ଏକସାଇଟେଡ ଡେଲିରିଅମ

ଉଇକିପିଡ଼ିଆ‌ରୁ
(Excited deliriumରୁ ଲେଉଟି ଆସିଛି)
ଏକସାଇଟେଡ ଡେଲିରିଅମ ସିଣ୍ଡ୍ରୋମ (Excited delirium syndrome), ଏଜିଟେଟେଡ ଏକସାଇଟେଡ ଡେଲିରିଅମ (agitated delirium)
ବିଭାଗଆଶୁ ଭେଷଜ ବିଭାଗ (Emergency medicine), ମାନସିକ ରୋଗ ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନ (psychiatry)
ଲକ୍ଷଣଏଜିଟେସନ (Agitation), ଡେଲିରିଅମ delirium), ସ୍ୱେଦ ନିର୍ଗତ [୧]
କାରଣଔଷଧ ଅପବ୍ୟବ‌ହାର (Drug use), ମାନସିକ ବେମାରୀ (mental illness)[୧]
ସଠିକ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟସ୍ୱଳ୍ପ ରକ୍ତ ଶର୍କରା (Low blood sugar), ଅଂଶୁଘାତ (heat stroke), ଥାଇରୋଟକସିକୋସିସ (thyrotoxicosis), ପାରାନଏଡ ସିଜୋଫ୍ରେନିଆ (paranoid schizophrenia), ବାଇପୋଲାର ଡିଜଅଡର [୧]
ଔଷଧକେଟାମିନ ବା ମିଡାଜୋଲାମ୍ହାଲୋପେରିଡଲ [୨]
ଚିକିତ୍ସାପ୍ରଶାନ୍ତିକରଣ, ଶୀତଳୀକରଣ, ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ତରଳ ପଦାର୍ଥ (intravenous fluids)[୧]
Prognosisମୃତ୍ୟୁ ସଙ୍କଟ <୧୦%[୧]
ପୁନଃପୌନିକଅଜ୍ଞାତ[୧]

ଏକସାଇଟେଡ ଡେଲିରିଅମ ଅନ୍ୟ ନାମ ଏଜିଟେଟେଡ ଡେଲିରିଅମ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Excited delirium, also known as agitated delirium) ଏକ ବେମାରୀ ଯେଉଁଥିରେ ଏଜିଟେସନ (Agitation), ଡେଲିରିଅମ (delirium), ସ୍ୱେଦ ନିର୍ଗତ ଆଦି ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଯାଏ ।[୧] ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ହିସ୍ଟେରିକାଲ ଶକ୍ତି (unexpected strength) ଓ ଅତିମାତ୍ରା ଶରୀର ଉତ୍ତାପ (very high body temperature) ଦେଖାଯାଏ ।[୩] ରୋଗ ଜଟିଳ ହେଲେ ରାବଡୋମାୟୋଲାଇସିସ, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତ ପୋଟାସିଅମ (high blood potassium) ଦେଖାଯାଇପାରେ ।[୧]

ଏହାର କାରଣ ରୂପେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଔଷଧ ବ୍ୟବ‌ହାର (drug use) ବା ମାନସିକ ଅସୁସ୍ଥତାକୁ (mental illness) ଦାୟୀ କରାଯାଇଛି ।[୧] ଦାୟୀ କରାଯାଇଥିବା ଔଷଧ ମଧ୍ୟରେ କୋକେନ, ମେଥାମ୍ଫେଟାମିନ (methamphetamine) ବା କେତେକ କାଥିନୋନସ (substituted cathinones) ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ‌ଯୋଗ୍ୟ ।[୩] ମାନସିକ ରୋଗ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ଆଣ୍ଟିସାଇକୋଟିକ ଔଷଧ ହଠାତ୍ ବନ୍ଦ କଲେ ଏହି ରୋଗ ଟ୍ରିଗର ହୋଇଯାଏ ।[୧] ଔଷଧ ବନ୍ଦ କଲେ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥିବା ଡୋପାମିନ ସିସ୍ଟମରେ (dopamin system) କିଛି ଅସୁବିଧା ହେବା ଯୋଗୁ ଏହି ରୋଗ ହୁଏ ।[୩] ଆମେରିକାଲ କଲେଜ ଅଫ ଏମରଜେନ୍ସି ଫିଜିସିଆନ (American College of Emergency Physicians) ଏହି ରୋଗକୁ ମାନ୍ୟତା ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଡିଏସଏମ-୫ (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ଓ ଆଇସିଡି-୧୦ (International Classification of Diseases) ଏହାକୁ ମାନ୍ୟତା ଦେଉନାହାନ୍ତି ।[୪][୧]

