ବତିଘର
ବତିଘର ବା ବତିଘରା (ଇଂରାଜୀ: lighthouse – ଲାଇଟ୍ ହାଉସ୍) ଏକ ଉଚ୍ଚ ସ୍ତମ୍ଭ ବା ମୀନାର ଯାହାର ଶୀର୍ଷ ଭାଗରେ ଏକ ପ୍ରଜ୍ଜ୍ୱଳିତ ଆଲୋକ ରହିଥାଏ । ଏହି ଆଲୋକ ବା ବତୀ ବହୁ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖାଯାଉଥିବାରୁ ସମୁଦ୍ରରୁ କୂଳ ଆଡ଼କୁ ଆସୁଥିବା ଜାହାଜର ନାବିକ, ନଦୀନାଳ ପରି ଅନ୍ୟ ଜଳପଥ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ନାବିକଙ୍କୁ ଦିଗ ଠଉରାଇବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
ବିପଦସଙ୍କୁଳ ଉପକୂଳ, ପଥୁରିଆ ଉପକୂଳ, ବନ୍ଦର ମଧ୍ୟକୁ ପଶିବା ପାଇଁ ସୁରକ୍ଷିତ ସ୍ଥଳ ଇତ୍ୟାଦି ନିକଟରେ ବତିଘରମାନ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଆକାଶପଥରେ ଉଡ଼ୁଥିବା ବିମାନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଏହା ଏକ ଦିଗବାରେଣୀ ପରି କାମ କରିଥାଏ । ପୂର୍ବ କାଳରେ ସମୁଦ୍ରପଥରେ ଯାତାୟତ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପାଇଁ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଓ ଆଧୁନିକ ଉପକରଣ ସହାୟତାରେ ନାବିକମାନେ ଦିଗ ଓ ପଥ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିପାରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଓ ଅର୍ଥାଭାବ ଯୋଗୁଁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ବହୁ ବତିଘର ଅଚଳ ହୋଇଗଲାଣି ।
ଇତିହାସ
[ସମ୍ପାଦନା]ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗରେ ବତିଘର
[ସମ୍ପାଦନା]ବନ୍ଦର ଓ ସାମୁଦ୍ରିକ ଯାତାୟତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିକଶିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପାହାଡ଼ମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିଆଁ ଜଳାଇ ବା ବଡ଼ ମଶାଲ ରଖାଯାଉଥିଲା ଯାହା ନାବିକମାନଙ୍କୁ ରାତିର ଅନ୍ଧାରରେ ବାଟ ଖୋଜିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲା । ଆଲୋକ ଯେତେ ଉଚ୍ଚରେ ରହିବ, ସେତେ ଦୂରକୁ ଦେଖାଯିବ – ତେଣୁ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ବା ସ୍ତମ୍ଭରେ ଆଲୋକ ସ୍ଥାପନ କରି ବତିଘରର ଆବିଷ୍କାର ହୋଇଥିଲା ।[୧] ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ବନ୍ଦରକୁ ରହିଥିବା ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ବତିଘର ସ୍ଥାପିତ ହେଉଥିଲା । ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ଯେପରି ଅନ୍ତରୀପ, ସମୁଦ୍ର ଗର୍ଭରୁ ଅକସ୍ମାତ ବାହାରି ଆସିଥିବା ପାହାଡ଼ ବା ଶିଳାଖଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତିରୁ ଜାହାଜକୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ପାଇଁ ବତିଘର ସଙ୍କେତ ଦେଇଥାଏ, ସେପରି ପ୍ରାଚୀନ ସମୟରେ ହେଉନଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ ସମୟର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବତିଘରମାନଙ୍କରୁ ଗୋଟିଏ ହେଲା – ମିଶରର ଆଲେକ୍ଜାଣ୍ଡ୍ରିଆରେ ଥିବା ଫାରୋସ୍ ବତିଘର । ଖ୍ରୀ.ଅ. ୯୫୬ ଓ ୧୩୨୩ ମଧ୍ୟରେ ଘଟିଥିବା ଅନେକ ଭୂମିକମ୍ପ କାରଣରୁ ଏହି ବତିଘର ଭୁଷୁଡ଼ି ପଡ଼ିଥିଲା ।
ସ୍ପେନ୍ର ଆ କୋରୁନାରେ ଥିବା ହର୍କ୍ୟୁଲିସ୍ ବତିଘରରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସମୟରେ ବତିଘର କିପରି ନିର୍ମିତ ହେଉଥିଲା ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ୟକ୍ ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପୁରୁଣା ମୁଦ୍ରା, ପଥର ବା ଚୀନାମାଟିରେ ଅଙ୍କିତ ଚିତ୍ରକଳାରୁ ଆଲେକ୍ଜାଣ୍ଡ୍ରିଆ (ଅଷ୍ଟିଆ-Ostia), ସିରିଆର ଲାଓଡିସିଆ ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରାଚୀନ ବତିଘରର ପ୍ରମାଣ ମିଳେ ।
ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ବତିଘର
[ସମ୍ପାଦନା]୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ବତିଘରମାନ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି । ଏହି ସମୟରେ ଆଟ୍ଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ବ୍ୟାପାର ଅତି ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ବଢ଼ୁଥିଲା । ଅଟ୍ଟାଳିକା ନିର୍ମାଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ତଥା ନୂତନ ଯୁଗର ଆଲୋକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜାଣିବା ପରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଉନ୍ନତତର ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବତିଘରମାନ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ବତିଘରର ଆଲୋକ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟକୁ ଅକସ୍ମାତ ବାହାରି ଆସିଥିବା ପଥର, ସମୁଦ୍ରପତନରୁ ଅଳ୍ପ ଗଭୀରତାରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥିବା ପଥର ପ୍ରଭୃତିରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ପାଇଁ ସଙ୍କେତ ଦେଉଥିଲା ।
