣେଷ୍ଟାଇନଙ୍କ ସହ ମିଶି ଏମ.କେ.ର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ।[୯୮] ଛୋଟ ଛୋଟ ଗୋଠରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଦଳ ନେଇ ସରକାରୀ ଅଫିସ ଗୃହ, ସାମରିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ବିଜୁଳି, ଟେଲିଫୋନ ଓ ଗମନାଗମନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ରାତିରେ ବୋମାମାଡ଼ କରି ଅଚଳ କରିଦେବାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ନିଆଯାଇଥିଲା । ସେଥିରେ ଅସଫଳ ହେଲେ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୯୯] ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତା ଲୁଥୁଲିଙ୍କୁ ନୋବେଲେ ଶାନ୍ତି ସମ୍ମାନ ମିଳିବା ପରେ ପରେ ୧୬ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୬୧ରେ ଏମ.କେ. ୫୭ଟି ବୋମାମାଡ଼ ସହ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କୁ ନିଜର ଅବସ୍ଥିତି ସଂପର୍କରେ ଜଣାଇ ଦେଇଥିଲା ।[୧୦୦]

ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୬୨ରେ ଇଥିଓପିଆର ଆଦ୍ଦିସ ଆବାବାରେ ହେବାକୁ ଥିବା ପ୍ୟାନ-ଆଫ୍ରିକାନ ଫ୍ରିଡ଼ମ ମୁଭମେଣ୍ଟ ଫର ଇଷ୍ଟ, ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ଏଣ୍ଡ ସଦର୍ଣ୍ଣ ଆଫ୍ରିକା ସମାବେଶରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରିଥିଲା ।[୧୦୧] ସେ ସେଠାକୁ ଗୋପନରେ ଯାଇ ସମ୍ରାଟ ହାଇଲେ ସେଲାସି-୧ଙ୍କୁ ଭେଟି ତାଙ୍କ ପରେ ନିଜ ଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୦୨] ସମାବେଶ ପରେ ସେ କାଇରୋ, ଇଜିପ୍ଟ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ଓ ତତକାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗମାଲ ଅବ୍ଦେଲ ନାସେରଙ୍କୁ ପ୍ରସଂଶା କରିଥିଲେ; ଏହା ପରେ ଟ୍ୟୁନିସିଆର ଟ୍ୟୁନିସ ଯାତ୍ରା କରି ସେଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହବିବ ବୌରଗୁଇବାଙ୍କୁ ଭେଟି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପାଇଁ ୫୦୦୦ ପାଉଣ୍ଡର ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପାଇଥିଲେ । ଏହା ପରେ ମରୋକ୍କୋ, ମାଲି, ଗୁଏନିଆ, ସିଏରା ଲିଓନ, ଲିବେରିଆ ଓ ସେନେଗାଲ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଲିବେରିଆର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୱିଲିଅମ ଟ୍ୟୁବମ୍ୟାନ,ଗୁଏନିଆର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅହମଦ ସେକୌ ଟୌରେଙ୍କ ଠାରୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପାଇଥିଲେ ।[୧୦୩] ଆଫ୍ରିକା ଛାଡ଼ି ସେ ଲଣ୍ଡନ ଯାଇ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା,ଗଣମାଧ୍ୟମର କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ତଥା ଅନ୍ୟ ବାମପନ୍ଥୀ ନେତାଙ୍କ ସହ ଭେଟ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୦୪] ଇଥିଓପିଆକୁ ଫେରିବା ପରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଛଅ ମାସ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ କୌଶଳ ଶିଖିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇ ମାସ ପରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରୁ ଡାକରା ଆସିବା ଫଳରେ ଫେରିଯାଇଥିଲେ ।[୧୦୫]

କାରାବାସ

ଗିରଫ ଓ ରିଭୋନିଆରେ ଚାଲାଣ:୧୯୬୨-୧୯୬୪

ଫାଇଲ:Mandela Capture Site.JPG
ହୋୱିକରେ ମଣ୍ଡେଲା ଗିରଫ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥାନରେ ସ୍ମୃତି ସ୍ତମ୍ଭ ଯାହା ୧୯୯୬ରେ ନିର୍ମିତ

୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୬୨ରେ ପୋଲିସ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସେସିଲ ୱିଲିଅମସଙ୍କ ସହିତ ହୋୱିକରୁ ଗିରଫ କରିଥିଲା ।[୧୦୬] ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗର ମାର୍ଶାଲ ସ୍କୋୟାର କାରାଗାରରେ ସରକାର ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ବିନା ଅନୁମତିରେ ଦେଶ ଛାଡ଼ି ଯିବା ଅପରାଧରେ ତାଙ୍କୁ ରଖାଯାଇଥିଲା । ସ୍ଲୋଭୋଙ୍କୁ ଆଇନ ସହାୟକଭାବେ ନେଇ ସେ ନିଜ କେସ ନିଜେ ଲଢ଼ିଥିଲେ ଓ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ଚାଲିଆସୁଥିବା ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତି ବିରୋଧରେ ଏହା ଏକ ବିଦ୍ରୋହ ଥିଲା ଏବଂ କୋର୍ଟ ବାହାରେ ସମର୍ଥକ ମାନେ ଆନ୍ଦୋଳନ, ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଚାଲୁ ରଖିଥିଲେ ।[୧୦୭] ଏହାପରେ ସେ ପ୍ରିଟୋରିଆ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ ଯାହା ଫଳରେ ୱିନି ତାଙ୍କୁ ଦେଖାକରିପାରିବେ ଏବଂ ଦୂରଶିକ୍ଷା ଦ୍ୱାରା ଲଣ୍ଡନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଆଇନରେ ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷା(ଏଲ.ଏଲ.ବି.) ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।[୧୦୮] ୧୫ ଅକ୍ଟୋବରରେ ତାଙ୍କର କେସ ଶୁଣାଣି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା; କିନ୍ତୁ ସେ ବିଚାରାଳୟର କାମରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରି ପାରମ୍ପାରିକ ପୋଷାକ "କାରୋସ" ପିନ୍ଧି ବିନା କୌଣସି ସାକ୍ଷୀରେ ନିଜର ସପକ୍ଷ ଯୁକ୍ତିକୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଭାଷଣ ଭାବେ ବଦଳାଇଦେଇଥିଲେ । ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ୫ ବର୍ଷର ଜେଲ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେ କୋର୍ଟ ପରିସର ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯିବା ପରେ ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକ ମାନେ "ନକୋସି ସିକେଲେଲ ଆଫ୍ରିକା" ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇଥିଲେ ।[୧୦୯]

"In a way I had never quite comprehended before, I realized the role I could play in court and the possibilities before me as a defendant. I was the symbol of justice in the court of the oppressor, the representative of the great ideals of freedom, fairness and democracy in a society that dishonoured those virtues. I realized then and there that I could carry on the fight even in the fortress of the enemy."

— Mandela, 1994[୧୧୦]

୧୧ ଜୁଲାଇ ୧୯୬୩ରେ ପୋଲିସ ଲିଲିସଲିଫ ଫାର୍ମରେ ଚଢ଼ାଉ କରି ଉପସ୍ଥିତ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲା ଏମ.କେ. ର କିଛି କାଗଜପତ୍ର ଜବତ କରିଥିଲା । ଏହାପରେ ଅକ୍ଟୋବର ୯ରେ ପ୍ରିଟୋରିଆ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କର ଚାରି ସହଯୋଗୀଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ରରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଲଢ଼ୁଥିବା ଓକିଲ ପର୍ସି ୟୁଟାର ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଦାବୀ କରିଥିଲେ ।[୧୧୧] କିନ୍ତୁ ବିଚାରପତି କ୍ୱାର୍ଟସ ଦେ ୱେଟ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପ୍ରମାଣ ଅଭାବରୁ ଏହି କେସକୁ ଖାରଜ କରିଦେଇଥିଲେ । ପୁଣି ୟୁଟାର ଡିସେମ୍ବରରୁ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୬୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୭୩ଜଣ ସାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ଡ଼ାକି, ହଜାରେ ଉପରେ କାଗଜପତ୍ର ତଥା ଛବି ସହ ନୂଆ କେସ କୋର୍ଟରେ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ।[୧୧୨]

ଜେମ୍ସ କାଣ୍ଟୋରଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି(ଯିଏ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ଦ୍ଦୋଷ ଥିଲେ), ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଅନ୍ୟ ସହଯୋଗୀ ମାନେ ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବା ସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିବା ଦାବୀକୁ ମାନି ନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର ଶୁଣାଣିକୁ ସେମାନେ ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ; ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଏକ ଭାଷଣ କାଷ୍ଟ୍ରୋଙ୍କ "ହିଷ୍ଟୋରି ୱିଲ ଆବଜର୍ଭ ମି"ଦ୍ୱାରା ଅତି ମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ ଥିଲା - ଯାହା ସରକାରୀ ନିଷେଧାଦେଶ ସତ୍ତ୍ୱେ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ପହଞ୍ଚିଯାଇଥିଲା ।[୧୧୩] ସେମାନଙ୍କର ଶୁଣାଣି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଭାବେ ଆଖିଦୃଶିଆ ହୋଇଥିଲା; ଫଳରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଓ ବିଶ୍ୱ ଶାନ୍ତି ପରିଷଦ ତରଫରୁ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆସିଥିଲା । ଲଣ୍ଡନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଷଦ ତାଙ୍କୁ ସେଣ୍ଟ ପଲ କ୍ୟାଥେଡ଼୍ରାଲ, ଲଣ୍ଡନରେ ନାଇଟ ଉପାଧି ପାଇଁ ମନୋନୀତ କରିଥିଲା ।[୧୧୪] କିନ୍ତୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ସରକାର ସମସ୍ତ ଚାପକୁ ନଜରଅନ୍ଦାଜ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଅଭିଯୋଗରୁ ମୁକ୍ତ କରିନଥିଲା । ଶେଷରେ ୧୨ ଜୁନ ୧୯୬୪ରେ ବିଚାର ପତି ଦେ ୱେଟ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କର ଦୁଇ ସହଯୋଗୀଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରି ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ନଦେଇ ଆଜୀବନ କାରାବାସ ପାଇଁ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୧୫]

ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପ:୧୯୬୨-୧୯୮୨

ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପରେ ଥିବା ଚୂନ ପଥର ଖଣି

ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରିଟୋରିଆରୁ ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପକୁ ନିଆଯାଇଥିଲା, ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୧୮ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେଠାରେ ରହିଥିଲେ ।[୧୧୬] ଅଣ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କଠାରୁ ତାଙ୍କୁ ଅଲଗା କରି କାରାଗାରର ଖ ବିଭାଗରେ ଏକ ଛୋଟ କଂକ୍ରିଟ କୋଠରୀରେ (୮ ଫୁଟ x ୭ ଫୁଟ)ରଖାଯାଇଥିଲା ଓ ଶୋଇବା ପାଇଁ ଏକ ମସିଣା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୧୭] ଜାନୁଆରୀ ୧୯୬୫ରେ ପାର୍ଶ୍ୱବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ଚୂନ ଖଣିରେ କାମ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ୱେତକାୟ ବନ୍ଦୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ଶାରିରୀକ ଓ ମାନସିକ ଭାବେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଦେଇଥିଲେ । ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଚଷମା ପିନ୍ଧିବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଥିବାରୁ ଚୂନ ପଥର ଚମକରେ ସେ ତାଙ୍କର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତି ହରାଇ ବସିଥିଲେ ।[୧୧୮] ରାତିରେ ସେ ନିଜର ଆଇନରେ ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷା ଜାରି ରଖିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଖବରକାଗଜ ନିଷେଧ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଚୋରାରେ ଆସୁଥିବା ବହୁ ଖବର ପତ୍ରିକା ତାଙ୍କ ନିକଟରୁ ମିଳିଥିବାରୁ କଳାକୋଠରୀ ଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥିଲା ।[୧୧୯] ସେ ସବୁଠାରୁ ନିମ୍ନଶ୍ରେଣୀ ଘ ବିଭାଗର ବନ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟଭୁକ୍ତ ଥିଲେ ଯାହା ଫଳରେ ପ୍ରତି ୬ ମାସରେ ଗୋଟିଏ ଚିଠି ଓ ଥରେ ଦେଖାକରିବାର ଅନୁମତି ମିଳିଥିଲା ।[୧୨୦]

ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀମାନେ କାରାଗାରରେ ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରଣାଳୀ ଉନ୍ନତ କରିବା ପାଇଁ ଭୋକ ହରତାଳ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ଏହାକୁ ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ନିରର୍ଥକ ଭାବୁଥିଲେ ଓ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଏହାର ବହୁ ଛୋଟ ଭୂମିକା ରହିଥିଲା ।[୧୨୧] କାରାଗାରରେ ଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ବନ୍ଦୀମାନେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସିସୁଲୁ, ଗୋଭାନ ମବେକି, ରେମଣ୍ଡ ମହଲାବାଙ୍କ ସହିତ ଚାରି ପ୍ରମୁଖ "ହାଇ ଅର୍ଗାନ" ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ସେଠାରେ ଥିବା ଉଲୁଣ୍ଡି ଦ୍ୱୀପର ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ସହ ମଣ୍ଡେଲା ସଂପୃକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ୟାନ ଆଫ୍ରିକାନ କଂଗ୍ରେସ ତଥା ୟୁ ଚି ଚାନ କ୍ଲବର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ କରିଥିଲେ ।[୧୨୨] ପରେ ସେ ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଠି ବନ୍ଦୀମାନେ ନିଜେ ଅଭିଜ୍ଞ ଥିବା ବିଷୟ ସହ ରାଜନୀତି, ସମଯୌନତା ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ବିତର୍କ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖୁଥିବା ମବେକି ଓ ହ୍ୟାରି ଗ୍ୱାଲାଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରବଳ ଯୁକ୍ତିତର୍କ ହେଉଥିଲା ।[୧୨୩] ମଣ୍ଡେଲା ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ହୋଇଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଇସଲାମ ଧର୍ମ ବିଷୟରେ ପଢ଼ିଥିଲେ ।[୧୨୪] ସେ କାରାଗାରରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ଅନ୍ତେବାସୀମାନଙ୍କୁ ନିଜ କାରଣରେ ସାମିଲ କରିବା ପାଇଁ "ଆଫ୍ରିକାନ"ର ମଧ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ।[୧୨୫] ଅନେକ ଅଧିକାରୀ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସହ ଦେଖାକରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୋଗ୍ରେସିଭ ପାର୍ଟିର ହେଲେନ ସୁଜମାନ କାରାଗାର ବାହାରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ କାରଣକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୧୨୬] ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୭୦ରେ, ମଣ୍ଡେଲା ବ୍ରିଟିଶ ଲେବର ପାର୍ଟିର ନିର୍ବାଚିତ ସଭ୍ୟ ଡେନିସ ହିଲିଙ୍କ ସହିତ ଦେଖା କରିଥିଲେ ।[୧୨୭] ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୪ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଆଇନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜେମସ କ୍ରୁଗର ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଦେଖାକରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କିଛି ସମାଧାନ ହୋଇ ପାରିନଥିଲା ।[୧୨୮] ୧୯୬୮ରେ ତାଙ୍କ ମାଆ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଦେଖାକରିବାର କିଛି ଦିନ ପରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ, ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ସନ୍ତାନ ଥେମ୍ବି ଏକ କାର ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ - ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାରରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା ।[୧୨୯] ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ମଧ୍ୟ ରାଜନୈତିକ କାରଣରୁ ଅନେକ ସମୟ ଅନ୍ୟ କାରାଗାରରେ କାଟୁଥିବାରୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ବହୁତ କମ ସୁଯୋଗ ପାଉଥିଲେ; ଏବଂ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୭୫ରେ ତାଙ୍କ ଝିଅମାନେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଦେଖାକରିବାକୁ ଆସିଥିଲେ । ୱିନି ୧୯୭୭ରେ କାରାଗାରାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ବ୍ରାଣ୍ଡଫୋର୍ଟରେ ରହିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ସେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ପାଇ ନଥିଲେ ।[୧୩୦]

ମଣ୍ଡେଲା ରହୁଥିବା କୋଠରୀ ଓ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିବା ରୋବେନ କାରାଗାରର ଅଗଣା