ଉତ୍ତେଜିତ ରୋଗୀକୁ ପ୍ରଶାନ୍ତି (sedate) ଦେବାକୁ କେଟାମିନ (ketamine), ମିଡାଜୋଲାମ (midazolam) ଓ ହାଲୋପେରିଡୋଲ (haloperidol) ମାଂସପେଶୀ ଇଞ୍ଜେକସନ (injected into a muscle) ଦିଆଯାଏ ।[୨] ଦେହରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଉତ୍ତାପ ଥିଲେ ଦୃତ ଥଣ୍ଡା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।[୧] ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଓ ସୋଡ଼ିଅମ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ (sodium bicarbonate) ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ ।[୧] ଆକ୍ରାନ୍ତ ରୋଗୀଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ସଙ୍କଟ ୧୦%ରୁ କମ୍ ଥାଏ ।[୧] ଏଥିରେ ମୃତ୍ୟୁ ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବରେ ହଠାତ୍ ହୃଦ୍‌ଘାତ ଯୋଗୁ ହୁଏ ।[୧]

ଏହି ରୋଗ କେତେ ସଂଖ୍ୟାରେ ପୁନଃପୁନ ହୁଏ, ତାହା ଅଜ୍ଞାତ ଅଛି ।[୧] ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରୁଥିବା ଲୋକ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକାଂସ ପୁରୁଷ ଓ ହାରାହାରି ବୟସ ୩୬ ମଧ୍ୟରେ ଥାଏ ।[୧] ଏହି ରୋଗୀକୁ କାନୁନ ଅଧିକାରୀମାନେ ଟେଜର (tasers) (ଏକ ପ୍ରକାର ଇଲେକଟ୍ରିକ ସକ୍) ଓ ଦୈହିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।[୧] ଏହି ରୋଗ ସଦୃଶ ଏକ ରୋଗ ସନ ୧୮୦୦ରେ ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଥିଲା ଯାହାକୁ ବେଲସ ମାନିଆ (mania) କୁହାଯାଉଥିଲା । [୧] ଏକସାଇଟେଡ ଡେଲିରିଅମ ନାମଟି ସନ ୧୯୮୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସିନଥିଲା ।[୧]

ଏହା ମଧ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ[ସମ୍ପାଦନା]

ଆଧାର[ସମ୍ପାଦନା]

  1. ୧.୦୦ ୧.୦୧ ୧.୦୨ ୧.୦୩ ୧.୦୪ ୧.୦୫ ୧.୦୬ ୧.୦୭ ୧.୦୮ ୧.୦୯ ୧.୧୦ ୧.୧୧ ୧.୧୨ ୧.୧୩ ୧.୧୪ ୧.୧୫ ୧.୧୬ ୧.୧୭ ୧.୧୮ ୧.୧୯ Vilke, GM; DeBard, ML; Chan, TC; Ho, JD; Dawes, DM; Hall, C; Curtis, MD; Costello, MW; Mash, DC; Coffman, SR; McMullen, MJ; Metzger, JC; Roberts, JR; Sztajnkrcer, MD; Henderson, SO; Adler, J; Czarnecki, F; Heck, J; Bozeman, WP (November 2012). "Excited Delirium Syndrome (ExDS): defining based on a review of the literature". The Journal of Emergency Medicine. 43 (5): 897–905. doi:10.1016/j.jemermed.2011.02.017. PMID 21440403.
  2. ୨.୦ ୨.୧ Gerold, KB; Gibbons, ME; Fisette RE, Jr; Alves, D (2015). "Review, clinical update, and practice guidelines for excited delirium syndrome". Journal of special operations medicine : a peer reviewed journal for SOF medical professionals. 15 (1): 62–9. PMID 25770800.
  3. ୩.୦ ୩.୧ ୩.୨ Mash, DC (2016). "Excited Delirium and Sudden Death: A Syndromal Disorder at the Extreme End of the Neuropsychiatric Continuum". Frontiers in Physiology. 7: 435. doi:10.3389/fphys.2016.00435. PMID 27790150.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
  4. Vilke, Gary M.; Payne-James, J. Jason. Excited Delirium Syndrome. John Wiley & Sons, Ltd. pp. 97–117. doi:10.1002/9781118456026.ch6. ISBN 9781118456026 – via Wiley Online Library.