ଇଂରାଜୀ କେନାଲ୍ (English Channel) ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଯାଉଥିବା ନାବିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏଡିସନ୍ ପ୍ରସ୍ତର ଏକ ମୁଣ୍ଡବ୍ୟଥା ଥିଲା ଓ ଏହା ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ଜାହାଜ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଉଥିଲେ ।[୨] ହେନେରି ୱିନ୍ଷ୍ଟାନଲେ ସେଠାକାର ପ୍ରଥମ କାଷ୍ଠନିର୍ମିତ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ଏହି ବତିଘରର ଆକାର ଅଷ୍ଟଭୂଜାକାର ଥିଲା ଓ ପଥରରେ ଲାଗିଥିବା ୧୨ଟି ଲୁହା କବଜା ଓ ଶିକୁଳି ଏହାକୁ ସୁଦୃଢ଼ ଭାବେ ଧରି ରଖିଥିଲେ । ଏହି ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ୧୬୯୬ ମସିହାରୁ ନେଇ ୧୬୯୮ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା ଓ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଏହା ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ବତିଘର ଥିଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।[୩]
୧୭୫୬ରୁ ୧୭୫୯ ମଧ୍ୟରେ ଜନ୍ ସ୍ମିଟନ୍ ନାମକ ଜଣେ ନିର୍ମାଣ ଯନ୍ତ୍ରୀ ୱିନ୍ଷ୍ଟାନଲେ ବତିଘରର ପୁନର୍ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ଓ ଏହାକୁ “ସ୍ମିଟନ୍ସ ଟାୱର୍ ବତିଘର” କୁହାଗଲା ।[୪] ତାଙ୍କ ବତିଘର ୧୮୭୭ ମସିହା ଯାଏଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ଓ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ ଦିଗରେ ଏହାକୁ ଏକ ବଡ଼ ଲମ୍ଫ ବୋଲି ଧରାଯାଇଥାଏ । କଳା ମୁଗୁନି ପଥର ବ୍ୟବହାର କରି ଏକ ଓକ୍ ଗଛ ଆକାରରେ ଏକ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ମୁଗୁନି ପଥରକୁ ଧରି ରଖିବା ପାଇଁ ସେ ଏକ ପ୍ରକାରର ଚୂନର ଉପଯୋଗ କରିଥିଲେ ।[୫] ତାଙ୍କ ନିର୍ମାଣ କୌଶଳ ଯୋଗୁଁ ବତିଘରଟି ସୁଦୃଢ଼ ସ୍ଥିତିରେ ରହିଥିଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳର ଯନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସ୍ମିଟନ୍ଙ୍କ ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ ଓ କୌଶଳରୁ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୬]
ରବର୍ଟ୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍ ନାମକ ଯନ୍ତ୍ରୀ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ପରିଚିତ ଓ ପ୍ରଭାବୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ ।[୭] ୧୮୧୦ ମସିହାରେ ସେ ନିର୍ମାଣ କରିଥିବା ବେଲ୍ ରକ୍ ବତିଘର ତତ୍କାଳୀନ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉଦାହରଣମାନଙ୍କରୁ ଗୋଟିଏ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାର ଢାଞ୍ଚା ସ୍ମିଟନ୍ଙ୍କ ବତିଘରର ଢାଞ୍ଚା ପରି ଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ଅନେକ ନୂତନ କୌଶଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା । ଲାଲ୍ ଓ ଧଳା ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଥିବା ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଆବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିବା ଆଲୋକ ମଧ୍ୟ ଏହି ବତିଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ।[୮] ନର୍ଦର୍ଣ୍ଣ୍ ଲାଇଟ୍ହାଉସ୍ ବୋର୍ଡରେ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍ ପ୍ରାୟ ୫୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିଲେ ।[୭] ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାଳରେ ସେ ଅନେକ ନୂତନ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ ଓ ପୁରୁଣା ବତିଘରର ଉନ୍ମତୀକରଣ କରାଇଥିଲେ । ଆଲୋକ ଉତ୍ସ, ପ୍ରତିଫଳକ, ଲେନ୍ସ, ଆବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଆଲୋକ, ରଙ୍ଗୀନ ଆଲୋକ ପ୍ରଭୃତିର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ସେ ବତିଘରମାନଙ୍କୁ ଏକ ନୂତନତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ବତିଘରମାନଙ୍କରେ ସେ କ୍ରେନ୍ ପରି ଯନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଖଞ୍ଜାଇଥିଲେ ।
ଆଲେକ୍ଜାଣ୍ଡାର୍ ମିଚେଲ୍ ନିର୍ମାଣ କରିଥିବା ସ୍କ୍ରୁ-ପାଇଲ୍ ମୂଳଦୁଆ ପଦ୍ଧତିବିଶିଷ୍ଟ ବତିଘର ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ପୃଷ୍ଠରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରଥମ ବତିଘର । ୧୮୩୮ ମସିହାରେ ଥେମ୍ସ୍ ନଦୀର ମୁହାଣରେ ଏହି ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହାକୁ “ମ୍ୟାପେଲିନ୍ ସାଣ୍ଡ୍ସ ବତିଘର” ବୋଲି ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୮୪୧ ମସିହାରୁ ଏଥିରେ ଆଲୋକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା ।[୯] ଲାଙ୍କାଶାୟାର୍ର ୱାୟାର୍ ଲାଇଟ୍ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ପରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ୧୮୪୦ରୁ ଆଲୋକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିଲା ।[୯]
ବତିଘର ଆଲୋକର କ୍ରମବିକାଶ