୧୯୬୭ ପରଠାରୁ କାରାଗାରର ଅବସ୍ଥାରେ କିଛି ଉନ୍ନତି ଆସିଥିଲା ଯଦ୍ୱାରା କୃଷ୍ଣକାୟ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ହାଫପ୍ୟାଣ୍ଟ ବଦଳରେ ଟ୍ରାଉଜର, ଖେଳାଖେଳି କରିବାକୁ ଅନୁମତି, ଏବଂ ଖାଦ୍ୟପେୟରେ ଉନ୍ନତି ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇଥିଲା ।[୧୩୧] ୧୯୬୯ରେ ଗର୍ଡନ ବୁସଙ୍କ ସହାୟତାରେ କାରାଗାରରୁ ଖସିଯିବାକୁ ଏକ ଯୋଜନା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, "ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକାନ ବ୍ୟୁରୋ ଅଫ ଷ୍ଟେଟ ସିକ୍ୟୁରିଟି"ର ଜଣେ କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କଠାରୁ ଖବର ପାଇଁ ଏହା ମଣ୍ଡେଲା ରଦ୍ଦ କରିଦେଥିଲେ; କାରଣ ସେ ଖସିଯିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କୁ ଗୁଳିମାରି ଦିଆଯିବାର ଯୋଜନା ଥିଲା ।[୧୩୨] ୧୯୭୦ରେ କମାଣ୍ଡର ପିଟ ବାଡେନହୋଷ୍ଟ କମାଣ୍ଡିଙ୍ଗ ଅଫିସର ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ । କାରାଗାରେ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହେଉଥିବା ଶାରିରୀକ ଓ ମାସସିକ ଅତ୍ୟାଚାର ବଢ଼ିବା ଦେଖି, ବାଡେନହୋଷ୍ଟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପୁଣି ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ବିଚାରପତିଙ୍କ ଆଗରେ ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ମଣ୍ଡେଲା ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ।[୧୩୩] ଏହାପରେ କମାଣ୍ଡର ୱିଲି ୱିଲେମସେ ବାଡେନହୋଷ୍ଟଙ୍କ ଯାଗାରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସହଯୋଗ କରି କାରାଗାରର ଅବସ୍ଥାରେ ଆହୁରି ଉନ୍ନତି ଆଣିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ ।[୧୩୪] ୧୯୭୫ ସୁଦ୍ଧା ମଣ୍ଡେଲା କ ବିଭାଗ ବନ୍ଦୀକୁ ପଦନ୍ନୋତି ପାଇଯାଇଥିଲେ[୧୩୫], ଫଳରେ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କୁ ଦେଖାସାକ୍ଷାତ କରିପାରିବା ସହ ଅଧିକ ଚିଠିପତ୍ରର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ କରିପାରୁଥିଲେ; ସେହି ସମୟରେ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସକ୍ରିୟ କର୍ମକର୍ତ୍ତା ମାଙ୍ଗୋସୁଥୁ ବୁଥେଲେଜି, ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ କରିଥିଲେ ।[୧୩୬] ସେହିବର୍ଷ ସେ ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଲେଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଲଣ୍ଡନକୁ ଚୋରାରେ ଚାଲାଣ ହୋଇଥିଲା ଓ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇନଥିଲା, କିନ୍ତୁ କାରାଗାର ଅଧିକାରୀ ମାନେ କିଛି ପୃଷ୍ଠା ଜବତ କରିନେଇଥିବାରୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଢ଼ାପଢ଼ି କରିବାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷେଧାଦେଶ ମିଳିଥିଲା ।[୧୩୭] ଏହି ସମୟରେ ସେ କାରାଗାର ପରିସରେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ ଓ ତା’ର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣରେ ମନଦେଇଥିଲେ ଓ ୧୯୮୦ରୁ ପୁଣି ନିଜ ଅସମାପ୍ତ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।[୧୩୮]

୧୯୬୦ର ଶେଷଭାଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଷ୍ଟିଭ ବିକୋ ଓ ବ୍ଲାକ କନସିଅସନେସ ମୁଭମେଣ୍ଟ ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଯଶ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସି ପାରିନଥିଲା । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅକ୍ଷମତା ଦେଖି ବ୍ଲାକ କନସିଅସନେସ ମୁଭମେଣ୍ଟ ସାମରିକ ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ୧୯୭୬ରେ ସୱେଟୋଙ୍କ ବଢ଼ୁଥିବା ପ୍ରଭାବ ଫଳରେ ଅନେକ ବ୍ଲାକ କନସିଅସନେସ ମୁଭମେଣ୍ଟର ସଦସ୍ୟ ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପରେ ବନ୍ଦୀଭାବେ ରଖାଯାଇଥିଲେ ।[୧୩୯] ସେମାନଙ୍କ ରଙ୍ଗଭେଦ ନୀତି ଓ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ମଣ୍ଡେଲା ସମାଲୋଚନା କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସହିତ ସଂପର୍କ ବଢ଼ାଇବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୪୦] ଜୁଲାଇ ୧୯୭୮ରେ ନିଜର ୬୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀ ପାଳନ କରିବା ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ନୂଆକରି ପ୍ରଥମ ଭାବେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ସ୍ୱୀକୃତି ମିଳିଥିଲା ।[୧୪୧] ଲେସେଥୋରେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ, ଭାରତ ରେ ୧୯୭୯ରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବୁଝାମଣା ପାଇଁ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୮୧ରେ ଗ୍ଲାସଗୋ, ସ୍କଟଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ "ଫ୍ରିଡ଼ମ ଅଫ ଦି ସିଟି" ଆଦି ପୁରସ୍କାର ମିଳିଥିଲା ।[୧୪୨][୧୪୩][୧୪୪] ମାର୍ଚ ୧୯୮୦ରେ ପତ୍ରକାର ପର୍ସି କୋବୋଜାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ଫ୍ରି ମଣ୍ଡେଲା" (ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ କର) ସ୍ଲୋଗାନ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଆଲୋଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା, ଫଳରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସୁରକ୍ଷା ପରିଷଦ ତରଫରୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ କରିଦେବାକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା ।[୧୪୫] ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚାପ ସତ୍ତ୍ୱେ, ଋଷିଆ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଚାଲିଥିବା ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସହଯୋଗୀ ଥିବା ସଂଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୋନାଲଡ ରିଗାନ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ(ୟୁନାଇଟେଡ଼ କିଙ୍ଗଡମ)ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମାର୍ଗାରେଟ ଥାଚର ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖି, ସରକାର କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ ନଥିଲେ; ମାର୍ଗାରେଟ ଥାଚର ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅପପ୍ରଚାରକୁ ସମର୍ଥନ କରି ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସାମ୍ୟବାଦର ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ ।[୧୪୬]

ପୋଲ୍ସମୁର କାରାଗାର:୧୯୮୨-୧୯୮୮

ଏପ୍ରିଲ ୧୯୮୨ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ବରିଷ୍ଠ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ୱାଲଟର ସିସୁଲୁ, ଆଣ୍ଡ୍ରିଉ ମଲାନଜେନି, ଅହମଦ କାଥ୍ରାଡ଼ା ରେମଣ୍ଡ ମହଲାବାଙ୍କ ସହିତ ଟୋକାଇ, କେପ ଟାଉନରେ ଥିବା ପୋଲ୍ସମୁର କାରାଗାରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଇଥିଲା; ଏହି ବିଶ୍ୱାସରେ ଯେ ଯୁବ ସଂଗ୍ରାମୀ ମାନଙ୍କ ଉପରେ ତାଙ୍କର କମ ପ୍ରଭାବ ରହିବ ।[୧୪୭] ପୋଲ୍ସମୁରରେ ରୋବେନ କାରାଗାର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକା ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ମଣ୍ଡେଲା ରୋବେନର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଝୁରି ହୋଇଥିଲେ ।[୧୪୮] ପୋଲ୍ସମୁରର କମାଣ୍ଡିଙ୍ଗ ଅଫିସର ବ୍ରିଗେଡ଼ିଅର ମୁନରୋଙ୍କ୍ ସହିତ ଭଲ ପଡ଼ିବାରୁ, ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଛାତ ଉଦ୍ୟାନ[୧୪୯] ତିଆରି କରିବାର ସୁଯୋଗ, ଅଧିକ ପଢ଼ାପଢ଼ି ଓ ବର୍ଷକୁ ୫୨ଟି ଚିଠି ଲେଖିବାର ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୫୦] ତତକାଳୀନ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପି.ଡବଲ୍ୟୁ. ବୋଥାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅଣାଯାଇଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମୁହର ବିରୋଧ ପାଇଁ ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ବହୁ-ବର୍ଣ୍ଣ ସଂଘ "ୟୁନାଇଟେଡ଼ ଡେମୋକ୍ରାଟିକ ଫ୍ରଣ୍ଟ"ର ଆବାହକ ଭାବେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ । ବୋଥାଙ୍କ ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟି ସରକାର ଶ୍ୱେତକାୟ ଓ ଭାରତୀୟ ମାନଙ୍କୁ ନିଜ ସଂସଦର ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ମତଦାନର ଅଧିକାର ଦେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ କି କୃଷ୍ଣକାୟ ଆଫ୍ରିକୀୟ ମାନେ ଏଥିରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ; ଏହା ମଣ୍ଡେଲା ଓ ୟୁନାଇଟେଡ଼ ଡେମୋକ୍ରାଟିକ ଫ୍ରଣ୍ଟ ମତ ଅନୁସାରେ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ରଙ୍ଗଭେଦ ଅନୁସାରେ ବିଭକ୍ତ କରିବାର ଚକ୍ରାନ୍ତ ଥିଲା ।[୧୫୧]

ଦେଶବ୍ୟାପୀ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବଢ଼ିଚାଲିଥିଲା ଓ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚାପ ପାଇଁ ବିଦେଶୀ ବ୍ୟାଙ୍କ ମାନେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ନିବେଶ କରିବା ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ, ଫଳରେ ଅଥନୈତିକ ଅଚଳାବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଥାଚର ଓ ବ୍ୟାଙ୍କମାନଙ୍କ ତରଫରୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଛାଡ଼କରିବା ପାଇଁ ବୋଥାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁ ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଖ୍ୟାତିର ଶୀର୍ଷରେ ଥିଲେ; ଯାହା ଫଳରେ ହିଂସା ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇପାରିଥାନ୍ତା ।[୧୫୨] ଯଦିଓ ବୋଥା ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଏକ ସଙ୍କଟକାରୀ "ଆର୍ଚ-ମାର୍କସିଷ୍ଟ"[୧୫୩] ମନେକରୁଥିଲେ, ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୮୫ରେ ତାଙ୍କୁ ସର୍ତ୍ତମୂଳକ ଭାବେ କାରାଗାରରୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ ରାଜି ହେଲେ ଓ ସର୍ତ୍ତ ଥିଲା - ନିଃସର୍ତ୍ତମୂଳକ ଭାବେ ହିଂସାକୁ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବେ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ହେବ । ମଣ୍ଡେଲା ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ନିଜ ଝିଅ ଜିଣ୍ଡିଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ଜଣାଇଥିଲେ - ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନିଷେଧାଦେଶରେ ଥିବା ସମୟରେ ସେ କିପରି ଭାବେ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇ ପାରିବେ ? କେବଳ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ବୁଝାମଣା କରିପାରନ୍ତି । ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କର ଚୁକ୍ତି କରିବାର କୌଣସି ଅଧିକାର ନାହିଁ ।[୧୫୪]

କାରାଗାରର ତଳ ମହଲାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ୧୯୮୫ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କର ଏକ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ହୋଇଥିଲା ।[୧୫୫] ପରେ ସାତ ଜଣ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଏକ ଦଳ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସହ ବୁଝାମଣା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୋଥାଙ୍କ ସରକାର କୌଣସି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗ ନ କରି ଜୁନ ମାସରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଲାଗୁ କରିଥିଲା । ତେଣୁ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ବହୁ ଜୋରରେ ତେଜି ଉଠି, ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ୧୯୮୬ରେ ରେ ୨୩୧ଟି ଓ ୧୯୮୭ରେ ୨୩୫ଟି ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା । ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଓ ଉଗ୍ରବାଦୀଙ୍କ ଅର୍ଦ୍ଧ-ସାମରିକ ବାହିନୀ ସହାୟତାରେ ସରକାର ଗୋପନରେ ଜୁଲୁ ସଂଗ୍ରାମ ଇଙ୍କାଥାକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଦେଇ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରି ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଆହୁରି ବଢ଼ାଇ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୫୬] ମଣ୍ଡେଲା ବୋଥାଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୋଥା ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ଗୋପନରେ ଆଇନ ମନ୍ତ୍ରୀ କୋବୋ କୋଏଷ୍ଟିଙ୍କୁ ୧୯୮୭ରେ ଭେଟିଥିଲେ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୩ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୧ଥର ଦେଖାସାକ୍ଷାତ ହୋଇଥିଲା । ମେ ୧୯୮୮ରେ କୋଏଷ୍ଟିଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ୪ ଜଣ ସରକାରୀ ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସରକାର ଏହି ସର୍ତ୍ତରେ ରାଜି ହେଲେଯେ - ଯଦି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ବନ୍ଦ କରିବ, ତେବେ ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯିବ ଓ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ବୈଧ ହେବ । କିନ୍ତୁ ମଣ୍ଡେଲା ଏହି ସର୍ତ୍ତଗୁଡ଼ିକରେ ରାଜି ନ ହୋଇ କହିଲେ; ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ଆକ୍ରମଣ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ ନ ହୋଇଛି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଶସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରାମ ବନ୍ଦ ହେବନାହିଁ ।[୧୫୭]

ଜୁଲାଇ ୧୯୮୮ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ୭୦ତମ ଜନ୍ମ ଦିବସଟି ବିଶେଷ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲା, କାରଣ ବ୍ରିଟିଶ ବ୍ରୋଡକାଷ୍ଟିଙ୍ଗ କର୍ପୋରେସନ(ବି.ବି.ସି.) ଦ୍ୱାରା ଲଣ୍ଡନର ୱେମ୍ବଲେ ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମଠାରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ୭୦ତମ ଜନ୍ମଦିବସ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି" ସଙ୍ଗୀତ ସମାରୋହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।[୧୫୮] ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ସେ ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକ ଭାବେ ପରିଚିତ ହେଉଥିବା ସମୟରେ, ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ । କଂଗ୍ରେସ ନେତାମାନେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ୍ ଏହା ଜଣାଇଥିଲେ ଯେ - ୱିନି "ମଣ୍ଡେଲା ୟୁନାଇଟେଡ଼ ଫୁଟବଲ କ୍ଲବ" ନାମକ ଏକ ଅପରାଧୀ ସଂସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ସୋୱେଟୋରେ ବିରୋଧୀମାନଙ୍କୁ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ସହିତ ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଦେଇ ମାରି ଦେଉଛନ୍ତି । କିଛି ଲୋକ ଛାଡ଼ପତ୍ର ଦେବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ମଣ୍ଡେଲା ନିଷ୍ପତି ନେଇଥିଲେ ଯେ ବିଚାରାଳୟରେ ୱିନି ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ନ ହେବା ଯାଏଁ ସେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱସ୍ତ ରହିବେ ।[୧୫୯]

ଭିକ୍ଟର ଭର୍ଷ୍ଟର କାରାଗାର ଓ ମୁକ୍ତି:୧୯୮୮-୧୯୯୦

୧୯୮୮ରେ ସୋଭିଏତ ସଂଘ ପକ୍ଷରୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ଷ୍ଟାମ୍ପ

ଓଦା ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ରହୁଥିବା ହେତୁ ଯକ୍ଷ୍ମା ରେ ପିଡ଼ୀତ ହୋଇ ଭଲ ହେବାପରେ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୮୮ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ପାର୍ଲ ନିକଟସ୍ଥ ଭିକ୍ଟର ଭର୍ଷ୍ଟର କାରାଗାରକୁ ବଦଳି କରିଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୬୦] ଏଠାରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରୋଷେଇଆ ସହିତ ଅଧିକ ସ୍ୱାଛନ୍ଦରେ ରହିବାର ସୁବିଧା ଥିଲା, ଫଳରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜ ସମୟକୁ ଆଇନରେ ସ୍ନାତକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରିବାରେ ଲଗାଇଦେଇଥିଲେ ।[୧୬୧] ଅଧିକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସହିତ ଦେଖାକରିବାର ସୁଯୋଗ ଥିବାରୁ ସେ ପରଦେଶରେ ଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଅଲିଭର ଟାମ୍ବୋଙ୍କ ସହିତ ଗୋପନ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୬୨] ୧୯୮୯ରେ ବୋଥାଙ୍କୁ ହୃଦାଘାତ ହେବାଦ୍ୱାରା ସେ ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟିର ନେତୃତ୍ୱରୁ ଓହରି ଯାଇଥିଲେ ଓ ଏଫ.ଡବଲ୍ୟୁ. ଦେ କ୍ଲାର୍କ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ ।[୧୬୩] ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଭାବେ ବୋଥା ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଜୁଲାଇ ୧୯୮୯ରେ ଏକ ଚା ପାନ ପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୬୪] ଏହାର ୬ ସପ୍ତାହ ପରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦଭାର ଗ୍ରହଣ କଲେ, ଏବଂ ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ଅପାର୍ଥିଡ଼ର ସ୍ଥିତି ଅମୂଳକ ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେଇଥିଲେ ।[୧୬୫] ନଭେମ୍ବର ୧୯୮୯ରେ "ବର୍ଲିନ ୱାଲ"ର ପତନ ହେବା ପରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ କ୍ୟାବିନେଟ ବୈଠକ ଡାକି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ବୈଧ ଘୋଷଣା କରିବା ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ମୁକ୍ତି ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ । କିଛିଜଣ ଏହାର ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଭେଟି ପରିସ୍ଥିତି ସଂପର୍କରେ ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ; ଏବଂ ଶେଷରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ନିଃସର୍ତ୍ତମୂଳକ ଭାବେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତି ମିଳିବା ପୂର୍ବରୁ ୨ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୯୦ରେ ନିଷିଦ୍ଧ ଘୋଷିତ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ପୁଣି ଥରେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୬୬] ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ କେପ ଟାଉନରେ ହୋଇଥିବା ମିଳନର ଏକ ଛବି ସର୍ବସାଧାରଣରେ ପ୍ରକାଶିତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାକି ୨୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାଶିତ ଛବି ଥିଲା ।[୧୬୭][୧୬୮][୧୬୯]

ଅନ୍ତରେ ୧୧ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୯୦ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ କାରାବାସରୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ଭିକ୍ଟର ଭର୍ଷ୍ଟରରୁ ଯିବା ସମୟରେ, ମଣ୍ଡେଲା ୱିନିଙ୍କ ହାତ ଧରି ଗଣମାଧ୍ୟମ ଓ ସର୍ବସାଧାରଣକୁ ଦେଖା କରିଥିଲେ, ଏବଂ ଏହା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ସିଧା ପ୍ରସାରଣ ହୋଇଥିଲା ।[୧୭୦] ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ଗହଣରେ ମଣ୍ଡେଲା କେପ ଟାଉନର ସିଟି ହଲ ପହଞ୍ଚି ଥିଲେ, ଏବଂ ସେଠାରେ ନିଜ ଅଭିଭାଷଣରେ ଶାନ୍ତି ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେବା ସହ ଶ୍ୱେତକାୟଙ୍କ ସହିତ ବୁଝାମଣା କରିବାକୁ କହିଥିଲେ; ଏହା ସହିତ କହିଥିଲେ ଯେ - ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରାମ ଶେଷ ହୋଇନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ହିଂସାତ୍ମକ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏହା ଏକ ରକ୍ଷଣାତ୍ମକ ଅସ୍ତ୍ର ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ସେ ଆଶାବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ଯେ ସରକାର ବୁଝାମଣାରେ ରାଜି ହୋଇଗଲେ, ଆଇ ଅସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରାମର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିବ ନାହିଁ, ଏବଂ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କୃଷ୍ଣକାୟ ସମାଜରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସହିତ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଓ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ମତଦାନର ଅଧିକାର ପାଇଁ ଲଢ଼ିବା ।[୧୭୧] ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁଙ୍କ ଘରେ ରହିବା ସମୟରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନ ଗୁଡ଼ିକରେ ମଣ୍ଡେଲା ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ, ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଓ ଗଣମାଧ୍ୟମର ପ୍ରତିନିଧି ମାନଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ; ଏବଂ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗର "ସକ୍କର ସିଟି"ରେ ୧,୦୦,୦୦୦ ଲୋକଙ୍କୁ ଉଦବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୭୨]

ଅପାର୍ଥିଡ଼ର ଅନ୍ତ

ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବୁଝାମଣା:୧୯୯୦-୧୯୯୧

୧୯୯୧ରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ହୋଇଥିବା ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ସ୍ଥିତ "ସେଲ ହାଉସ"

ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ଆଫ୍ରିକା ଗସ୍ତ ଜାରି ରଖି ଜାମ୍ବିଆ, ଜିମ୍ଭାୱେ, ନାମିବିଆ, ଲିବ୍ୟା ଓ ଆଲଜେରିଆରେ ସମର୍ଥକ ଓ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶିଥିଲେ; ଏବଂ ପରେ ସ୍ୱିଡ଼େନ ଯାଇ ଟାମ୍ବୋଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ହେଲେ । ଏହା ପରେ ଲଣ୍ଡନର ୱେମ୍ବଲି ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମରେ ହେଉଥିବା "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା - ଆନ ଇଣ୍ଟରନେସନାଲ ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟ ଫର ଏ ଫ୍ରି ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକା" କନସର୍ଟରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୭୩] ଅପାର୍ଥିଡ଼ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପାଇଁ ସେ ବିଭିନ୍ନ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଥିଲେ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଫ୍ରାଙ୍କୋଇସ ମିତ୍ତେରାଣ୍ଡ, ଭାଟିକାନ ସିଟି ରେ ପୋପ ଜନ ପଲ-୨ ତଥା ଲଣ୍ଡନରେ ମାର୍ଗାରେଟ ଥାଚରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସ୍ୱାଗତ ହୋଇଥିଲେ । ଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜର୍ଜ ଏଚ.ଡବଲ୍ୟୁ. ବୁଶଙ୍କୁ ଭେଟି କଂଗ୍ରେସର ଉଭୟ ସଦନକୁ ଉଦବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଆଠଟି ସହରକୁ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ; ଓ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଫ୍ରୋ-ଆମେରିକୀୟ ସଂପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୭୪] କ୍ୟୁବାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଫିଡ଼େଲ କାଷ୍ଟ୍ରୋଙ୍କ ସହ ଭେଟ କରି ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।[୧୭୫] ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆର. ଭେଙ୍କଟରମଣ , ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ ର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସୁହାର୍ତ୍ତୋ ଓ ମାଲେସିଆ ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମହାଥିର ମହମ୍ମଦଙ୍କୁ ଭେଟିସାରି ଜାପାନ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ସମର୍ଥକ ରହି ଆସିଥିବା ସୋଭିଏତ ସଂଘ ଗସ୍ତ କରିନଥିଲେ ।[୧୭୬]

ମେ ୧୯୯୦ରେ, ମଣ୍ଡେଲା ଏକ ବହୁ-ବର୍ଣ୍ଣ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ ୧୧ ଆଫ୍ରିକାନ ସଭ୍ୟ ବିଷିଷ୍ଟ ସରକାରୀ ଦଳ ସହିତ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସରକାରୀ ଦଳ ମଣ୍ଡେଲା ଆଫ୍ରିକାନ ଇତିହାସ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ଶୁଣି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ "ଗ୍ରୁଟ ସ୍କୁର ବୁଝାମଣା"ର ଫଳ ସ୍ୱରୂପ ସରକାର ଜରୁରୀକାଳୀନ ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିନେଇଥିଲେ । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସାମରିକ ହିଂସାର ଅପରିଣାମକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ମଣ୍ଡେଲା ଅସ୍ତ୍ରବିରତି ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ; ଏବଂ ଏମ.କେ. କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବହୁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୧୭୭] ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଡିସେମ୍ବରରେ ହୋଇଥିବା କଂଗ୍ରେସ ସମ୍ମିଳନୀରେ ପ୍ରାୟ ୧୬୦୦ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ଭେଟି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାକୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୭୮] ଜୁଲାଇ ୧୯୯୧ ରେ ଡର୍ବାନରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ଭୁଲ ସବୁ ସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ ଓ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତା ପାଇଁ ଏକ "ସୁଦୃଢ଼ ଓ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଟାସ୍କଫୋର୍ସ" ଗଠନ କରିବାକୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ସେହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅସୁସ୍ଥ ଟାମ୍ବୋଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୫୦ ବଳିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଥିବା ସଭ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ବହୁବର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦ ଗଠିତ କରିଥିଲେ ।[୧୭୯]

ୱିନିଙ୍କ ସହିତ ସୋୱେଟୋସ୍ଥିତ ବାସଭବନ ଯିବା ସମୟରେ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ନୂତନ ଭାବେ କିଣା ଯାଇଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ "ସେଲ ହାଉସ"ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଏକ କାର୍ଯାଳୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୧୮୦] ଡାଲି ମପୋଫୁଙ୍କ ସହିତ ୱିନିଙ୍ଗ ସଂପର୍କ ଜାଣିବା ପାରେ ତାଙ୍କ ବୈବାହିକ ଜୀବନରେ ତିକ୍ତତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ୱିନିଙ୍କୁ କୋର୍ଟରେ ଅପହରଣ ଓ ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଶୁଣାଣୀ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ । ୱିନିଙ୍କ ଶୁଣାଣୀ ପାଇଁ "ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ଡିଫେନ୍ସ ଏଣ୍ଡ ଏଡ଼ ଫଣ୍ଡ ଫର ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକା" ଓ ଲିବ୍ୟାର ନେତା ମୁଆମ୍ମର ଗଦ୍ଦାଫିଙ୍କ ଠାରୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଜୁନ ୧୯୯୧ରେ ୱିନି ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ୬ ବର୍ଷ କାରାବାସ ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ପାଇଥିଲେ; ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅପିଲ ଦ୍ୱାରା ୨ ବର୍ଷକୁ କମାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୧୩ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୯୨, ମଣ୍ଡେଲା ୱିନିଙ୍କ ଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇ ରହିବା ପାଇଁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ, ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦଳୀୟ ଅର୍ଥକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ଆଣି କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦରୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର ଦାବୀ କରିଥିଲା ।[୧୮୧] କ୍ୱାଜୁଲୁ-ନାଟାଲରେ କୃଷ୍ଣକାୟଙ୍କ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସଂଗ୍ରାମ, ବିଶେଷ କରି ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଓ ଇଙ୍କାଥା ସମର୍ଥକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହିଂସା ଫଳରେ ହଜାରେରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବ୍ୟକ୍ତି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସମ୍ମାନ ବହୁମାତ୍ରାରେ କ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା । ଇଙ୍କାଥାର ନେତା ବୁଥେଲେଜିଙ୍କ ସହିତ ମଣ୍ଡେଲା ଦେଖାକରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କୌଣସି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା । ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ବୁଝାପଡ଼ିଯାଇଥିଲା ଯେ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ହିଂସାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାପାଇଁ ଏକ "ତୃତୀୟ ଶକ୍ତି" କାର୍ଯ୍ୟରତ ଓ ସେଥିପାଇଁ ସେ ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କୁ ସେବୋକେଙ୍ଗ ଗଣସଂହାର ପାଇଁ ସିଧାସଳଖ ଦାୟୀ କରିଥିଲେ ।[୧୮୨] ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୯୧ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ସଭା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଏବଂ ମଣ୍ଡେଲା, ବୁଥେଲେଜି ତଥା ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଜାରି ରହିଥିଲା ।[୧୮୩]

କୋଡ଼େସା(CODESA)କଥାବାର୍ତ୍ତା:୧୯୯୧-୧୯୯୨

ଡିସେମ୍ବର ୧୯୯୧ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ୱାର୍ଲଡ ଟ୍ରେଡ଼ ସେଣ୍ଟରରେ "କନଭେନସନ ଫର ଏ ଡେମୋକ୍ରାଟିକ ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକା" (କୋଡ଼େସା) ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯ଟି ରାଜନୈତିକ ଦଳର ୨୨୮ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଏଥିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସିରିଲ ରାମାଫୋସା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ଜଣେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଥିଲେ, କାରଣ ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ଅଭିଭାଷଣ ପରେ, ମଣ୍ଡେଲା ମଞ୍ଚ ଉପରେ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ "ଅନୈତିକ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ବ୍ୟକ୍ତି" ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ । ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟି ଓ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅତି କମ ବୁଝାମଣା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା ।[୧୮୪] ମେ ୧୯୯୨ରେ କୋଡ଼େସା-୨ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଓ ଦେ କ୍ଲାରକ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ "ଫେଡ଼େରାଲ ନୀତି" ପ୍ରଣୟନ କରି କୌଳିକ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ନିମନ୍ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ କରିବା କରିବା ଉଚିତ; କିନ୍ତୁ ମଣ୍ଡେଲା ଏହାର ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରି ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାରେ ଏକକ ସରକାର ଗଠନ ପାଇଁ ଦାବୀ କରିଥିଲେ ।[୧୮୫] ସରକାରୀ ସହାୟତା ପାଉଥିବା ଇଙ୍କାଥା ଉଗ୍ରବାଦୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ବୋଇପାଟୋଙ୍ଗ ଗଣସଂହାର ପରେ, ମଣ୍ଡେଲା ସବୁ ବୁଝାମଣା ଓ କଥାବାର୍ତ୍ତାରୁ ଓହରି ଯାଇଥିଲେ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସେନେଗାଲରେ ହୋଇଥିବା "ଅର୍ଗାନାଇଜେସନ ଅଫ ଆଫ୍ରିକାନ ୟୁନିଟି"ର ଏକ ସଭାରେ ଯୋଗଦେଇ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ସୁରକ୍ଷା ପରିଷଦର ଏକ ବିଶେଷ ବୈଠକ ଡ଼କାଇଥିଲେ ଓ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚାଲିଥିବା "ଗୃହ ଆତଙ୍କବାଦ"ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଶାନ୍ତିସେନା ମୁତୟନ ହେବା ଦରକାର । ଏବଂ ପରେ, ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପକ୍ଷରୁ ସାଇରସ ଭାନ୍ସଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଦୂତ ଭାବେ ବୁଝାମଣା କରିବାକୁ ପଠା ଯାଇଥିଲା ।[୧୮୬] ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୯୨ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦ୍ୱାରା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଇତିହାସର ସବୁଠାରୁ ବିଶାଳ ଅନଶନର ଡ଼ାକରା ଦିଆଯାଇଥିଲା ଓ ଏହାର ସମର୍ଥକ ମାନେ ପ୍ରୋଟୋରିଆରେ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ବାହାରିଥିଲେ ।[୧୮୭]

ୱାର୍ଲଡ଼ ଇକୋନୋମିକ ଫୋରମ, ୧୯୯୨ରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ହାତ ମିଳାଉଥିବାର ଦୃଶ୍ୟ

ସିସ୍କେଇ ସୁରକ୍ଷା ବଳ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା ବିଶୋ ଗଣସଂହାରରେ ୨୮ଜଣ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଓ ଜଣେ ସୈନିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହେବାପରେ ମଣ୍ଡେଲା ଏକ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ସାମୂହିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ହିଂସା ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି, ଓ ସେ ପୁଣି ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ବୁଝାମଣା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ହୋଇଥିଲେ । ବୁଝାମଣା ପାଇଁ ସେ ସର୍ତ୍ତ ରଖିଥିଲେ ଯେ - ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କ ମୁକ୍ତି, ଜୁଲୁ ପାରମ୍ପାରିକ ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରର ନିଷେଧାଦେଶ ଓ ଜୁଲୁ ଛାତ୍ରାବାସ ଗୁଡ଼ିକୁ ଘେରାବନ୍ଦୀ କରି ରଖିବାକୁ; ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ କାରଣରୁ ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏହି ସବୁ ସର୍ତ୍ତ ମାନି ନେଇଥିଲେ । ବୁଝାମଣାରେ ଏହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଗଲା ଯେ ବହୁବର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ୫ ବର୍ଷିଆ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ଓ ଫଳସ୍ୱରୂପ ଏକ ୫ ବର୍ଷିଆ ଗଠବନ୍ଧନ ସରକାର ତଥା ସାମ୍ବିଧାନିକ ବିଧାନ ହେଲା ଏବଂ ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟିର ପ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଶ୍ୱେତକାୟମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥିବାରୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସମାଲୋଚନାର ଶିକାର ହୋଇଥିଲା ।[୧୮୮] ଦୁଇ ଦଳ ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସମ୍ବିଧାନ ପାଇଁ ରାଜି ହୋଇ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ,ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବିଚାରାଳୟ, ଆମେରିକୀୟ ପଦ୍ଧତିରେ "ବିଲ ଅଫ ରାଇଟ୍ସ" ସହିତ ଦେଶକୁ ନଅଟି ରାଜ୍ୟରେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟର ନିଜ ପ୍ରଶାସନ ପଦ୍ଧତି ରହିବାକୁ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ "ଫେଡ଼େରାଲିଜିମ" ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ଏକକ ସରକାର" ର ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।[୧୮୯]