[ସମ୍ପାଦନା]ପୂର୍ବେ ଜ୍ୱଳନ୍ତ କାଠ ଓ କୋଇଲା ଇତ୍ୟାଦି ବତିଘରର ଆଲୋକ ଉତ୍ସ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ୧୭୮୨ ମସିହାରେ ସ୍ୱିସ୍ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆଇମି ଆର୍ଗାଣ୍ଡଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉଦ୍ଭାବିତ ଆର୍ଗାଣ୍ଡ ବତୀ (Argand lamp) ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଧୂମହୀନ ଆଲୋକଶିଖା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ବତିଘରମାନଙ୍କରେ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା । ଏହି ବତୀର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମଡେଲ୍ମାନଙ୍କରେ କାଚଗୁଣ୍ଡ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ମଡେଲ୍ମାନଙ୍କରେ ଥୋରିୟମ୍ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ଓ ବତୀରୁ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରିତ ହେଉଥିଲା ।[୧୦] ଆର୍ଗାଣ୍ଡ ବତୀରେ ତିମିମାଛର ତେଲ, କୋଲଜା, ଜୀତ ତେଲ (ଅଲିଭ୍ ବା ଜୈତୁନ୍ ତେଲ)[୧୧] ବା ବନସ୍ପତି ତେଲ ଜାଳେଣୀ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସଂଗ୍ରାହକ ପାତ୍ରରୁ ବତୀର ଚୁଲିକୁ ଜାଳେଣୀ ବହି ଆସୁଥିଲା । ୧୭୮୪ ମସିହାରେ ଆର୍ଗାଣ୍ଡ ଓ ମ୍ୟାଥ୍ୟୁ ବୋଲ୍ଟନ୍ ମିଳିତ ଭାବେ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିବା ବତୀ ସବୁ ବତିଘରେ ଏକ ମାନକ ଆଲୋକ ଉତ୍ସ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା ।
୧୮୭୫ ମସିହାରେ ସାଉଥ୍ ଫୋର୍ଲାଣ୍ଡ୍ ବତିଘରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଆଲୋକର ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା । ଏକ ବାଷ୍ପଚାଳିତ ଜେନେରେଟର୍ ଏହି ବତିଘରର କାର୍ବନ୍ ଆର୍କ୍ ବତୀକୁ ଜଳାଇ ରଖୁଥିଲା ।[୧୨] ପରେ ଜନ୍ ରିଚାର୍ଡସନ୍ ୱିଙ୍ଘାମ୍ ବତିଘରର ଆଲୋକ ପାଇଁ ଏକ ଗ୍ୟାସ୍ଚାଳିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ । ଡବ୍ଲିନ୍ର ବେଲି ବତିଘରେ ସେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ଆଲୋକ ତତ୍କାଳୀନ ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରଜ୍ଜ୍ୱଳିତ ବତିଘରର ଆଲୋକଠାରୁ ୧୩ ଗୁଣ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା ।[୧୩]
୧୯୦୧ ମସିହାରେ ଆର୍ଥର୍ କିଟ୍ସନ୍ ଏକ ବାଷ୍ପୀକୃତ ତୈଳ ବତୀର ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ । ପରେ ଡେଭିଡ୍ ହୁଡ୍ ଏହାର ଉନ୍ନତୀକରଣ କରିଥିଲେ । ଉଚ୍ଚ ଚାପରେ ତୈଳ ଜାଳେଣୀର ବାଷ୍ପୀକରଣ କରି ଏହି ବତୀ ପ୍ରଜ୍ଜ୍ୱଳିତ ହେଉଥିଲା ଓ ପାରମ୍ପରିକ ଆଲୋକଠାରୁ ୬ ଗୁଣ ଅଧିକ ତୀବ୍ର ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲା । ସ୍ୱିଡେନ୍ର ଯନ୍ତ୍ରୀ ଗୁସ୍ତାଫ୍ ଡାଲେନ୍ ମଧ୍ୟ ଗ୍ୟାସ୍ଚାଳିତ “ଡାଲେନ୍ ଆଲୋକବତୀ”ର ଆବିଷ୍କାର କଲେ । ଡାଲେନ୍ଙ୍କ ଖଚିତ “ସନ୍ ଭାଲ୍ଭ” ଯୋଗୁଁ ଦିନ ବେଳା ସ୍ୱତଃ ଲିଭିଯିବା ଏହି ଆଲୋକର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥିଲା । ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଆଲୋକର ପ୍ରଚଳନ ସତ୍ତ୍ୱେ ୧୯୦୦ରୁ ନେଇ ୧୯୬୦ ଦଶନ୍ଧି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଡାଲେନ୍ ଆଲୋକ ବହୁ ବତିଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ଆସୁଥିଲା ।[୧୪]
ବତିଘରେ ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା
[ସମ୍ପାଦନା]ଆର୍ଗାଣ୍ଡ ବତୀ ପରି ସ୍ଥାୟୀ ଆଲୋକ ଉତ୍ସର ଉଦ୍ଭାବନ ପରେ ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହାର କରି ସେ ଆଲୋକକୁ ବିଚ୍ଛୁରିତ କରାଗଲା ଯେପରିକି ତାହା ଦୂରରେ ଯାଉଥିବା ଜାହାଜ ଓ ଡଙ୍ଗା ଦେଖିପାରିବେ । ୧୭୬୩ ମସିହାରେ ୱିଲିୟମ୍ ହଚିନ୍ସନ୍ ଏପରି ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଲୋକକୁ କରି ଏକ ମୋଟା ରଶ୍ମୀ ରୂପରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରୁଥିବାରୁ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ।[୧୫] ବତିଘରର ଆଲୋକକୁ ଜଳାଇ-ଲିଭାଇ (ଧପଧପ କରାଇ) ବା କ୍ରମାଗତ ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଇ ନାବିକମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ସଙ୍କେତ ଦିଆଯାଉଥିଲା ।
ଫରାସୀ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନୀ ଓ ଯନ୍ତ୍ରୀ ଅଗଷ୍ଟିନ୍ ଜ୍ୟନ୍ ଫ୍ରେସ୍ନେଲ୍ ବତିଘରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଲେନ୍ସର ଆବିଷ୍କାର କଲେ । ଏହି ଫ୍ରେସ୍ନେଲ୍ ଲେନ୍ସର ଫୋକାଲ୍ ବିନ୍ଦୁରେ ଥିବା ଆଲୋକକୁ ଅଧିକ କରି ବିଚ୍ଛୁରିତ କରାଗଲେ ତାହା ଦୂରଦୂରାନ୍ତକୁ ଦିଶୁଥିଲା । ପାରମ୍ପରିକ ଲେନ୍ସ ଅପେକ୍ଷା ଏହି ଲେନ୍ସର ବସ୍ତୁତ୍ୱ ଓ ଆୟତନ କମ୍ ଥିଲା । ତେଣୁ ଏହା ହାଲୁକା ଓ ପତଳା ମଧ୍ୟ ଥିଲା ।
ଫ୍ରାନ୍ସର ଜିରୌନ୍ଦ୍ ତ୍ରିକୋଣଭୂମିରେ ଥିବା କୋର୍ଦୌଆଁ ବତିଘରେ ୧୮୨୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଫ୍ରେସ୍ନେଲ୍ ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ଓ ସେ ସମୟରେ ଏହି ବତିଘରର ଆଲୋକ ୨୦ କିଲୋମିଟର୍ରୁ ଅଧିକ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖିହେଉଥିଲା ।[୧୬] ଫ୍ରେସ୍ନେଲ୍ଙ୍କ ଏହି ଆବିଷ୍କାର ବତିଘର ଆଲୋକର ଉଜ୍ଜ୍ୱଳତା ୪ ଗୁଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା । ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଛି ବତିଘରେ ଏହି ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ।
ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଅବସ୍ଥା
[ସମ୍ପାଦନା]ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଯୁଗରେ ବ୍ୟାପକ ବିଦ୍ୟୁତୀକରଣ ଓ ସ୍ୱତଃ ଆଲୋକ ପରିବର୍ତ୍ତନର କ୍ଷମତା ରହିଥିବାରୁ ବତିଘରେ ଆଉ ମନୁଷ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷଣର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଲା ନାହିଁ । ବହୁ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବତିଘର ଜଗୁଆଳୀମାନେ ବିପଦ ସମୟରେ ସହାୟତା କରିବା ପାଇଁ ନିୟୋଜିତ ହେଉଥିଲେ । ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ପୋଜିସନିଂ ସିଷ୍ଟମ୍ (ଜିପିଏସ୍) ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆସିବା ପରେ ଅଣ-ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବତିଘର ସବୁ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଛି ଅଥବା ସେମାନଙ୍କ ନବୀକରଣ କରାଯାଉଛି ।[୧୭] କାନାଡ଼ାରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ୫୦ଟି ମନୁଷ୍ୟଚାଳିତ ବତିଘର ରହିଛି ଯେଉଁଥିରୁ ୨୭ଟି ବତିଘର କେବଳ ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ।[୧୮]
ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟର ଅଧିକାଂଶ ବତିଘର ସୌରଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଓ ଏମାନେ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ଧପଧପ ଆଲୋକ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ।[୧୯] ସୌରଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ବତିଘରରର ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଚାହିଦା ନ ମେଣ୍ଟିଲେ ବା ବ୍ୟାଟେରୀ ବଦଳାଇବାର ଆବଶ୍ୟକତା ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଏହି ସବୁ ବତିଘରେ ଡିଜେଲ୍ ଜେନେରେଟର୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।[୨୦]
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବତିଘର ନିର୍ମାତା
[ସମ୍ପାଦନା]ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ନିର୍ମିତ ବତିଘରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏଡିଷ୍ଟୋନ୍ ବତିଘର ଓ ଏହାର ନିର୍ମାତା ଜନ୍ ସ୍ମିଟନ୍ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ତେବେ କିଛି ବତିଘର ନିର୍ମାତା ଏକାଧିକ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ନିର୍ମାଣ ଯନ୍ତ୍ରୀ ରବର୍ଟ୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍ ଓ ତାଙ୍କ ବଂଶର ଅନ୍ୟ କିଛି ନିର୍ମାତା ଯଥା – ଆଲାନ୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍, ଡେଭିଡ୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍, ଚାର୍ଲସ୍ ଆଲେକ୍ଜାଣ୍ଡାର୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍, ଥୋମାସ୍ ଷ୍ଟିଭେନ୍ସନ୍ ପ୍ରଭୃତି ତିନି ପିଢ଼ୀ ଧରି ସ୍କଟଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ଅନେକ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଆୟାର୍ଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଅନ୍ଧ ଯନ୍ତ୍ରୀ ଆଲେକ୍ଜାଣ୍ଡାର୍ ମିଚେଲ୍ ସ୍କ୍ରୁ-ପାଇଲ୍ ମୂଳଦୁଆବିଶିଷ୍ଟ ବତିଘର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ଓ ଏକ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଇଂଲଣ୍ଡର ଜେମ୍ସ୍ ଡଗ୍ଲାସ୍ଙ୍କ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯୋଗଦାନ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନାଇଟ୍ହୁଡ୍ (Knighthood) ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଯନ୍ତ୍ରୀ ବିଭାଗର ଲିଉଟେନାଣ୍ଟ୍ ଜର୍ଜ୍ ମିଡ୍ ଆଟ୍ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଓ ଭୂମଧ୍ୟସାଗର ତଟରେ ଅନେକ ବତିଘରର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ପରେ ଜର୍ଜ୍ ଗେଟିସ୍ବର୍ଗ୍ ଯୁଦ୍ଧର ବିଜୟୀ ସେନାପତି ଭାବେ ଅଧିକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ । ସେନାପତି ୱିଲିୟମ୍ ଟେକୁମ୍ସେ ଶର୍ମାନଙ୍କ ଯନ୍ତ୍ରୀ କର୍ଣ୍ଣେଲ୍ ଓର୍ଲାଣ୍ଡୋ ପୋ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଗ୍ରେଟ୍ ଲେକ୍ସ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ମନୋରମ ଓ ଦର୍ଶନୀୟ ବତିଘରମାନ ନିର୍ମାଣ କରିଯାଇଛନ୍ତି ।[୨୧]
ଫରାସୀ ବାଣିଜ୍ୟ ନୌବାହିନୀ ଅଧିକାରୀ ମେରିୟସ୍ ମିଶେଲ୍ ପାଶା ୨୦ ବର୍ଷର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।[୨୨]
-
ମୁମ୍ବାଇସ୍ଥିତ ପ୍ରଂଗ୍ସ ବତିଘର (୧୮୭୪)
-
ଗୋଆର ଅଗ୍ୱାଡ଼ା ଦୁର୍ଗରେ ଥିବା ବତିଘର
-
କେରଳର କୋଭଳମ୍ ସମୁଦ୍ରକୂଳରେ ରହିଥିବା ବତିଘର
-
ୱେଷ୍ଟରହେଭର୍ଷ୍ଟାଣ୍ଡର ବତିଘର
-
ପଣ୍ଡିଚେରିର ବତିଘର
-
ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ଏକ ବତିଘର
-
ଭେନିସ୍ର ମୁରାନୋରେ ଥିବା ବତିଘର
ବତିଘର ଓ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ
[ସମ୍ପାଦନା]ଶକ୍ତି