ଜୁନ ୧୯୯୩ରେ "ଆଫ୍ରିକାନର ୱିରଷ୍ଟାଣ୍ଡସବେୱେଗିଙ୍ଗ" "କନସର୍ଣ୍ଣଡ ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକାନ ଗ୍ରୁପ" ଇଙ୍କାଥା ସମର୍ଥକମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି "କେମ୍ପଟନ ପାର୍କ ୱାର୍ଲଡ଼ ଟ୍ରେଡ଼ ସେଣ୍ଟର" ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଧକ୍କା ପହଞ୍ଚାଇଥିଲେ ।[୧୯୦] ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା କ୍ରିସ ହାନିଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯିବା ପରେ ମଣ୍ଡେଲା ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କୁ ଦଙ୍ଗା ଶାନ୍ତ କରିବାକୁ ଏକ ଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ ।[୧୯୧] ଜୁଲାଇ ୧୯୯୩ରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଆମେରିକା ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ପୃଥକ ଭାବେ ବିଲ କ୍ଲିଣ୍ଟନ ଙ୍କୁ ଭେଟି ଉଭୟ "ଲିବର୍ଟି ମେଡ଼ାଲ" ପାଇଥିଲେ ।[୧୯୨] ଏହାର ଅଳ୍ପକିଛି ଦିନ ପରେ ଉଭୟଙ୍କୁ ନରୱେଠାରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୧୯୩] ଯୁବ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ଥାବୋ ମବେକିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ମଣ୍ଡେଲା ବଡ଼ ବୈବସାୟିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ମାନଙ୍କୁ ଭେଟିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ, ଏବଂ ଦେଶର ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି-ନିବେଶରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲେ । ସମାଜବାଦୀ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସମାଲୋଚିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ୧୯୯୨ରେ ସ୍ୱିଜରଲାଣ୍ଡ ରେ ହୋଇଥିବା "ୱାର୍ଲଡ଼ ଇକୋନୋମିକ ଫୋରମ"ରେ ଚୀନ ଓ ଭିଏତନାମ ରୁ ଆସିଥିବା କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳର ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।[୧୯୪] ୧୯୯୨ ରେ ନିର୍ମିତ ଚଲଚ୍ଚିତ୍ର "ମାଲକମ ଏକ୍ସ"ରେ ସେ ଜଣେ ସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷକ ଭାବେ ଏକ ଛୋଟ ଚରିତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ।[୧୯୫]

ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ:୧୯୯୪

୧୯୯୪ ନିର୍ବାଚନରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜ ମତଦାନ କରୁଥିବାର ଛବି

୨୭ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୯୪ରେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ହେବାକୁ ସ୍ଥିର ହେଲାପରେ, ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ୧୦୦ଟି ନିର୍ବାଚନ ଅଫିସ ଓ "ଷ୍ଟାନଲେ ଗ୍ରୀନବର୍ଗ"ଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶଦାତା ଭାବେ ନେଇ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରସାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ମଣ୍ଡେଲା ଯେଉଁ ଯେଉଁ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଯୋଗ ଦେବାର ଥିଲା ସେଥିପାଇଁ ଗ୍ରୀନବର୍ଗ ଭାଷଣ ଲେଖିବାରେ ସହାୟତା କରିଥିଲେ ଯେହେତୁ ମଣ୍ଡେଲା ଭଲଭାବେ ବକ୍ତୃତା ଦେଇ ପାରୁନଥିଲେ; କିନ୍ତୁ କୃଷ୍ଣକାୟ ଆଫ୍ରିକୀୟ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲେ ।[୧୯୬] ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏକ "ରିକନଷ୍ଟ୍ରକସନ ଏଣ୍ଡ ଡେଭେଲପମେଣ୍ଟ ପ୍ରୋଗ୍ରାମ"(ଆର.ଡି.ସି.)ଜରିଆରେ ପ୍ରଚାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ୫ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୧୦ଲକ୍ଷ ବାସଗୃହ, ମୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା, ବିଦ୍ୟୁତ ଓ ଜଳଯୋଗାଣ ପାଇଁ ସୁବିଧା କରାଯିବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଥିଲା । ଦଳର ସ୍ଲୋଗାନ ଥିଲା "ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଉନ୍ନତ ଜୀବନ", କିନ୍ତୁ ଏହି କାମପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା କେଉଁଠାରୁ ଆସିବ କିଛି ଉଲ୍ଲେଖ ନଥିଲା ।[୧୯୭] "ୱିକଲି ମେଲ" ଓ "ନ୍ୟୁ ନେସନ" ପତ୍ରିକାକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଶର ଅନ୍ୟସବୁ ଗଣମାଧ୍ୟମ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥୀତ୍ୱକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଆଶଙ୍କା କରିଥିଲେ ଯେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ହିଂସାର ପରିସମାପ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।[୧୯୮] ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଡ଼ ପାଇଁ ଅଧିକ ସମୟ ବ୍ୟୟକରି ଉତ୍ତର ଆମେରିକା, ୟୁରୋପ ଏବଂ ଏସିଆର ବିତ୍ତଶାଳୀ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ଅପାର୍ଥିଡ଼ର ସମର୍ଥକ ମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଭେଟିଥିଲେ ।[୧୯୯] ମଣ୍ଡେଲା ମତଦାନର ବୟସସୀମା ୧୮ରୁ ୧୪ ବର୍ଷକୁ କମାଇ ଦେବା ଲାଗି ଦାବୀ କରିଥିଲେ ଓ ପରେ ଏହି ନୀତି ଉପହାସର ପାତ୍ର ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଶେଷରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦ୍ୱାରା ଏହି ଦାବୀ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଦିଆ ଯାଇଥିଲା ।[୨୦୦]

ବପ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ସେଲ ହାଉସ ଗଣସଂହାର ପରେ "କନସର୍ଣ୍ଣଡ ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକାନ ଗ୍ରୁପ" ଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଆଶଙ୍କା କରି ମଣ୍ଡେଲା ଆଫ୍ରିକାନର ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ଓ ଜେନେରାଲ, ପି.ଡବଲ୍ୟୁ. ବୋଥା, ପିକ ବୋଥା ଓ କନଷ୍ଟାଣ୍ଡ ଭିଲଯୋଏନ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ଭେଟ କରି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଇଙ୍କାଥାର ନେତା ବୁଥେଲେଜିଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ଛାଡ଼ି ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାକୁ ରାଜି କରାଇଥିଲେ ।[୨୦୧] ଦୁଇ ବିପକ୍ଷ ଦଳର ନେତା ଭାବେ ଦେ କ୍ଲାର୍କ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ଏକ ଦୂରଦର୍ଶନ ବିତର୍କ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ; ଦେ କ୍ଳାର୍କ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଠାରୁ ଭଲ ବକ୍ତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ମଣ୍ଡେଲା ମଞ୍ଚ ଉପରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ ସହ ହାତ ମିଳାଇ ତାଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିଦେଇଥିଲେ ଓ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହାକୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ବିଜୟ ବୋଲି ମତ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୦୨] ଏକ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣରେ ୨୦ ଜଣଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଓ ଅନ୍ୟ ଛୋଟମୋଟ ହିଂସା ସତ୍ତ୍ୱେ ନିର୍ବାଚନ ଠିକ ଭାବେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଡର୍ବାନର "ଓହଲାଙ୍ଗେ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ"ରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ମତଦାନ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ବହୁ ଅନିୟମିତା ହୋଇଥିବା ସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ ।[୨୦୩] ଜାତୀୟ ମତଦାନର ୬୨% ପାଇ, ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ଗରିଷ୍ଠତାରୁ କିଛି ସଂଖ୍ୟା କମ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା; ଏବଂ ଏପରି ହୋଇଥିଲେ ଏକକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର କ୍ଷମତା ମିଳିଯାଇଥାନ୍ତା । ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ୯ଟିରୁ ୭ଟି ରାଜ୍ୟରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା, ଏବଂ ଇଙ୍କାଥା ଓ ନ୍ୟାସନାଲ ପାର୍ଟି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ବିଜୟ ପାଇଥିଲେ ।[୨୦୪]

ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିତ୍ୱ:୧୯୯୪-୧୯୯୯

ଜାତୀୟ ବୁଝାମଣା

ଘରୋଇ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା

ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର

ରାଜନୀତିରୁ ଅବସର

ଅବସର

ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ:୧୯୯୯-୨୦୦୪

୨୦୦୦ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ଲଣ୍ଡନ ସ୍କୁଲ ଅଫ ଇକୋନୋମିକ୍ସ" ପରିଦର୍ଶନ

ଜୁନ ୧୯୯୯ରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରି ମଣ୍ଡେଲା, ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ଓ କୁନୁ ସ୍ଥିତ ନିଜ ବାସଭବନରେ ଏକ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ କଟାଉଥିଲେ । ସେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ଆତ୍ମଜୀବନୀ "ଦି ପ୍ରେସିଡ଼େନସିଆଲ ଇୟର୍ସ"ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାଗ ଲେଖିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶନ ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ବନ୍ଦ କରି ଦେଇଥିଲେ ।[୨୦୫] ଏକୁଟିଆ ଜୀବନଯାପନରେ ବିଚଳିତ ହୋଇ ସେ ଏକ ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ; ଯେଉଁଥିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ତାରକା ଓ ନେତାଙ୍କୁ ଭେଟିବା ଆଦି ସଂପୃକ୍ତ ଥିଲା ଏବଂ ସେହି ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଥିବା ସମୟରେ ୧୯୯୯ରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଫାଉଣ୍ଡେସନ"ର ସ୍ଥାପନା କରି ଏଚ.ଆଇ.ଭି./ଏଡ଼ସ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼େଇ, ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଓ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୦୬] ନିଜର ଶାସନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ସଂକ୍ରମିତ ରୋଗ ପାଇଁ ବିଶେଷ କିଛି କରି ନଥିବାରୁ ସେ କଟୁ ସମାଲୋଚନାର ପାତ୍ର ହୋଇଥିଲେ, ସେଥି ନିମନ୍ତେ ନିଜ ଅବସର କାଳରେ ଏହା ପ୍ରତି ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା "ଏକ ଯୁଦ୍ଧ" ଯେଉଁଥିରେ "ଅନ୍ୟ ସବୁ ପୂର୍ବ ଯୁଦ୍ଧ" ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି, ଏବଂ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ତତକାଳୀମ ମବେକିଙ୍କ ସରକାରକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ଯେ ଏଚ.ଆଇ.ଭି.+ ସମସ୍ତ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷେଧକ (ରୋଟ୍ରୋଭାଇରାଲ୍ସ) ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉ ।[୨୦୭] ୨୦୦୦ରେ "ଗ୍ୟାରି ପ୍ଲେୟାର"ଙ୍କ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତାରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଇନଭିଟେସନାଲ ଗଲଫ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ" ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା ।[୨୦୮] ଜୁଲାଇ ୨୦୦୧ରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ "ପ୍ରୋଷ୍ଟେଟ କ୍ୟାନସର" ପାଇଁ ସଫଳ ଉପଚାର ହୋଇଥିଲା ।[୨୦୯]

୨୦୦୨ରେ ସେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଆନୁଆଲ ଲେକଚର"ର ଉଦଘାଟନ କରିଥିଲେ, ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ବୃତ୍ତି ପାଇଁ ୨୦୦୩ରେ ରୋଡ଼ସ ହାଉସ, ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ଼ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଠାରେ "ମଣ୍ଡେଲା ରୋଡ଼ସ ଫାଉଣ୍ଡେସନ" ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଗୁଡ଼ିକ ପରେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ସେଣ୍ଟର ଅଫ ମେମୋରୀ" ତଥା ଏଚ.ଆଇ.ଭି./ଏଡ଼ସ ବିରୁଦ୍ଧରେ "୪୬୬୬୪ କ୍ୟାମ୍ପେନ" ହୋଇଥିଲା ।[୨୧୦] ୨୦୦୦ରେ ଡର୍ବାନରେ ହୋଇଥିବା "୧୩ତମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏଡ଼ସ ମହାସଭା"ରେ ସେ ଅନ୍ତିମ ଅଭିଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ,[୨୧୧] ଓ ୨୦୦୪ରେ ବ୍ୟାଙ୍ଗକକ , ଥାଇଲାଣ୍ଡ ରେ "୧୫ତମ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏଡ଼ସ ମହାସଭା"ରେ ମଧ୍ୟ ଭାଷଣ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୧୨]

ସର୍ବସାଧାରଣରେ, ମଣ୍ଡେଲା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶକ୍ତିକୁ ସମାଲୋଚନା କରିବାରେ ଲାଗିଲେ । ୧୯୯୯ରେ "ନାଟୋ ଇଣ୍ଟରଭେନସନ ଇନ କୋସୋଭୋ"କୁ ସେ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରି କହିଥିଲେ ଯେ ବିଶ୍ୱର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦେଶମାନେ ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ନୈତିକତା ଦେଖାଇବାର ଏହା ଏକ ପ୍ରୟାସ ।[୨୧୩] ୨୦୦୩ରେ ବ୍ରିଟେନ ଓ ଆମେରିକା ଦ୍ୱାରା "ଇରାକ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ" ବିପକ୍ଷରେ ସେ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଆମେରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜର୍ଜ ଡବଲ୍ୟୁ. ବୁଶ ଓ ବ୍ରିଟେନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଟୋନି ବ୍ଲେୟାର ଙ୍କୁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ନିୟମକୁ ଅଣଦେଖା କରୁଥିବାର ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ । ଆମେରିକା ଉପରେ ଅଧିକ ଆକ୍ରମଣକରି ସେ କହିଥିଲେ, ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଦେଶ ଅପେକ୍ଷା ଆମେରିକା ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ "ଅକଥନୀୟ ଅତ୍ୟାଚାର" କରିଛି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ "ଜାପାନରେ ଆଣବିବ ବୋମା ପକାଇବା", ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିତର୍କର ରୂପ ଧାରଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ପରେ ମଣ୍ଡେଲା ବ୍ଲେୟାରଙ୍କ ସହିତ ପୁନଃ-ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।[୨୧୪] ଲିବ୍ୟା-ବ୍ରିଟେନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସଂପର୍କକୁ ନେଇ ବାର୍ଲିନ୍ନି କାରାଗାରରେ ସେ "ମେଗ୍ରାହି"ଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ବୁଝାମଣାର ସର୍ତ୍ତ ବିରୋଧରେ ତାଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଇ କହିଥିଲେ ଏହା ଏକ "ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଅବୁଝାମଣା" ।[୨୧୫]

ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସର:୨୦୦୪-ବର୍ତ୍ତମାନ

ଜୁନ ୨୦୦୪ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ୮୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଶରୀର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟିବାରୁ ମଣ୍ଡେଲା "ଅବସରରୁ ଅବସର" ନେବା ଘୋଷଣା କରି କହିଥିଲେ "ମୋତେ ଡାକିବ ନାହିଁ, ମୁଁ ତୁମକୁ ଡାକିବି ।"[୨୧୬] ଅତି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ବନ୍ଧୁ ଓ ପରିବାରର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କେବଳ ଭେଟ କରିବା ଜାରି ରଖିଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଫାଉଣ୍ଡେସନ ତରଫରୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ସଭା ତଥା ଗଣମାଧ୍ୟମ ସାକ୍ଷାତକାର ପାଇଁ ଅନୁରୋଧକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୧୭] ପରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରେ ସେ କିଛି ମାତ୍ରରେ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇଥିଲେ ।

ମେ ୨୦୦୫ରେ ଓଭାଲ ଅଫିସରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଜର୍ଜ ଡବଲ୍ୟୁ ବୁଶ

୨୦୦୫ରେ ସେ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଲିଗାସି ଟ୍ରଷ୍ଟ"ର ଗଠନ କରିଥିଲେ ।[୨୧୮] ଏହି ସଂସ୍ଥାର ଉଦଘାଟନ ପାଇଁ ସେ ଆମେରିକା ଗସ୍ତ କରି "ବ୍ରୁକିଙ୍ଗସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ"ରେ କହିଥିଲେ ଯେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶ ମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।[୨୧୮][୨୧୯] ସେ ମଧ୍ୟ ଆମେରିକୀୟ ସିନେଟର ସଦସ୍ୟ ହିଲାରୀ କ୍ଲିଣ୍ଟନ , ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବୁଶ, ଏବଂ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ବାରାକ ଓବାମା ଙ୍କୁ ଭେଟି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିଥିଲେ ।[୨୧୯]

ଜିମ୍ବାୱେରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହେଉଥିବାରୁ ତତକାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରବର୍ଟ ମୁଗାବେ ଙ୍କୁ ସେ ଇସ୍ତଫା ଦେବାପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାର କିଛି ପ୍ରଭାବ ନ ପଡ଼ିବାରୁ ୨୦୦୭ରେ ସେ ମଣ୍ଡେଲା ସର୍ବସାଧାରଣ ଭାବେ କହିଥିଲେ ଯେ ମୁଗାବେ "ସମ୍ମାନର ସହିତ" ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦରୁ ଓହରି ଆସିବା ଉଚିତ ।[୨୨୦] ସେହି ବର୍ଷ ମଣ୍ଡେଲା, ମାସେଲ ଓ ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଏକ ବିଶ୍ୱନେତାଙ୍କ ସଂଘ କରି ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଅସୁବିଧା ଓ ସମାଧାନ ହୋଇ ନ ପାରୁଥିବା ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ତାଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ବୁଦ୍ଧିର ସହାୟତା ଦେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ନିଜର ୮୯ତମ ଜନ୍ମଦିନରେ ଏକ ଭାଷଣରେ ସେ ଏହି ସଂଗଠନ "ଦି ଏଲଡ଼ର୍ସ"ର ଗଠନ ହେବା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ ।[୨୨୧]

ଭାରତୀୟ ଗୁରୁ ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ମୟଙ୍କ ସହିତ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରାକା ମାସେଲ

୧୮ ଜୁଲାଇ ୨୦୦୮ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ୯୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀକୁ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା, ଓ ପ୍ରମୁଖ ସମାରୋହ କୁନୁ ଠାରେ ହୋଇଥିଲା[୨୨୨] ତଥା "ହାଇଡ଼ ପାର୍କ, ଲଣ୍ଡନ"ରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ଏକ କନସର୍ଟ ହୋଇଥିଲା ।[୨୨୩] ଏହି ସମାରୋହର ଆରମ୍ଭରେ ଭାଷଣ ଦେଇ ମଣ୍ଡେଲା ଧନୀ ଦେଶମାନଙ୍କୁ ଗରିବ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହାୟତା ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୨୨] ମବେକିଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିତ୍ୱ ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସକୁ ନିଜର ସମର୍ଥନ ଜାରି ରଖିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପରବର୍ତ୍ତୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି "ଜାକୋବ ଜୁମା"ଙ୍କ ପ୍ରତି ଅଧିକ ସମଥନ ଦେଖାଇଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ୨୦୦୯ରେ ଏକ ଝଡ଼ ମଝିରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ନାତି "ଚିଫ ମଣ୍ଡଲା ମଣ୍ଡେଲା" ତାଙ୍କୁ ଏକ ଜୁମା-ସମର୍ଥିତ ସଭାରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ ଆକାଶ ମାର୍ଗରେ ନେଇଯାଇଥିବା ପାଇଁ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଫାଉଣ୍ଡେସନ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା ।[୨୨୪]

୨୦୦୪ଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ହେବାକୁ ଥିବା "୨୦୧୦ ଫିଫା ବିଶ୍ୱ କପ" ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲା ସଫଳ ଭାବେ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ, କହିଥିଲେ "ଆଗାମୀ ବର୍ଷରେ ଆମ ପାଇଁ କିଛି ନୂତନ ପୁରସ୍କାର ଅଛି"; ଓ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଅନ୍ତହେବାର ଏକ ଦଶନ୍ଧି ବିତିସାରିଥିଲା । ବିଶ୍ୱକପ ସମୟରେ ବିଶେଷ ଲୋକଲୋଚନଙ୍କୁ ନ ଆସି, ମଣ୍ଡେଲା ଅନ୍ତିମ ସମାରୋହରେ ଏକ ବିରଳ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ ଦେଇଥିଲେ ଓ ପ୍ରଚୁର କରତାଳି ସହ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୨୫]

୨୦୦୫ରୁ ୨୦୧୩ ମଧ୍ୟରେ ମଣ୍ଡେଲା ଓ ତାଙ୍କ ପରିବାରର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନାମରେ ବିଭିନ୍ନ ଟ୍ରଷ୍ଟରେ ନିୟୋଯିତ ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥ ଲାଗି ଅନେକ ଆଇନ ପରିସ୍ଥିତିର ସାମନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।[୨୨୬]

୨୦୧୩ ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ ଫୁସଫୁସ ସଂକ୍ରମଣ ପାଇଁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ପ୍ରିଟୋରିଆରେ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାରେ ରଖାଯାଇଥିଲା, ଏବଂ ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବଂଶଧରମାନେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସନ୍ତାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ସମାଧି ସ୍ଥଳ ପାଇଁ ଆନ୍ତଃ-ପାରିବାରିକ ଆଇନ-କନ୍ଦଳରେ ମାତିଥିଲେ ।[୨୨୭][୨୨୮][୨୨୯]

ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ସାମାଜିକ ଜୀବନ

ଭାବମୂର୍ତ୍ତି

ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ମଣ୍ଡେଲା "ସତ୍ୟ ପ୍ରତି ନିଷ୍ଠା" ରଖୁଥିବା ଜଣେ "ନୈତିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ" ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା ।[୨୩୦] ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ତଥା ନିଜ ବିପକ୍ଷ ମାନଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା ସମୟରେ ସେ ବହୁ ନମ୍ର ଓ ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ମତପୋଷନ କରାଯାଏ ।[୨୩୧] ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ବିତ୍ତଶାଳୀ ଓ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଗହଣରେ ବିତାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମଣ୍ଡେଲା ଅଫିସରେ ଉତ୍ସବ ସମୟରେ କର୍ମକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ସହିତ ମେଳାପ କରିବାକୁ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ।[୨୩୨] ଜୀବନର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ସମସ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭଲଗୁଣ ଖୋଜିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି, ଏବଂ କିଛି ଲୋକ ଭାବନ୍ତି ଯେ ମଣ୍ଡେଲା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବହୁମାତ୍ରାରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ।[୨୩୩] ସେ ମଧ୍ୟ ନିଜ ଜିଦିଆ ଗୁଣ ତଥା ବିଶ୍ୱସ୍ତ ଭାବ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ଅଟନ୍ତି, ଏବଂ ସମୟ ସମୟରେ ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ।[୨୩୪] ସେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ମାତ୍ରରେ ରସିକତାରେ ପ୍ରବୀଣ ।[୨୩୫] ୧୪ତମ ଦଲାଇ ଲାମା ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ବହୁ ପୁରାତନ ମିତ୍ର ଅଟନ୍ତି ।

ନିଜ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତି ସର୍ବଦା ସଚେତନ ରହୁଥିବା ମଣ୍ଡେଲା ସର୍ବଦା ଭଲ ପୋଷାକପତ୍ର ପିନ୍ଧିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ଏବଂ ଥେମ୍ବୁ ରାଜ ପରିବାରରେ ନିଜ ବାଲ୍ୟଜୀବନ କଟାଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରଣାଳୀରେ କିଛି ମାତ୍ରାରେ ରାଜକୀୟତା ପରିଲକ୍ଷିତ; ନିଜ ଶାସନ କାଳରେ ସେ "ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମ୍ରାଟ" ଆଖ୍ୟା ପାଇଥିଲେ ।[୨୩୬] "ଭବିଷ୍ୟ ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ପ୍ରଦର୍ଶନ"ରେ ପ୍ରବୀଣ ହୋଇଥିବାରୁ ସେ ସର୍ବଦା ନିଜକୁ ସୌମ୍ୟ ଭାବେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି, ଏବଂ ତାଙ୍କର ଛବି ଗୁଡ଼ିକ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଭଲ ଆସିଥାଏ ।[୨୩୭]

ରାଜନୈତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା

୧୯୮୬ରେ ବର୍ଲିନ ରେ ହୋଇଥିବା "ଫ୍ରି ମଣ୍ଡେଲା" ଶୋଭାଯାତ୍ରା

ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗଦେବା ପରଠାରୁ ସେ ଜଣେ "ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦୀ"[୨୩୮] ଭାବେ ପରିଚିତ, ଏବଂ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ "ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଓ ସମାଜବାଦୀ"[୨୩୯] ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା । ଯଦିଓ ତାଙ୍କର ଅନେକ ଭାଷଣରେ ସେ ଜଣେ ଏକଛତ୍ରବାଦୀ ଭାବେ ପ୍ରତୀୟ ହୁଅନ୍ତି, ମଣ୍ଡେଲା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଜଣେ ନିଚ୍ଛକ ପୂଜାରୀ ଅଟନ୍ତି; ଏବଂ ବେଳେ ବେଳେ ନିଜ ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ୱେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତକୁ ସମ୍ମାନ ଦିଅନ୍ତି ।[୨୪୦] ତାଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ "ବିସ୍ତୃତତା, ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଓ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିବାର ଅଧିକାର"[୨୪୧] ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଦୂଆ ଅଟେ ଓ ସେ ପ୍ରାକୃତିକ ମାନବ ଅଧିକାରରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖନ୍ତି ।[୨୪୨]

ଜଣେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ ଭାବେ ସେ "ଜମିର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମାଲିକାନା ଓ ଅତ୍ୟଧିକ ପୁଞ୍ଜି(କ୍ୟାପିଟାଲିଜିମ)"ର ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ ।[୨୪୩] ମାର୍କସଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରେରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ସେ "ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସମାଜବାଦ"[୨୪୪] ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସଘାତ ଶୁଣାଣି ସମୟରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ବୋଲି ମାନି ନ ଥିଲେ ।[୨୪୫] ତାଙ୍କ ଜୀବନୀ ଲେଖିଥିବା "ଡେଭିଡ଼ ଜେମସ ସ୍ମିଥ" ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ ଏବଂ କହିଥିଲେ - ମଣ୍ଡେଲା ୧୯୫୦ ଦଶକର ଶେଷଭାଗ ଓ ୧୯୬୦ ଦଶକର ଆରମ୍ଭରେ ଉଭୟ "ସମାଜବାଦ ଓ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ" ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଅନୁସରଣ କରୁଥିଲେ ।[୨୪୬] ୧୯୫୫ ଫ୍ରିଡ଼ମ ଚାର୍ଟରରେ ମଣ୍ଡେଲା ବ୍ୟାଙ୍କ, ସୁନା ଖଣି ଓ ଜମିର ଜାତୀୟକରଣ କରି, ଅର୍ଥର ସମାନ ବିତରଣ କରିବାକୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ସବୁ ବିଶ୍ୱାସ ରଖିଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜ ଶାସନ କାଳ ମଧ୍ୟରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି କୌଣସି ସଂସ୍ଥାର ଜାତୀୟକରଣ କରିନଥିଲେ ।[୨୪୭] ଏହି ନିର୍ଣ୍ଣୟ ପଛରେ ଆଦ୍ୟ ୧୯୯୦ ଦଶକରେ ହୋଇଥିବା ସୋଭିଏତ ସଂଘର ଓ ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ବ୍ଲୋକର ପତନ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଥିଲା ।[୨୪୮]

ପରିବାର

ସୋୱେଟୋରେ ଥିବା ମଣ୍ଡେଲା ପାରିବାରିକ ମ୍ୟୁଜିୟମ

ମଣ୍ଡେଲା ୩ ଥର ବିବାହ କରିଥିଲେ ଓ ୬ଟି ସନ୍ତାନଙ୍କ ପିତା ତଥା ୧୭ଜଣ ନାତି-ନାତୁଣୀଙ୍କ[୨୪୯] ପିତାମହ ଥିଲେ; ଏବଂ ତାଙ୍କର ବହୁ ଅଣ ନାତି-ନାତୁଣୀ ଥିଲେ ।[୨୫୦] ନିଜ ସନ୍ତାନ ସନ୍ତତିଙ୍କ ପ୍ରତି ସେ କଠୋର ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନାତି ନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଇଁ ବହୁ ଉଦାର ଥିଲେ ।[୨୫୧]

ଟ୍ରାନସ୍କେଇରୁ ଆସିଥିବା "ଏଭେଲିନ ନତୋକୋ ମାସେ"ଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୪ରେ ପ୍ରଥମ ବିବାହ ହୋଇଥିଲା ଓ ବିବାହ ପୂର୍ବରୁ ସେମାନେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଭେଟ ହୋଇ ସାରିଥିଲେ ।[୫୧] ଦୀର୍ଘ ୧୩ ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୫୭ରେ, ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଅନୁପସ୍ଥିତି ଓ ଅନୈତିକ ସଂପର୍କକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ସେମାନଙ୍କର ବିବାହବିଚ୍ଛେଦ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏଭେଲିନ "ଜେଓୱାହ’ସ ୱିଟନେସ"ର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ଓ ସେଥିପାଇଁ ରାଜନୀତିରୁ ଦୂର ରହିବା ଜରୁରୀ ଥିଲା ।[୮୩] ମଣ୍ଡେଲା ଓ ଏଭେଲିନଙ୍କ ଔରସରୁ ଦୁଇ ପୁତ୍ର - ମାଦିବା "ଥେମ୍ବି" ଥେମ୍ବେକିଲେ (୧୯୪୬-୧୯୬୯) ଓ "ମାକଗାଥୋ ମଣ୍ଡେଲା "(୧୯୫୦-୨୦୦୫); ଦୁଇ କନ୍ୟା - ମାକାଜିୱେ ମଣ୍ଡେଲା (ଦୁଇ ଜଣଙ୍କ ନାମ ସମାନ ଥିଲା, ୧୯୪୭ ଓ ୧୯୫୩ରେ ଜନ୍ମିତ) ଜାତ ହୋଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମ କନ୍ୟାର ନଅ ମାସରେ ମୃତ୍ୟୁ ହେବାରୁ, ତାଙ୍କରି ସ୍ମୃତିରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦ୍ୱିତୀୟ କନ୍ୟାର ନାମ ସମାନ ରଖିଥିଲେ । ମାସେ ୨୦୦୪ରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ଓ ମଣ୍ଡେଲା ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାରରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୫୨] ମାକଗାଥୋଙ୍କ ପୁତ୍ର "ମଣ୍ଡଲା ମଣ୍ଡେଲା" ୨୦୦୭ରେ ମଭେଜୋ ଆଦିବାସୀ ପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।[୨୫୩]

୧୯୪୪ରେ ନେଲସନ ଓ ଏଭେଲିନଙ୍କ ବିବାହ
ୱିନି ମଣ୍ଡେଲା, ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ

ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ "ୱିନି ମାଦିକିଜେଲା ମଣ୍ଡେଲା" ମଧ୍ୟ ଟ୍ରାନସ୍କେଇରୁ ଆସିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଦେଖା ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଠି ସେ ସହରର ପ୍ରଥମ କୃଷ୍ଣକାୟ ସାମାଜିକ କର୍ମୀ ଥିଲେ ।[୨୫୪] ୱିନି ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଦୁଇ କନ୍ୟା - ଜେନାନି(ଜେନି)ଙ୍କ ଜନ୍ମ ୪ ଫେବ୍ରୁଆରୀ ୧୯୫୮ ଓ ଜିନ୍ଦଜିସ୍ୱା(ଜିନ୍ଦଜି) ମଣ୍ଡେଲା-ହଲଙ୍ଗୱାନେଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୯୬୦ରେ ହୋଇଥିଲା ।[୨୫୪] ଜିନ୍ଦଜିଙ୍କୁ ମାତ୍ର ୧୮ମାସ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ରୋବେନ ଦ୍ୱୀପକୁ କାରାବାସରେ ପଠାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ପରେ ଦେଶରେ ଚାଲିଥିବା ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତି ଦ୍ୱାରା ୱିନି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ିଥିଲେ ଓ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୯୨ରେ ଅଲଗା ରହିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ, ଓ ମାର୍ଚ ୧୯୯୬ରେ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ବିବାହ ବିଚ୍ଛେଦ ହୋଇଥିଲା ।[୨୫୫] ମଣ୍ଡେଲା କାରାବାସରେ ଥିବା ବେଳେ ୧୯୭୩ରେ ତାଙ୍କ ଝିଅ ଜେନାନିଙ୍କ ବିବାହ, ଉଭୟ ସ୍ୱାଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡର ରାଜା "ମସ୍ୱାତି ଇଲ"[୨୫୬] ଓ ଜୁଲୁସର ରାଣୀ "ମାଣ୍ଟଫୋମ୍ବି"ଙ୍କ[୨୫୭] ଭାଇ, "ପ୍ରିନ୍ସ ଥୁମ୍ବୁମୁଜି ଦଲାମିନି"ଙ୍କ ସହିତ ହୋଇଥିଲା । ଜେନାନି ନିଜ ପିତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ଅତିଭଲ ଭାବେ ମନେ ରଖିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ସରକାରଙ୍କ ବାରଣ ପାଇଁ ୪ ବର୍ଷରୁ ୧୬ବର୍ଷ ହେବା ହେବାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କୁ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା ।[୨୫୮] ଜୁଲାଇ ୨୦୧୨ରେ, ଜେନାନିଙ୍କୁ ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା ପାଇଁ ବୈଦେଶିକ ଦୂତ ଭାବେ ମୁତୟନ କରାଗଲା, ଓ ସେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ତୃତୀୟ ସନ୍ତାନ ଭାବେ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ପାଇଁ ଆଗଭର ହୋଇଥିଲେ ।[୨୫୯]

୧୯୯୮ରେ ନିଜ ୮୦ତମ ଜନ୍ମବାର୍ଷିକୀ ଅବସରରେ ମଣ୍ଡେଲା "ଗ୍ରାକା ମାସେଲ"ଙ୍କୁ ପୁଣି ବିବାହ କରିଥିଲେ; ଯିଏକି ୧୨ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଆକାଶ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ମୋଜାମ୍ବିକର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି "ସମୋରା ମାସେଲ"ଙ୍କ ବିଧବା ଥିଲେ ।[୨୬୦]

ପ୍ରଭାବ

ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜର ଯୋସା ବଂଶନାମ ମାଦିବା ନାମରେ ପରିଚିତ ।[୨୬୧][୨୬୨]

ସମ୍ମାନ ଓ ସ୍ମୃତି ସ୍ମାରକୀ

ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଥିବା ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ପୋଲ

ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ "ଜାତିର ପିତା"[୨୬୩] ଓ "ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା"[୨୬୪] ସହ "ଜାତୀୟ ମୁକ୍ତିଦାତା" କୁହାଯାଇଥାଏ ଓ ତାଙ୍କୁ ଜର୍ଜ ୱାସିଂଟନ ଓ ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ ଙ୍କ ସମ୍ମିଶ୍ରଣର ପ୍ରତିରୂପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।[୨୬୫] ୨୦୦୪ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ "ଫ୍ରିଡ଼ମ ଅଫ ଦି ସିଟି"[୨୬୬] ଦିଆଯାଇଥିଲା ଓ ସାଣ୍ଡଷ୍ଟୋନ ସ୍କୋୟାର ସପିଂ ସେଣ୍ଟରକୁ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ସ୍କୋୟାର" ନାମିତ କରି ତାଙ୍କର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୬୭] ୨୦୦୮ରେ "ଗ୍ରୂଟ ଡ୍ରାଙ୍କେନଷ୍ଟେଇନ କରେକସନାଲ ସେଣ୍ଟର"ରେ (ପୂର୍ବନାମ -କେପ ଟାଉନ ନିକଟରେ ଥିବା ଭିକ୍ଟର ଭର୍ଷ୍ଟର କାରାଗାର; ଯେଉଁଠାରେ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା) ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଉନ୍ମୋଚନ କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୬୮]

ଫାଇଲ:Nelson Mandela painted portrait P1040890.jpg
ଥିଏରୀ ଏହର୍ମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ଆବୋଡ଼ ଅଫ କାଓସ" ମ୍ୟୁଜିୟମ, ଫ୍ରାନ୍ସରେ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଗ୍ରାଫିଟି

ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ବହୁ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପୁରସ୍କାର ଓ ସ୍ୱୀକୃତି ମିଳିଛି । ୧୯୯୩ ରେ ଦେ କ୍ଲାର୍କଙ୍କ ସହିତ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।[୨୬୯] ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୯ରେ "ୟୁନାଇଟେଡ଼ ନେସନ୍ସ ଜେନେରାଲ ଆସେମ୍ବଲି" ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ ଜୁଲାଇ ୧୮କୁ, ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନେଇଥିବାରୁ; "ମଣ୍ଡେଲା ଦିବସ" ଘୋଷଣା କରିଥିଲା । ଏହି ଦିନରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ "୬୭ ମିନିଟ"ର କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା, କାରଣ ମଣ୍ଡେଲା ନିଜ ଜୀବନକାଳର ୬୭ ବର୍ଷ ଅଣ-ଅପାର୍ଥିଡ଼ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାରେ କାଟି ଦେଇଥିଲେ ।[୨୭୦]

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରୁ "ପ୍ରେସିଡ଼େନସିଆଲ ମେଡ଼ାଲ ଅଫ ଫ୍ରିଡ଼ମ"[୨୭୧], "ଅର୍ଡ଼ର ଅଫ କାନାଡ଼ା"[୨୭୨], ଓ ପ୍ରଥମ ଜୀବିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବେ "କାନାଡ଼ାର ସମ୍ମାନୀୟ ନାଗରିକତ୍ୱ" ମଣ୍ଡେଲା ପାଇଛନ୍ତି ।[୨୭୩] ସୋଭିଏତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ତରଫରୁ ଶେଷ "ଲେନିନ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର"[୨୭୪], ମାନବ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ "ଅଲ-ଗଦ୍ଦାଫି ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ପ୍ରାଇଜ ଫର ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ୍ସ"[୨୭୫], ୧୯୯୦ରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ଭାରତ ରତ୍ନ"[୨୭୬], ୧୯୯୨ରେ ପାକିସ୍ତାନ ଦ୍ୱାରା "ନିସାନ-ଏ-ପାକିସ୍ତାନ"[୨୭୭] ଆଦି ପୁରସ୍କାରରେ ମଣ୍ଡେଲା ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ୧୯୯୨ରେ ତୁର୍କୀ ଦ୍ୱାରା "ଅତାତୁର୍କ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର" ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ସମୟରେ ତୁର୍କୀ ମାନବ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଗନ କରିଥିବା କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରି ନଥିଲେ;[୨୭୮] କିନ୍ତୁ ପରେ ୧୯୯୯ରେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୨୭୪] ଏଲିଜାବେଥ-୨ଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମଣ୍ଡେଲା "ବୈଲିଫ ଗ୍ରାଣ୍ଡ କ୍ରସ ଅଫ ଦି ଅର୍ଡ଼ର ଅଫ ସେଣ୍ଟ ଜନ" ଓ "ଅର୍ଡ଼ର ଅଫ ମେରିଟ" ପାଇଥିଲେ ।[୨୭୯]

କଳାକାରଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି

ଅନେକ କଳକାର ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ବହୁ ସଂଗୀତ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଛନ୍ତି । ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଜନପ୍ରିୟ ଥିଲା ୧୯୮୩ରେ "ଦି ସ୍ପେସିଆଲ ଆକା" ଦ୍ୱାରା ରେକର୍ଡ଼ ହୋଇଥିବା "ଫ୍ରି ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା" । ୧୯୮୫ରେ ଓସ୍କାର ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିବା ଗୀତ "ଆଇ ଜଷ୍ଟ କଲଡ ଟୁ ସେ ଆଇ ଲଭ ୟୁ"କୁ ଷ୍ଟିଭି ୱଣ୍ଡର ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କରିଦେଇଥିବାରୁ "ସାଉଥ ଆଫ୍ରିକାନ ବ୍ରୋଡ଼କାଷ୍ଟିଙ୍ଗ କର୍ପୋରେସନ" ୱଣ୍ଡରଙ୍କ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ନିଷିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।[୨୮୦] ୧୯୮୫ରେ ସେନେଗାଲର କଳାକାର "ୟୁସୌ ନ’ଦୌର" ଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଆମେରୀୟ ଆଲବମ "ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା" ଥିଲା । ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ଗୀତ ବା ଭିଡ଼ିଓ ସଂଗୀତ କରିଥିବା ଅନ୍ୟ କଳାକାର ମାନେ ହେଲେ - "ଜନି କ୍ଲେଗ",[୨୮୧] "ହ୍ୟୁଗ ମାସେକେଲା",[୨୮୨] "ବ୍ରେଣ୍ଡା ଫାସି",[୨୮୩] "ବିୟଣ୍ଡ",[୨୮୪] "ନିକେଲବ୍ୟାକ",[୨୮୫] "ରଫି",[୨୮୬] ଏବଂ "ଆମ୍ପି ଡୁ ପ୍ରିଜ" ଓ "ଆବ୍ରାହମ ଡି ଭିଲିଅର୍ସ" ।[୨୮୭]

ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଓ ଦୂରଦର୍ଶନ

ମଣ୍ଡେଲା ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ଅନେକ ଥର ଚିତ୍ରିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ୧୯୯୭ରେ "ସିଡ଼ନୀ ପୋଏଟିଅର" ମଣ୍ଡେଲା ଭୂମିକାରେ "ମଣ୍ଡେଲା ଏଣ୍ଡ ଦେ କ୍ଲାର୍କ" ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ।[୨୮୮] ସେହିପରି ୨୦୦୭ରେ ନିର୍ମିତ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର "ଗୁଡ଼ବାୟ ବାଫାନା"ରେ "ଡେନିସ ହେସବର୍ଟ" ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଭୂମିକା କରିଥିଲେ ।[୨୮୯] ୨୦୦୯ରେ ବି.ବି.ସି. ଟେଲିଭିଜନ ସଂସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଯୋଜିତ "ମିସେସ ମଣ୍ଡେଲା" କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ "ଡାଭିଡ଼ ହେୟାରଉଡ଼"[୨୯୦] ଏବଂ ୨୦୦୯ରେ "ଇନଭିକ୍ଟସ" ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରରେ " ମୋର୍ଗାନ ଫ୍ରିମ୍ୟାନ " ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଚରିତ୍ରାଭିନୟ କରିଥିଲେ ।[୨୯୧]