[ସମ୍ପାଦନା]ବତିଘରର ଆଲୋକ ଉତ୍ସ ବା ବତି ବିଦ୍ୟୁତ ବା ତୈଳଦ୍ୱାରା ଜଳିଥାଏ ଓ ଲେନ୍ସମାନଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଏହାକୁ ଅଧିକ ଦୃଶ୍ୟମାନ କରାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ କାଠରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ, ମହମ ବତୀଦ୍ୱାରାଦ୍ୱାରା ବତିଘରର ଆଲୋକ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିଲା । ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆର୍ଗାଣ୍ଡ ବତି ଓ ପାରାବୋଲିକ୍ ପ୍ରତିଫଳକ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
ପୂର୍ବେ ଆଲୋକକୁ ଜଳାଇ ରଖିବା ପାଇଁ ତିମି ମାଛରୁ ବାହାର କରାଯାଉଥିବା ତେଲ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ୧୮୭୦ ଦଶନ୍ଧିରେ କିରୋସିନ୍ ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କଲା । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭ ବେଳକୁ କାର୍ବାଇଡ୍ (ଏସିଟିଲିନ୍ ଗ୍ୟାସ୍) ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଉପଯୋଗ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।[୧୯] ଡାଲେନ୍ ବତୀରେ କାର୍ବାଇଡ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ସନ୍ଧ୍ୟା ହେଲେ ଏହି ବତୀ ସ୍ୱତଃ ଜଳି ଉଠୁଥିଲା ଏବଂ ସକାଳ ହେଲେ ସ୍ୱତଃ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଉଥିଲା ।
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କାଳରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘରେ ରେଡ଼ିଓଆଇସୋଟୋପ୍ ଥର୍ମୋଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଜେନେରେଟର୍ (RTG) ବ୍ୟବହାର କରି ଅନେକ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲା । ଏସବୁ ବତିଘର ସ୍ୱଚାଳିତ ଥିଲା ଓ ଏଥିରେ ଜାଳେଣୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥିଲା । ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ବିଭାଜନ ପରେ କୌଣସି ବତିଘରର ନଥିପତ୍ର ମିଳୁନାହିଁ କି ସେମାନଙ୍କୁ ଠାବ କରାଯାଇପାରୁ ନାହିଁ ।[୨୩] ସମୟକ୍ରମେ ଏଥିରୁ କିଛି ଅଚଳ ହେବାପରେ ଲୋକେ ଏହାର ଉପକରଣ ଚୋରି କରିନେଲେ ଓ ଭଙ୍ଗାରୁଜା କରି ଅବଶେଷ ବିକ୍ରି କରିଦେଲେ ।[୨୪]
ଲେଜର୍ ଆଲୋକ
[ସମ୍ପାଦନା]ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ କେତେକ ବତିଘରେ ଲେଜର୍ ଆଲୋକ ଖଞ୍ଜା ଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧିକ ଜଟିଳ ଥିଲା, ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକତା ଅଧିକ ଥିଲା ଓ ଏହାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ଥିଲା ।[୨୫]
ବତିଘରର ଅଟ୍ଟାଳିକା
[ସମ୍ପାଦନା]ବ୍ୟବହୃତ ଅଂଶ
[ସମ୍ପାଦନା]ଏକା ଉପକରଣ ରହିଥିଲେ ହେଁ ସ୍ଥାନ ଓ ବ୍ୟବହାର ଅନୁସାରେ ବତିଘର ଅଟ୍ଟାଳିକା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବତିଘର ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବତିଘର ଅଟ୍ଟାଳିକା, ପାଚେରୀ, ଜଗୁଆଳୀଙ୍କ ଘର, ଜାଳେଣୀ ଘର, ଡଙ୍ଗା ରଖିବାପାଇଁ ସ୍ଥାନ, କୁହୁଡ଼ି ହର୍ଣ୍ଣ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ରହିଥାନ୍ତି । ବତିଘର ଅଟ୍ଟାଳିକା ବା ମୀନାରରେ ଆଲୋକ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କୋଠରୀ ଥାଏ ।
ବତିଘରର ଶୀର୍ଷରେ ଥିବା ଆଲୋକ ବା ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠଟି ଚତୁର୍ଦିଗରେ କାଚଦ୍ୱାରା ଘେରା ଏବଂ ତାହା ଭିତରେ ବତି, ଲେନ୍ସ ପ୍ରଭୃତି ରହିଥାଏ । ବଜ୍ରପାତରୁ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ମୀନାର ଉପରେ ଏକ ଲାଇଟେନିଂ ରଡ୍ ଖଞ୍ଜା ଯାଇଥାଏ । ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠର କାଚକୁ ବିଭିନ୍ନ ଧାତବ ବନ୍ଧନୀଦ୍ୱାରା ଧରି ରଖାଯାଏ ଏବଂ ଏହା ଝଡ଼ବାତ୍ୟାରୁ ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖେ । ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଧୂଆଁ ଓ ତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ବାତ୍ୟାନିରୋଧକ ଭେଣ୍ଟିଲେଟର୍ ମଧ୍ୟ ରହିଥାଏ ।
ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠର ଠିକ୍ ତଳେ ନିରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ଥାଏ । ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଜାଳେଣୀ, ସଫେଇ ସାମଗ୍ରୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦରକାରୀ ଜିନିଷ ରଖାଯାଇଥାଏ । ପୂର୍ବ କାଳରେ ବତିଘର ଜଗୁଆଳୀ ଏଠାରେ ରହି ବତିକୁ ଜଳାଇ ରଖିବା ଓ ସମୁଦ୍ର ଉପରେ ନଜର ରଖିବା କାମ କରୁଥିଲେ । ଲେନ୍ସ ବୁଲାଇ ସଙ୍କେତ ଦେବା ଉପକରଣ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ରହୁଥିଲା । ବତି ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ଓ ନିରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବାହାରେ ଗ୍ୟାଲେରୀମାନ ରହିଥାଏ । ବାହାର ପଟରୁ ପ୍ରକୋଷ୍ଠମାନଙ୍କ କାଚ ସଫା କରିବା ପାଇଁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥାଏ ।[୨୬]