ଆଧାର

  1. ↑ ୧.୦ ୧.୧ Mandela 1994, p. 3; Sampson 2011, p. 3; Smith 2010, p. 17.
  2. ↑ Mandela 1994, p. 4; Smith 2010, p. 16.
  3. ↑ Guiloineau 2002, p. 23; Mafela 2008.
  4. ↑ Guiloineau 2002, p. 26; Mafela 2008.
  5. ↑ Smith 2010, p. 19.
  6. ↑ Mandela 1994, pp. 8–9; Sampson 2011, p. 4; Smith 2010, pp. 21–22.
  7. ↑ Mandela 1994, p. 17.
  8. ↑ Mandela 1994, pp. 7–8; Sampson 2011, p. 4; Smith 2010, pp. 16, 23–24.
  9. ↑ Mandela 1994, p. 19.
  10. ↑ Mandela 1994, p. 15.
  11. ↑ Mandela 1994, p. 12; Smith 2010, pp. 23–24.
  12. ↑ Mandela 1994, pp. 18–19; Sampson 2011, pp. 5, 7; Smith 2010, p. 24.
  13. ↑ Mandela 1994, pp. 20; Sampson 2011, p. 7; Smith 2010, p. 25.
  14. ↑ Mandela 1994, pp. 8, 20.
  15. ↑ Mandela 1994, pp. 22–25; Sampson 2011, pp. 7–9; Smith 2010, pp. 26–27.
  16. ↑ Mandela 1994, pp. 27–29.
  17. ↑ Mandela 1994, p. 25; Smith 2010, p. 27.
  18. ↑ Mandela 1994, pp. 31–34; Smith 2010, p. 18.
  19. ↑ Mandela 1994, pp. 36–42; Sampson 2011, p. 14; Smith 2010, pp. 29–31.
  20. ↑ Mandela 1994, pp. 45–47; Sampson 2011, p. 15; Smith 2010, p. 31.
  21. ↑ Mandela 1994, pp. 48–50.
  22. ↑ Sampson 2011, p. 17.
  23. ↑ Mandela 1994, p. 52; Sampson 2011, pp. 17–18; Smith 2010, pp. 31–32.
  24. ↑ Mandela 1994, pp. 53–54; Sampson 2011, pp. 18–21; Smith 2010, p. 32.
  25. ↑ Mandela 1994, p. 56; Smith 2010, p. 32.
  26. ↑ Mandela 1994, pp. 62–65; Sampson 2011, pp. 21, 25; Smith 2010, pp. 33–34.
  27. ↑ Mandela 1994, pp. 62–63; Sampson 2011, pp. 24–25; Smith 2010, pp. 33–34.
  28. ↑ Mandela 1994, p. 68; Sampson 2011, p. 25; Smith 2010, p. 35.
  29. ↑ Mandela 1994, p. 68
  30. ↑ Mandela 1994, pp. 70–71; Sampson 2011, p. 26.
  31. ↑ Sampson 2011, p. 25.
  32. ↑ Mandela 1994, p. 66; Smith 2010, p. 34.
  33. ↑ Mandela 1994, pp. 78–86; Sampson 2011, pp. 26–27; Smith 2010, pp. 34–35.
  34. ↑ Mandela 1994, pp. 73–76; Sampson 2011, pp. 27–28; Smith 2010, pp. 36–39.
  35. ↑ Mandela 1994, pp. 89–94; Sampson 2011, pp. 29–30; Smith 2010, p. 40.
  36. ↑ Mandela 1994, pp. 96–101; Sampson 2011, pp. 30–31; Smith 2010, p. 41.
  37. ↑ Mandela 1994, pp. 104–105; Sampson 2011, pp. 32–33; Smith 2010, pp. 43, 48.
  38. ↑ Mandela 1994, p. 106; Smith 2010, pp. 48–49.
  39. ↑ Mandela 1994, pp. 122–123; Sampson 2011, p. 37; Smith 2010, p. 48.
  40. ↑ Mandela 1994, p. 100; Sampson 2011, p. 34; Smith 2010, p. 44.
  41. ↑ Mandela 1994, pp. 99, 108–110; Sampson 2011, p. 33; Smith 2010, pp. 44–45.
  42. ↑ Mandela 1994, pp. 113–116; Sampson 2011, p. 33; Smith 2010, pp. 45–46.
  43. ↑ Mandela 1994, pp. 118–119; Sampson 2011, p. 34.
  44. ↑ Mandela 1994, pp. 116–117, 119–120; Sampson 2011, p. 33; Smith 2010, p. 47.
  45. ↑ Mandela 1994, pp. 122, 126–27; Sampson 2011, p. 34; Smith 2010, p. 49.
  46. ↑ Mandela 1994, pp. 127–131; Sampson 2011, pp. 34–35; Smith 2010, pp. 64–65.
  47. ↑ Mandela 1994, p. 136; Smith 2010, p. 53.
  48. ↑ Mandela 1994, pp. 137–139; Sampson 2011, pp. 38–39; Smith 2010, p. 53.
  49. ↑ Mandela 1994, pp. 142–143; Smith 2010, p. 54.
  50. ↑ Mandela 1994, pp. 139–143; Sampson 2011, pp. 39–41; Smith 2010, pp. 52–56.
  51. ↑ ୫୧.୦ ୫୧.୧ Mandela 1994, pp. 144, 148–149; Sampson 2011, p. 36; Smith 2010, pp. 59–62.
  52. ↑ Mandela 1994, pp. 149, 152; Sampson 2011, p. 36; Smith 2010, pp. 60–64.
  53. ↑ Mandela 1994, pp. 150, 210; Sampson 2011, p. 36; Smith 2010, p. 67.
  54. ↑ Mandela 1994, p. 151; Smith 2010, p. 64.
  55. ↑ Mandela 1994, pp. 153–154; Sampson 2011, p. 48; Smith 2010, p. 66.
  56. ↑ Mandela 1994, p. 154; Sampson 2011, p. 42.
  57. ↑ Mandela 1994, pp. 154–157; Sampson 2011, p. 49; Smith 2010, p. 66.
  58. ↑ Mandela 1994, pp. 159–162; Sampson 2011, pp. 51–52; Smith 2010, pp. 70–72.
  59. ↑ Mandela 1994, pp. 162–165; Sampson 2011, pp. 53–55; Smith 2010, pp. 72–73.
  60. ↑ Sampson 2011, p. 35; Smith 2010, pp. 68–70.
  61. ↑ Mandela 1994, p. 168; Sampson 2011, pp. 55–56.
  62. ↑ Mandela 1994, pp. 165–167; Sampson 2011, pp. 61–62; Smith 2010, pp. 74–75.
  63. ↑ Mandela 1994, p. 176; Sampson 2011, pp. 63–64; Smith 2010, p. 78.
  64. ↑ Mandela 1994, pp. 177–172; Sampson 2011, pp. 64–65; Smith 2010, pp. 75–76.
  65. ↑ Mandela 1994, p. 165; Smith 2010, p. 77.
  66. ↑ Mandela 1994, p. 170; Smith 2010, p. 94.
  67. ↑ Mandela 1994, pp. 182–183; Sampson 2011, pp. 66–67; Smith 2010, pp. 77, 80.
  68. ↑ Mandela 1994, pp. 183–188; Sampson 2011, p. 69; Smith 2010, pp. 81–83.
  69. ↑ Mandela 1994, pp. 188–192; Sampson 2011, p. 68.
  70. ↑ Mandela 1994, pp. 194–195; Sampson 2011, pp. 72–73; Smith 2010, p. 85.
  71. ↑ Mandela 1994, pp. 195–198; Sampson 2011, pp. 71–72; Smith 2010, pp. 83–84.
  72. ↑ Mandela 1994, pp. 199–200, 204; Sampson 2011, p. 73; Smith 2010, p. 86.
  73. ↑ Mandela 1994, pp. 205–207, 231; Sampson 2011, pp. 81–82, 84–85; Smith 2010, pp. 116–117.
  74. ↑ Mandela 1994, pp. 209–210; Sampson 2011, p. 7; Smith 2010, p. 87.
  75. ↑ Mandela 1994, pp. 210–216; Sampson 2011, pp. 77–80; Smith 2010, pp. 87–93.
  76. ↑ Mandela 1994, pp. 293–294; Sampson 2011, pp. 76–77; Smith 2010, pp. 95–99, 105–106.
  77. ↑ Sampson 2011, p. 92.
  78. ↑ Mandela 1994, pp. 218–233, 234–236; Sampson 2011, pp. 82–84; Smith 2010, pp. 120–123.
  79. ↑ Mandela 1994, pp. 226–227; Sampson 2011, p. 84; Smith 2010, p. 118.
  80. ↑ Mandela 1994, pp. 243–249; Sampson 2011, pp. 87–95; Smith 2010, pp. 118–120, 125–128.
  81. ↑ Mandela 1994, pp. 253–274; Sampson 2011, pp. 96–99; Smith 2010, pp. 130–132.
  82. ↑ Mandela 1994, p. 275; Sampson 2011, pp. 101–102.
  83. ↑ ୮୩.୦ ୮୩.୧ Mandela 1994, p. 296; Sampson 2011, p. 110; Smith 2010, pp. 99–104.
  84. ↑ Mandela 1994, pp. 306–311; Sampson 2011, pp. 110–113; Smith 2010, pp. 104, 132–145.
  85. ↑ Mandela 1994, pp. 283–292; Sampson 2011, pp. 103–106; Smith 2010, pp. 163–164.
  86. ↑ Mandela 1994, pp. 299–305; Sampson 2011, pp. 116–117; Smith 2010, pp. 167–168.
  87. ↑ Mandela 1994, pp. 331–334; Sampson 2011, pp. 122–123; Smith 2010, p. 167.
  88. ↑ Mandela 1994, pp. 327–330; Sampson 2011, pp. 117–122; Smith 2010, pp. 171–173.
  89. ↑ Mandela 1994, pp. 342–346; Sampson 2011, pp. 130–131; Smith 2010, pp. 173–175.
  90. ↑ Mandela 1994, pp. 347–357; Sampson 2011, pp. 132–133; Smith 2010, p. 175.
  91. ↑ Mandela 1994, pp. 357–364; Sampson 2011, pp. 134–135; Smith 2010, p. 177.
  92. ↑ Mandela 1994, pp. 373–374; Sampson 2011, pp. 140–143; Smith 2010, pp. 183–185.
  93. ↑ Mandela 1994, pp. 377–380; Sampson 2011, p. 143; Smith 2010, p. 178.
  94. ↑ Mandela 1994, pp. 283–287; Sampson 2011, pp. 144–146, 154; Smith 2010, pp. 186–188, 193.
  95. ↑ Mandela 1994, pp. 289–291; Sampson 2011, pp. 147–149; Smith 2010, pp. 188–189.
  96. ↑ Mandela 1994, pp. 393–396; Sampson 2011, pp. 150–151; Smith 2010, pp. 206–210.
  97. ↑ Mandela 1994, pp. 397–398; Sampson 2011, pp. 151–154; Smith 2010, pp. 209–214.
  98. ↑ Mandela 1994, pp. 397–409; Sampson 2011, pp. 154–156; Smith 2010, pp. 191, 222–229.
  99. ↑ Mandela 1994, pp. 411–412.
  100. ↑ Mandela 1994, pp. 413–415; Sampson 2011, pp. 158–159; Smith 2010, pp. 239–246.
  101. ↑ Mandela 1994, pp. 418–425; Sampson 2011, pp. 160–162; Smith 2010, pp. 251–254.
  102. ↑ Mandela 1994, pp. 427–432; Sampson 2011, pp. 163–165; Smith 2010, pp. 255–256.
  103. ↑ Mandela 1994, pp. 432–440; Sampson 2011, pp. 165–167; Smith 2010, pp. 256–259.
  104. ↑ Mandela 1994, pp. 441–443; Sampson 2011, pp. 167–169; Smith 2010, pp. 259–261.
  105. ↑ Mandela 1994, pp. 443–445; Sampson 2011, pp. 169–170; Smith 2010, pp. 261–262.
  106. ↑ Mandela 1994, pp. 435–435; Sampson 2011, pp. 170–172; Smith 2010, pp. 275–276.
  107. ↑ Mandela 1994, pp. 456–459; Sampson 2011, pp. 172–173.
  108. ↑ Mandela 1994, pp. 463–465; Sampson 2011, pp. 173–174; Smith 2010, pp. 292–293.
  109. ↑ Mandela 1994, pp. 468–482; Sampson 2011, pp. 174–176.
  110. ↑ Mandela 1994, p. 458.
  111. ↑ Mandela 2004, pp. 27–32; Sampson 2011, pp. 183–186; Smith 2010, pp. 292–295.
  112. ↑ Mandela 2004, pp. 33–42; Sampson 2011, pp. 186–190.
  113. ↑ Mandela 2004, pp. 42–57; Sampson 2011, pp. 190–194; Smith 2010, pp. 300–302.
  114. ↑ Mandela 2004, p. 62; Sampson 2011, pp. 194–195; Smith 2010, p. 303.
  115. ↑ Mandela 2004, pp. 63–68; Sampson 2011, pp. 196–197; Smith 2010, p. 306.
  116. ↑ Mandela 2004, pp. 75–78; Sampson 2011, p. 204; Smith 2010, pp. 307–308.
  117. ↑ Mandela 2004, pp. 79–80; Sampson 2011, p. 205; Meredith 2010, p. 279.
  118. ↑ Mandela 2004, pp. 82–84, 108–116; Sampson 2011, pp. 206–207; Meredith 2010, pp. 281–283, 290–291
  119. ↑ Mandela 2004, p. 126; Sampson 2011, pp. 205, 258; Meredith 2010, p. 299.
  120. ↑ Mandela 2004, pp. 102–108; Sampson 2011, p. 205; Meredith 2010, p. 283.
  121. ↑ Mandela 2004, pp. 83, 90, 136–138; Meredith 2010, pp. 284, 296–298.
  122. ↑ Sampson 2011, pp. 210–214; Meredith 2010, pp. 298–299.
  123. ↑ Sampson 2011, pp. 236–241, 288–294; Meredith 2010, pp. 292–295.
  124. ↑ Sampson 2011, p. 232; Meredith 2010, pp. 301, 313.
  125. ↑ Sampson 2011, p. 229; Meredith 2010, pp. 295, 299–301.
  126. ↑ Sampson 2011, p. 221; Meredith 2010, pp. 301–302.
  127. ↑ Sampson 2011, p. 222; Meredith 2010, p. 337.
  128. ↑ Sampson 2011, p. 241; Meredith 2010, p. 334.
  129. ↑ Sampson 2011, pp. 246–247; Meredith 2010, pp. 303–304.
  130. ↑ Sampson 2011, pp. 248–254, 302; Meredith 2010, pp. 287–288, 304–310
  131. ↑ Sampson 2011, pp. 222, 235; Meredith 2010, p. 301.
  132. ↑ Sampson 2011, p. 231.
  133. ↑ Sampson 2011, pp. 223–225; Meredith 2010, pp. 308–310.
  134. ↑ Sampson 2011, pp. 226–227.
  135. ↑ Sampson 2011, p. 228.
  136. ↑ Sampson 2011, pp. 314–315.
  137. ↑ Sampson 2011, pp. 242–243; Meredith 2010, p. 317.
  138. ↑ Sampson 2011, pp. 285–286.
  139. ↑ Sampson 2011, pp. 259–276; Meredith 2010, pp. 324–327.
  140. ↑ Sampson 2011, pp. 277–283; Meredith 2010, pp. 327–328.
  141. ↑ Sampson 2011, p. 296.
  142. ↑ Sampson 2011, pp. 315–316.
  143. ↑ "List of the Recipients of the Jawaharlal Nehru Award". ICCR. Retrieved 29 June 2013.
  144. ↑ Reddy, ES (July 1988). "Free Nelson Mandela – an account of the Campaign to Free Nelson Mandela and all other Political Prisoners in South Africa". ANC. Retrieved 29 June 2013. In August 1981, the City of Glasgow awarded the Freedom of the City to Nelson Mandela.
  145. ↑ Sampson 2011, pp. 319–320; Meredith 2010, pp. 338–339.
  146. ↑ Sampson 2011, p. 321.
  147. ↑ Sampson 2011, pp. 324–325; Meredith 2010, p. 340.
  148. ↑ Sampson 2011, pp. 324–325; Meredith 2010, pp. 346–347.
  149. ↑ Sampson 2011, p. 326; Meredith 2010, p. 347.
  150. ↑ Sampson 2011, pp. 329.
  151. ↑ Sampson 2011, pp. 335–336; Meredith 2010, pp. 341–346.
  152. ↑ Sampson 2011, pp. 338–342; Meredith 2010, pp. 249–256.
  153. ↑ Meredith 2010, p. 340.
  154. ↑ Sampson 2011, pp. 330–332; Meredith 2010, pp. 351–352; "Mandela's response to being offered freedom". ANC. Archived from the original on 22 June 2008. Retrieved 28 October 2008.
  155. ↑ Sampson 2011, pp. 343–345; Meredith 2010, p. 358.
  156. ↑ Sampson 2011, pp. 347–355; Meredith 2010, pp. 359–360.
  157. ↑ Sampson 2011, pp. 363–378; Meredith 2010, pp. 362–368.
  158. ↑ Sampson 2011, p. 368; Ketchum, Mike. "The Mandela Concert, Wembley 1988". African National Congress. Archived from the original on 9 July 2008. Retrieved 23 December 2008.
  159. ↑ Sampson 2011, pp. 373–380; Meredith 2010, pp. 371–383.
  160. ↑ Sampson 2011, pp. 369–370; Meredith 2010, p. 369.
  161. ↑ Sampson 2011, p. 381; Meredith 2010, pp. 369–370.
  162. ↑ Sampson 2011, pp. 384–385, 392–393; Christopher S. Wren (8 December 1988). "Mandela Moved to House at Prison Farm". The New York Times. Archived from the original on 13 February 2013. Retrieved 13 February 2013. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  163. ↑ Sampson 2011, p. 386; Meredith 2010, p. 388.
  164. ↑ Sampson 2011, pp. 390–392; Meredith 2010, pp. 387–388.
  165. ↑ Sampson 2011, pp. 392–397.
  166. ↑ Sampson 2011, pp. 399–402; Meredith 2010, pp. 369–397; "1990: Freedom for Nelson Mandela". BBC. 11 February 1990. Archived from the original on 26 February 2013. Retrieved 28 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  167. ↑ Burns, John F. (11 February 1990). "South Africa's new era; Mandela to go free today; De Klerk proclaims ending of 'chapter' after 27 years". The New York Times. Retrieved 30 June 2013. ordinary South Africans have not heard his voice in a generation. Until tonight, when the Government released a photograph of him meeting on Friday with Mr. de Klerk, they had not even seen what Mr. Mandela looked like since the last published photograph was taken in a prison garden in 1968.
  168. ↑ Kraft, Scott (11 February 1990). "S. Africa to Free Black Leader Mandela Today : Apartheid: Activist has been in prison for 27 years. De Klerk's action is the latest step to lure black anti-apartheid leaders to the negotiating table". Los Angeles Times. Retrieved 30 June 2013. The government also released the first photograph of Mandela in 27 years. It showed a smiling, trim Mandela, dressed in a gray suit, standing beside De Klerk in the presidential offices in Cape Town.
  169. ↑ "FW de Klerk & Nelson Mandela – first meeting 1990". FW de Klerk Foundation. Retrieved 30 June 2013.
  170. ↑ Sampson 2011, p. 407; Meredith 2010, pp. 399–402; Ormond, Roger (12 February 1990). "Mandela free after 27 years". The Guardian. London. Archived from the original on 26 February 2013. Retrieved 28 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  171. ↑ Sampson 2011, pp. 408–409; Meredith 2010, pp. 400–402; The text of Mandela's speech can be found at "Nelson Mandela's address to Rally in Cape Town on his Release from Prison". ANC. 11 February 1990. Archived from the original on 28 July 2008. Retrieved 28 October 2008.
  172. ↑ Sampson 2011, pp. 409–410; Meredith 2010, pp. 403–405.
  173. ↑ Sampson 2011, pp. 412–414; Meredith 2010, pp. 409–410; "ITN Source website: "...Mandela onto stage..."". Itnsource.com. 16 April 1990. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 2012-12-27. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  174. ↑ Sampson 2011, pp. 415–418.
  175. ↑ Sampson 2011, p. 420; ; Meredith 2010, p. 410.
  176. ↑ Sampson 2011, pp. 418–420.
  177. ↑ Sampson 2011, pp. 424–427; Meredith 2010, pp. 412–413.
  178. ↑ Sampson 2011, pp. 428–429; Meredith 2010, p. 439.
  179. ↑ Sampson 2011, pp. 429–430; Meredith 2010, pp. 439–440.
  180. ↑ Sampson 2011, pp. 431, 448; Meredith 2010, p. 409.
  181. ↑ Sampson 2011, pp. 431, 448; Meredith 2010, pp. 429–436, 435–460
  182. ↑ Sampson 2011, pp. 436–442; Meredith 2010, pp. 418–424.
  183. ↑ Sampson 2011, p. 444; Meredith 2010, pp. 425–426.
  184. ↑ Sampson 2011, pp. 456–459; Meredith 2010, pp. 443–446.
  185. ↑ Sampson 2011, p. 460; Meredith 2010, pp. 448, 452.
  186. ↑ Sampson 2011, pp. 461–462; Meredith 2010, pp. 462–463.
  187. ↑ Sampson 2011, pp. 462–463; Meredith 2010, pp. 466–467.
  188. ↑ Sampson 2011, pp. 463–467; Meredith 2010, pp. 467–471.
  189. ↑ Sampson 2011, p. 472; Meredith 2010, pp. 489–491.
  190. ↑ Sampson 2011, pp. 466, 470–471; Meredith 2010, pp. 449–450, 488.
  191. ↑ Sampson 2011, pp. 468–469; Meredith 2010, pp. 476–480.
  192. ↑ Sampson 2011, p. 471.
  193. ↑ Sampson 2011, p. 474; Meredith 2010, p. 494.
  194. ↑ Sampson 2011, pp. 434–445, 473; Meredith 2010, p. 497.
  195. ↑ Cunningham, Matthew (3 June 2004). "Creme cameos". The Guardian. London. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  196. ↑ Sampson 2011, pp. 467–477; Meredith 2010, p. 495.
  197. ↑ Sampson 2011, p. 478; Meredith 2010, pp. 495–496.
  198. ↑ Sampson 2011, p. 479.
  199. ↑ Sampson 2011, pp. 479–480.
  200. ↑ Sampson 2011, pp. 477–478; Meredith 2010, p. 484.
  201. ↑ Sampson 2011, pp. 480–489; Meredith 2010, pp. 488–489, 504–510
  202. ↑ Sampson 2011, p. 488; Meredith 2010, pp. 500–501.
  203. ↑ Sampson 2011, p. 490; Meredith 2010, pp. 510–512; "This Day in History: April 27, 1994: South Africa holds first multiracial elections". History. Archived from the original on 26 February 2013. Retrieved 26 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  204. ↑ Sampson 2011, p. 491; Meredith 2010, p. 512; Glen Levy (15 November 2010). "Top 10 Political Prisoners". Time. Archived from the original on 25 March 2013. Retrieved 25 March 2013. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  205. ↑ Battersby 2011, pp. 587–588; Meredith 2010, p. 576.
  206. ↑ Battersby 2011, pp. 588–589; Meredith 2010, p. 576.
  207. ↑ Battersby 2011, pp. 590–591; Meredith 2010, pp. 584–586.
  208. ↑ "Nelson Mandela Invitational Tees Off". GaryPlayer.com. 14 November 2003. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  209. ↑ Battersby 2011, p. 598; "Mandela 'responding well to treatment'". BBC. 15 August 2001. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 26 May 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  210. ↑ Battersby 2011, pp. 589–590.
  211. ↑ Pablo Tebas (13 July 2000). "Closing Ceremony". The Body. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 25 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  212. ↑ "XV International AIDS Conference – Daily Coverage". Kaisernetwork. 15 July 2004. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  213. ↑ Keith Weir (13 April 2003). "Equipo Nizkor – Mandela slams Western action in Kosovo, Iraq". Derechos.org. Reuters. Archived from the original on 21 February 2013. Retrieved 3 October 2010. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  214. ↑ Battersby 2011, pp. 591–592; Pienaar, John (1 September 2002). "Mandela warns Bush over Iraq". BBC. Archived from the original on 21 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help); Cornwell, Rupert (31 January 2003). "Mandela lambastes 'arrogant' Bush over Iraq". The Independent. London. Retrieved 27 October 2008.;Fenton, Tom (30 January 2003). "Mandela Slams Bush on Iraq". CBS. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 26 May 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  215. ↑ Battersby 2011, p. 593.
  216. ↑ Battersby 2011, p. 598; ; Meredith 2010, p. 593; "I'll call you". SouthAfrica.info. 2 June 2004. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 26 May 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  217. ↑ Battersby 2011, p. 598.
  218. ↑ ୨୧୮.୦ ୨୧୮.୧ Keyes, Allison (May 17, 2005). "Mandela, Bush Discuss Education, AIDS in Africa". NPR. Archived from the original on June 25, 2013. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameters: |deadurl= and |trans_title= (help)
  219. ↑ ୨୧୯.୦ ୨୧୯.୧ Hennessey, Kathleen (June 25, 2013). "The Obama-Mandela dynamic, reflected in a photo". Los Angeles Times. Archived from the original on June 25, 2013. {{cite news}}: Cite has empty unknown parameters: |deadurl= and |trans_title= (help)
  220. ↑ Battersby 2011, p. 594.
  221. ↑ Battersby 2011, p. 600; "Mandela joins 'Elders' on turning 89". MSNBC. Associated Press. 20 July 2007. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 26 May 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help); "Mandela launches The Elders". SAinfo. 19 July 2007. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  222. ↑ ୨୨୨.୦ ୨୨୨.୧ "Nelson Mandela Celebrates 90th Birthday by Urging Rich to Help Poor". Fox News Channel. 18 July 2008. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  223. ↑ Bingham, John (6 May 2008). "Hyde Park concert to mark Mandela's 90th". The Independent. London: Independent Print Limited. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  224. ↑ Battersby 2011, pp. 594–597; Meredith 2010, p. 598.
  225. ↑ Battersby 2011, p. 600; Batty, David (11 July 2010). "Nelson Mandela attends World Cup closing ceremony". The Guardian. London. Archived from the original on 25 February 2013. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  226. ↑ [୧]
  227. ↑ David Smith in Johannesburg. "South African courts step in over Mandela family burial row". The Guardian. Retrieved 2013-07-05.
  228. ↑ Moreton, Cole. "Nelson Mandela's grandson Mandla accused of grave tampering". Telegraph. Retrieved 2013-07-05.
  229. ↑ July 4 2013 at 09:40am By Henriette Geldenhuys. "Affidavit points out Mandla's 'master plan'". IOL.co.za. Retrieved 2013-07-05.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  230. ↑ Sampson 2011, p. 582.
  231. ↑ Sampson 2011, pp. 411, 498.
  232. ↑ Meredith 2010, pp. 482–483.
  233. ↑ Sampson 2011, pp. 431, 582.
  234. ↑ Sampson 2011, pp. 431, 498; Smith 2010, p. 80
  235. ↑ Battersby 2011, p. 599
  236. ↑ Sampson 2011, pp. 432, 554.
  237. ↑ Sampson 2011, pp. 582–583.
  238. ↑ Sampson 2011, pp. 37, 584; Meredith 2010, p. 541.
  239. ↑ Smith 2010, p. 231.
  240. ↑ Sampson 2011, p. 433.
  241. ↑ Battersby 2011, p. 605
  242. ↑ Kalumba 1995, p. 162
  243. ↑ Sampson 2011, p. 298.
  244. ↑ Sampson 2011, p. 282.
  245. ↑ Mandela 1994, p. 365; Sampson 2011, pp. 135–138.
  246. ↑ Smith 2010, pp. 217–218.
  247. ↑ Kalumba 1995, pp. 164–165
  248. ↑ Sampson 2011, pp. 433–435.
  249. ↑ Geoffrey York (2013-04-16). "South Africans express disgust as Mandela family members cash in on icon's name". The Globe and Mail. Retrieved 2013-06-28.
  250. ↑ Jon Jeter (17 June 1999). "In S. Africa, a President Replaces an Icon; Mbeki Takes Over From Mandela, Nation's 'Saintly Man'". The Washington Post.  – via HighBeam Research (subscription required) . Retrieved 3 February 2013.
  251. ↑ Sampson 2011, p. 246; Smith 2010, p. 147; Meredith 2010, p. 481.
  252. ↑ "Madiba bids final farewell to his first wife". Independent Online. 8 May 2004. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 28 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  253. ↑ Andrew Quinn (16 April 2007). "Mandela's grandson becomes tribal chief, political heir". Reuters  – via HighBeam Research (subscription required) . Retrieved 3 February 2013.
  254. ↑ ୨୫୪.୦ ୨୫୪.୧ "Winnie Mandela". ANC. Archived from the original on 22 July 2008. Retrieved 27 October 2008.
  255. ↑ "Nelson and Winnie Mandela divorce; Winnie fails to win $5 million settlement". Jet. 8 April 1996. Retrieved 27 October 2008.
  256. ↑ "Swaziland prince and princess attend Boston University". WGBH Boston. 13 May 1987. Retrieved 27 October 2008.
  257. ↑ Burke's Royal Families of the World, Volume II. London: Burke's Peerage Ltd. 1980. pp. 217–218, 271, 320. ISBN 0-85011-029-7.
  258. ↑ "Daddy Stayed in Jail. That Was His Job'; Zenani Mandela's Life Without Father". The Washington Post. 8 November 1987. Archived from the original on 25 February 2013. Retrieved 27 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  259. ↑ "Mandela daughter Zenani appointed Argentina ambassador". BBC News. 4 July 2012. Archived from the original on 3 February 2013. Retrieved 3 February 2013. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  260. ↑ "Mandela gets married on 80th birthday". CNN. 18 July 1998. Archived from the original on 14 June 2008. Retrieved 27 October 2008.
  261. ↑ "Nelson Mandela discharged from South Africa hospital". BBC News. 6 April 2013. Archived from the original on 9 April 2013. Retrieved 9 April 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  262. ↑ David Smith (30 March 2013). "South Africans pray for Nelson Mandela, but dismiss fears his death will mean chaos". The Guardian. Archived from the original on 9 April 2013. Retrieved 9 April 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  263. ↑ "Nelson Mandela to spend Christmas in S Africa hospital". BBC News. 24 December 2012. Archived from the original on 3 February 2013. Retrieved 3 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  264. ↑ Meredith 2010, p. 565.
  265. ↑ Fairbanks, Eve (26 August 2009). "Father Disfigure". Newsweek. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 14 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  266. ↑ "Madiba conferred freedom of Johannesburg". Gauteng Provincial Government. 27 July 2004. Archived from the original on 21 June 2008. Retrieved 26 October 2008.
  267. ↑ "S. Africa renames Sandton Square as Nelson Mandela Square". Xinhua News Agency. 31 March 2004. Retrieved 28 October 2008.
  268. ↑ Stern, Jennifer (27 August 2008). "Long walk immortalised in bronze". Media Club South Africa. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 30 November 2009. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  269. ↑ "The Nobel Peace Prize 1993". Nobelprize.org. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  270. ↑ Battersby 2011, p. 601; "UN gives backing to 'Mandela Day'". BBC News. 11 November 2009. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 11 November 2009. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  271. ↑ "President Honors Recipients of the Presidential Medal of Freedom". The White House. 9 July 2002. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 October 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  272. ↑ "Canada presents Nelson Mandela with the Queen Elizabeth II Diamond Jubilee medal". Government of Canada. 23 August 2012. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 14 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  273. ↑ "Mandela to be honoured with Canadian citizenship". CBC News. 19 November 2001. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  274. ↑ ୨୭୪.୦ ୨୭୪.୧ "How the awards have just kept flooding in". The Cape Times.  – via HighBeam Research (subscription required) . 18 July 2012. Retrieved 14 February 2013.
  275. ↑ "Prizes: And the Winner Is..." Time. 08-05-1989. Retrieved 24-10-2012. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
  276. ↑ "List of all Bharat Ratna award winners". NDTV. 21 January 2011. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 14 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  277. ↑ "Mandela in Pakistan". The Independent. Independent Print Limited. 3 October 1992. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 7 June 2010. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  278. ↑ "Statement on the Ataturk Award given to Nelson Mandela". African National Congress. 12 April 1992. Archived from the original on 1 October 2006. Retrieved 2 January 2007.
  279. ↑ "The Order of Merit". Royal Insight. November 2002. Archived from the original on 5 January 2005. Retrieved 26 October 2008.
  280. ↑ "Stevie Wonder Music Banned in South Africa". The New York Times. 27 March 1985. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 May 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  281. ↑ Drewett, Michael (2006). Popular Music Censorship in Africa. Ashgate Publishing. p. 30. ISBN 0-7546-5291-2. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  282. ↑ Guernsey, Otis L. (21 May 2008). The Best Plays. University of Michigan. p. 347. ISBN 1-55783-040-1. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  283. ↑ Liz McGregor (10 May 2004). "Brenda Fassie". The Guardian. Archived from the original on 3 February 2013. Retrieved 3 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  284. ↑ Lee, Carmen (16 June 2003). "20 Years Ago Today". Time. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 27 May 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  285. ↑ Lamb, Bill. "Nickelback – If Everyone Cared". About. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 23 December 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  286. ↑ Trussell, Jeff. "Freedom Hero: Nelson Mandela". The My Hero Project. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 23 December 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  287. ↑ "AB de Villiers – The Fan Site". Abdevilliersfan.com. 2 August 2010. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 3 October 2010. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  288. ↑ Keller, Bill. "Mandela and de Klerk (1997)". The New York Times. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 26 October 2008. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  289. ↑ "The Color of Freedom (2007)". The New York Times. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 14 February 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  290. ↑ Dowell, Ben (11 March 2009). "BBC commissions Winnie Mandela drama". The Guardian. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 11 March 2009. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  291. ↑ Battersby 2011, p. 601; Keller, Bill (15 August 2008). "Entering the Scrum". The New York Times. Archived from the original on 14 February 2013. Retrieved 14 February 2013. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)

ସହାୟକ ଗ୍ରନ୍ଥ ସୂଚୀ

  • Battersby, John (2011). "Afterword: Living Legend, Living Statue". In Anthony Sampson (ed.). Mandela: The Authorised Biography. London: HarperCollins. pp. 587–610. ISBN 978-0007437979. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Guiloineau, Jean; Rowe, Joseph (2002). Nelson Mandela: The Early Life of Rolihlahla Mandiba. Berkeley: North Atlantic Books. pp. 9–26. ISBN 1-55643-417-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Herbst, Jeffrey (2003). "The Nature of South African Democracy: Political Dominance and Economic Inequality". In Theodore K. Rabb, Ezra N. Suleiman (ed.). The Making and Unmaking of Democracy: Lessons from History and World Politics. London: Routledge. pp. 206–224. ISBN 978-0415933810. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Mafela, Munzhedzi James (2008). "The Revelation of African Culture in "Long Walk to Freedom"". In Anna Haebich, Frances Peters-Little, Peter Read (ed.). Indigenous Biography and Autobiography. Sydney: Humanities Research Centre, Australian National University. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)CS1 maint: multiple names: editors list (link)
  • Houston, Gregory; Muthien, Yvonne (2000). "Democracy and Governance in Transition". In Yvonne Muthien, Meshack Khosa and Bernard Magubane (ed.). Democracy and Governance Review: Mandela's Legacy 1994–1999. Pretoria: Human Sciences Research Council Press. pp. 37–68. ISBN 978-0796919700. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Kalumba, Kibujjo M. (1995). "The Political Philosophy of Nelson Mandela: A Primer". Journal of Social Philosophy. 26 (3): 161–171. {{cite journal}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Mandela, Nelson (1994). Long Walk to Freedom Volume I: 1918–1962. Little, Brown and Company. ISBN 978-0754087236. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Mandela, Nelson (2004) [1994]. Long Walk to Freedom Volume II: 1962–1994 (large print edition). London: BBC AudioBooks and Time Warner Books Ltd. ISBN 978-0754087243. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Muthien, Yvonne; Khosa, Meshack; Magubane, Bernard (2000). "Democracy and Governance in Transition". In Yvonne Muthien, Meshack Khosa and Bernard Magubane (ed.). Democracy and Governance Review: Mandela's Legacy 1994–1999. Pretoria: Human Sciences Research Council Press. pp. 361–374. ISBN 978-0796919700. {{cite encyclopedia}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Meredith, Martin (2010). Mandela: A Biography. New York: PublicAffairs. ISBN 978-1586488321. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Sampson, Anthony (2011) [1999]. Mandela: The Authorised Biography. London: HarperCollins. ISBN 978-0007437979. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)
  • Smith, David James (2010). Young Mandela. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0297855248. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (help)

ବାହ୍ୟ ଆଧାର

ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ବାବଦରେ ଉଇକିମିଡ଼ିଆର ସହଯୋଗୀ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରୁ ଅଧିକ ଜାଣନ୍ତୁ:
କମନ୍ସରେ ଛବି ଓ ମିଡ଼ିଆସବୁ ଖୋଜନ୍ତୁ
ଉଇକିସମ୍ବାଦରେ ସମ୍ବାଦ ଲେଖାମାନ ଖୋଜନ୍ତୁ
ଉଇକିକଥାରୁ ଢଗଢମାଳି ଓ କଥାମାନ
ଉଇକିଉତ୍ସରୁ ମୂଳାଧାର ଲେଖାମାନ

ଛାଞ୍ଚ:Link FA ଛାଞ୍ଚ:Link FA ଛାଞ୍ଚ:Link FA ଛାଞ୍ଚ:Link GA ଛାଞ୍ଚ:Link GA ଛାଞ୍ଚ:Link FA

"https://or.wikipedia.org/w/index.php?title=ନେଲସନ_ମଣ୍ଡେଲା&oldid=129145"ରୁ ଅଣାଯାଇଅଛି