ଅତି ନିକଟରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ବତିଘରର ଆକାର ଓ ରଙ୍ଗ ପ୍ରାୟତଃ ସମାନ ରଖାଯାଏ । ଦିନ ବେଳା ଏମାନଙ୍କୁ ରଙ୍ଗରୁ ଚିହ୍ନି ହେଉଥିବାରୁ ଏହି ରଙ୍ଗକୁ ଇଂରାଜୀରେ “ଡେ ମାର୍କ୍ (daymark)” ବୋଲି କୁହନ୍ତି । କେପ୍ ହାଟ୍ଟେରାସ୍ ବତିଘରେ କୁଣ୍ଡଳାକାର କଳାଧଳା ରଙ୍ଗ ଦିଆଯାଇଛି । ଦିଗବଳୟ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ରେସ୍ ରକ୍ ବତିଘରର (ପଶ୍ଚିମ କାନାଡ଼ା) ଭୂସମାନ୍ତରାଳ କଳାଧଳା ପଟାଦାଗ ଦେଖି ବତିଘରଟିଏ ଥିବା ଜଣା ପଡ଼ିଥାଏ ।
ଢାଞ୍ଚା ବା ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ
[ସମ୍ପାଦନା]ବତିଘରର ଆଲୋକ ଅଟ୍ଟାଳିକାର ଶୀର୍ଷରେ ରହିବା ଉଚିତ୍ ଯେପରିକି ବିପଦସଙ୍କୁଳ ପରିସ୍ଥିତି ନିକଟ ହେବାର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ନାବିକଙ୍କୁ ସଚେତ କରାଯାଇପାରିବ । ଯଦି ଯେଉଁ ଜଳପୃଷ୍ଠରୁ ବତିଘରର ଉଚ୍ଚତାକୁ H ଫୁଟ୍ ଧରାଯାଏ ଓ ଦିଗବଳୟର ଦୂରତା d ନୌଟିକାଲ୍ ମାଇଲ୍ ହୁଏ, ତେବେ ତ୍ରିକୋଣମିତି ସୂତ୍ର ଦ୍ୱାରା ଏହି ଦୁଇ ସଂଖ୍ୟାର ଫଳନ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ।[୨୭]
ଯଦି ଭୂଭାଗରୁ କିଛି ଦୂରତାରେ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ନିମଗ୍ନ ପାହାଡ଼ ଥାଏ ତେବେ ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ପଥର ବା ଇଟାରେ ସୁଉଚ୍ଚ ମୀନାର ବିଶିଷ୍ଟ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଏ । ବତିଘର ଉପରେ ବାୟୁ ଶକ୍ତିର ପ୍ରଭାବ କମ୍ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ବତିଘର ଆକାରରେ ସିଲିଣ୍ଡରାକୃତି ହୋଇଥାଏ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର କେପ୍ ମେ ବତିଘର (Cape May Light) ଏହି ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀର ଏକ ଉଦାହରଣ । ବନ୍ଦର ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ଏପରି ଆକାରର ଛୋଟ ବତିଘର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ନ୍ୟୁ ଲଣ୍ଡନ ବନ୍ଦର ବତିଘର ।
ଯଦି ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ଶିଖର ବା ପାହାଡ଼ ଥାଏ ତେବେ ସେହି ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଏକ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇପାରିବ (ଯଥା – ହର୍ଟନ୍ ପଏଣ୍ଟ୍ ବତିଘର, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା) । ଏହି ପାହାଡ଼ମାନଙ୍କ ଉଚ୍ଚତା ଅଧିକ ହୋଇଥିଲେ ନିମ୍ନସ୍ତରର ମେଘମାଳା ବତିଘରର ଆଲୋକକୁ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ । ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଶିଖରରୁ କିଛି ତଳକୁ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିବା ଉଚିତ୍ (ଉଦାହରଣ – ପଏଣ୍ଟ୍ ରେଇସ୍ ବତିଘର, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା) । କାଲିଫର୍ଣ୍ଣିଆର ଓଲ୍ଡ୍ ପଏଣ୍ଟ୍ ଲୋମା ବତିଘରର ଆଲୁଅ କୁହୁଡ଼ି ଯୋଗୁଁ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟୁଥିବାରୁ ତାହାଠାରୁ ନିମ୍ନ ଉଚ୍ଚତାରେ ୧୮୯୧ ମସିହାରେ ନ୍ୟୁ ପଏଣ୍ଟ୍ ଲୋମା ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମାଣ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ ବିକଶିତ ହେବାପରେ ଲୁହା ଓ ଷ୍ଟିଲ୍ ପରି ଧାତୁରେ ବତିଘର ଢାଞ୍ଚାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଗ ନିର୍ମିତ ହୋଇପାରିଲା ଓ ଛାଞ୍ଚ ପରି ଏମାନଙ୍କୁ ଯୋଡ଼ି ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇପାରିଲା । ଫିନ୍ସ ପଏଣ୍ଟ୍ ରେଞ୍ଜ୍ ବତିଘର ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
ବେଳେବେଳେ ପାଣି ମଧ୍ୟରେ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକୀୟ । ଲହଡ଼ିକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ଏପରି ବତିଘରର ନିର୍ମାଣରେ ଇଟା, କଂକ୍ରିଟ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଇଂଲଣ୍ଡର ଏଡିଷ୍ଟୋନ୍ ବତିଘର ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସେଣ୍ଟ୍ ଜର୍ଜ୍ ରିଫ୍ ବତିଘର ଏପରି ବତିଘରର ଉଦାହରଣ । ଅଗଭୀର ସମୁଦ୍ରରେ ସ୍କ୍ର-ପାଇଲ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ । ଅତି ଥଣ୍ଡାରେ ପାଣି ବରଫ ହୋଇଗଲେ ସ୍କ୍ରୁ-ପାଇଲ୍ ଭିତ୍ତି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇପାରେ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଥଣ୍ଡା ଅଞ୍ଚଳରେ ଷ୍ଟିଲ୍ କେଶନ୍ (ଷ୍ଟିଲ୍ ନିର୍ମିତ ଫମ୍ପା ସ୍ତମ୍ଭ) ବ୍ୟବହାର କରି ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୁଏ । ଆମେରିକାର ବଗ୍ ଲାଇଟ୍ ବତିଘରକୁ ସ୍କ୍ରୁ-ପାଇଲ୍ରୁ ଷ୍ଟିଲ୍ କେଶନ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରାଯାଇଥିଲା ।[୨୮]
ଅତି ଗଭୀର ପାଣିରେ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ; ତେଣୁ ବତିଘର ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆଲୋକ ଦେଖାଉଥିବା ଏକ ଜାହାଜ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ନିଯୋଜିତ ହୋଇଥାଏ ।[୨୯]
ଦିଗବାରେଣୀ ରେଞ୍ଜ୍ ଆଲୋକ
[ସମ୍ପାଦନା]ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ଜାହାଜଟିଏ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଗତିପଥ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ । ଆମେରିକୀୟ ଭାଷାରେ ଏହାକୁ ରେଞ୍ଜ୍ (range) ଓ ବ୍ରିଟିଶ୍ମାନେ ଏହାକୁ ଟ୍ରାଞ୍ଜିଟ୍ (transit) ବୋଲି କୁହନ୍ତି । ନଦୀ ବା ନାଳରେ ଏହି ଗତିପଥ ସୁରୁଖୁରୁରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ । ଦୁଇଟି ବତିଘରର ଆଲୋକ ସହାୟତାରେ ମଧ୍ୟ ଗତିପଥ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସହଜ ହୋଇଥାଏ ଓ ରାତିରେ ଦିଗବାରେଣୀ ପରି କାମ କରେ ।
ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ରହିଥିବା ବତିଘରମାନଙ୍କୁ ଆମେରିକା ଓ ବ୍ରିଟେନରେ ଯଥାକ୍ରମେ ରେଞ୍ଜ୍ ଆଲୋକ (range lights) ଓ ଲିଡିଂ ଆଲୋକ (leading lights) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ନିକଟତମ ବତିଘରକୁ ଫ୍ରଣ୍ଟ୍ ରେଞ୍ଜ୍ (front range) ଓ ଦୂରତମ ବତିଘରକୁ ରିଅର୍ ରେଞ୍ଜ୍ (rear range) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ରିଅର୍ ରେଞ୍ଜ୍ ବତିଘର ଫ୍ରଣ୍ଟ୍ ରେଞ୍ଜ୍ ବତିଘରଠାରୁ ଉଚ୍ଚତର ହୋଇଥାଏ ।
ଜାହାଜଟି ଠିକ୍ ରାସ୍ତାରେ ଆସୁଥିଲେ ଉଭୟ ବତିଘରର ଆଲୋକ ଅଭିଲମ୍ବ ଭାବେ ସମରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି । ଭୁଲ ରାସ୍ତାରେ ଯିବାବେଳେ ଦୁଇ ଆଲୋକ ସମରେଖାରେ ରହନ୍ତି ନାହିଁ । ଆଲୋକର ରୈଖିକ ସଜ୍ଜା ଅନୁଯାୟୀ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥାଏ ।
ସ୍ଥାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ
[ସମ୍ପାଦନା]ଅବସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ବତିଘରମାନଙ୍କୁ ମୋଟାମୋଟି ଦୁଇଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରିହେବ । (୧) ସ୍ଥଳ ବତିଘର ଓ (୨) ଜଳ ବତିଘର । ଆଖପାଖରେ ନଦୀ, ହ୍ରଦ ବା ସମୁଦ୍ର ନଥାଇ ମଧ୍ୟ କିଛି ସ୍ଥାନରେ ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି । ଶୀତପ୍ରଧାନ ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳରେ କୁହୁଡ଼ି ଯୋଗୁଁ ଲୋକେ ବାଟ ଠାବ କରିନପାରନ୍ତି । ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥଳଭାଗରେ ଗମନାଗମନ ଓ ଦିଗବାରେଣୀ ପାଇଁ କିଛି ବତିଘର (ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଆଲୋକ) ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ଯାହାକୁ ଲୋକେ ଦୂରରୁ ଦେଖି ବାଟ ଜାଣିପାରିବେ ।
୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ “ଡନ୍ଷ୍ଟନ୍ ପିଲର୍ (Dunston Pillar)” ଏହି ପ୍ରକାରର ସ୍ଥଳ ବତିଘରର ଏକ ଉଦାହରଣ । ମଧ୍ୟ-ଲିଙ୍କନ୍ଶାୟାର୍ର ଲୋକଙ୍କୁ “ହିଥ୍ଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍” ନାମକ ଏକ ଜଙ୍ଗଲିଆ ଅଞ୍ଚଳ ଅତିକ୍ରମ କରି ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା ଓ ସେଠାକାର ଡାକୁମାନଙ୍କଠାରୁ ବଞ୍ଚି ସହର ଅଭିମୁଖେ ପଳାଇ ଆସିବାରେ ଏହି ସ୍ଥଳ ବତିଘର ସହାୟକ ହେଉଥିଲା । ୧୯ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପରିବହନ ଓ ଦିଗବାରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ଉନ୍ନତ ହୋଇଯିବାରୁ ଏହି ସ୍ଥଳ ବତିଘରଗୁଡ଼ିକ ଅଦରକାରୀ ଓ ଅଚଳ ହୋଇଗଲା ।
ଜଳ ବତିଘର ଭୂଖଣ୍ଡରୁ ଦୂରରେ ରହିଥାନ୍ତି ।[୩୦] ଏପରି ବତିଘର ନିର୍ମାଣ ପଛରେ ରହିଥିବା ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଲା – ମୂଳ ଭୂଖଣ୍ଡରୁ କିଛି ଦୂର ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଜଳନିମଗ୍ନ ପାହାଡ଼, ଦ୍ୱୀପ ବା ପ୍ରସ୍ତରଖଣ୍ଡ ରହିଥାଏ ଯାହାଠାରୁ ଜାହାଜ ଦୂରେଇ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
୧୬୧୧ରେ ନିର୍ମିତ କୋର୍ଦୌଆଁ ବତିଘର ମୂଳ ଭୂଖଣ୍ଡରୁ ୭ କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରରେ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଖ୍ରୀ.ଅ. ୮୮୦ରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବତିଘରକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରି ଏହାର ନିର୍ମାଣ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହା ସର୍ବପୁରାତନ ଫରାସୀ ବତିଘର । ସେହିପରି ଉତ୍ତର ସାଗରରେ ସ୍କଟ୍ଲାଣ୍ଡ୍ ଉପକୂଳରୁ କିଛି ଦୂରରେ ବେଲ୍ ରକ୍ ବତିଘର ନାମକ ଆଉ ଏକ ଜଳ ବତିଘର ରହିଛି ।[୩୧]
ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ
[ସମ୍ପାଦନା]ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ବତିଘରମାନଙ୍କର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଦାୟିତ୍ୱ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ତଟରକ୍ଷକ (United States Coast Guard - USCG) ବହନ କରିଥାଏ ।[୩୨] ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ୱେଲ୍ସରେ ଟ୍ରିନିଟି ହାଉସ୍ (Trinity House); ସ୍କଟଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ନର୍ଦର୍ଣ୍ଣ୍ ଲାଇଟ୍ହାଉସ୍ ବୋର୍ଡ୍ (Northern Lighthouse Board); ଆୟାର୍ଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ କମିଶନର୍ସ୍ ଅଫ୍ ଆଇରିଶ୍ ଲାଇଟ୍ସ୍ (Commissioners of Irish Lights); କାନାଡ଼ାରେ କାନାଡ଼ା ତଟରକ୍ଷକ (Canadian Coast Guard); ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆନ୍ ମେରିଟାଇମ୍ ସେଫ୍ଟି ଅଥୋରିଟି (Australian Maritime Safety Authority) ସ୍ଥାନୀୟ ବତିଘରମାନଙ୍କ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ବିଷୟ ବୁଝନ୍ତି ।
ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ରେଡ଼ିଓଆଇସୋଟୋପ୍ ଥର୍ମୋଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଜେନେରେଟର୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଅନେକ ସ୍ୱଚାଳିତ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲା । ଏହି ବତିଘର ସବୁ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବହୁ ବର୍ଷ ଧରି ସୁଚାରୁ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।[୩୩] ପରେ ଏଥିରୁ କିଛି ଅଚଳ ହେଲେ ବା ଦୁର୍ବୃତ୍ତଙ୍କଦ୍ୱାରା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ବା ଏମାନଙ୍କ ଉପକରଣ ଚୋରି ହୋଇଗଲା । ସଠିକ୍ ନଥିପତ୍ର ଅଭାବରୁ ବହୁ ବତିଘର ଆଉ ଠାବ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ ।[୩୪]
ସଂରକ୍ଷଣ
[ସମ୍ପାଦନା]ଆଧୁନିକ ଦିଗବାରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ତଥା ଜିପିଏସ୍ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ବ୍ୟବହାର ପରେ ନାବିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବତିଘରର ମହତ୍ତ୍ୱ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ଏହି କାରଣରୁ ଅନେକ ବତିଘର ଧ୍ୱଂସ କରିଦିଆଯାଇଛି ଅଥବା ଅବହେଳିତ ହୋଇ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି । ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଜାତୀୟ ଐତିହାସିକ ବତିଘର ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇ ଅନେକ ବତିଘରକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ସରକାର ଓ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ କରାଯାଇଛି । କାନାଡ଼ାରେ “ନୋଭା ସ୍କଟିଆ ବତିଘର ସଂରକ୍ଷଣ ସମାଜ”ର (Nova Scotia Lighthouse Preservation Society) ଚେଷ୍ଟା ଯୋଗୁଁ ସାମ୍ବ୍ରୋ ଦ୍ୱୀପ ବତିଘରକୁ ଐତିହ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଐତିହ୍ୟ ବତିଘର ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ ଲାଗୁ କରାଯାଇ ଏପରି ବତିଘରମାନଙ୍କୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଛି ।[୩୫]
ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଏପରି ସଂସ୍ଥାମାନ ଗଠିତ ହୋଇ ବତିଘରମାନଙ୍କର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଏପରି କିଛି ସଂସ୍ଥାର ଉଦାହରଣ ହେଲା - ବିଶ୍ୱ ବତିଘର ସମାଜ (World Lighthouse Society) ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ବତିଘର ସମାଜ (United States Lighthouse Society) ।[୩୬] “ଆମେଚର୍ ରେଡ଼ିଓ ଲାଇଟ୍ହାଉସ୍ ସୋସାଇଟି (Amateur Radio Lighthouse Society)” ନାମକ ଏପରି ଆଉ ଏକ ସଂସ୍ଥା ରହିଛି ଯିଏ ନୂତନ ରେଡ଼ିଓ ପରିଚାଳନାକାରୀଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ରହିଥିବା ବତିଘରକୁ ପଠାନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ।[୩୭]
ଜନକଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ବତିଘର
[ସମ୍ପାଦନା]ପୂର୍ବେ ବତିଘରକୁ ଜନକଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏହାର ଆଲୋକ ସେବା ପାଇଁ କୌଣସି ଜାହାଜକୁ କର ଦେବାକୁ ପଡ଼ିନଥାଏ । ଆମେରିକୀୟ ମହାଦେଶରେ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ସଂଗୃହୀତ ଆୟକର ବତିଘରମାନଙ୍କ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଓ ଆଲୋକ ସେବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ।[୩୮]
ଭାରତରେ ବତିଘର
[ସମ୍ପାଦନା]ଭାରତର ସୁଦୀର୍ଘ ସମୁଦ୍ରତଟରେ ଓ ଭାରତୀୟ ମୁଖ୍ୟ ଭୂଖଣ୍ଡ ନିକଟସ୍ଥ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ୱୀପରେ ଅନେକ ବତିଘର ରହିଛି । ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ବତିଘର ଓ ଆଲୋକ-ଜାହାଜ ଦାୟିତ୍ୱରେ ଥିବା ସାଧାରଣ ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକଙ୍କ ନୋଏଡ଼ାସ୍ଥିତ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରୁ ଏହି ସମସ୍ତ ବତିଘରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ବିଭାଗର ୯ଟି ଶାଖା ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ – ଗାନ୍ଧୀଧାମ, ଜାମନଗର, ମୁମ୍ବାଇ, ଗୋଆ, ତ୍ରିଭେନ୍ଦ୍ରମ୍, ଚେନ୍ନାଇ, ବିଶାଖପାଟଣା, କୋଲକାତା ଓ ପୋର୍ଟ୍ ବ୍ଲେୟର୍ ।[୩୯]
ଓଡ଼ିଶା ଓ ଓଡ଼ିଆ ପରମ୍ପରାରେ ବତିଘର
[ସମ୍ପାଦନା]ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ନେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶା ସାମୁଦ୍ରିକ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ସହ ବିଶେଷ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ଓଡ଼ିଶାର ବହୁ ଛୋଟବଡ଼ ବନ୍ଦର, ନଦୀ ଓ ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ସହରମାନଙ୍କରେ ଅନେକ ବତିଘର ରହିଛି । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୋଶରେ ବତିଘରର ଅର୍ଥ ସମୁଦ୍ରଗାମୀ ଜାହାଜର ନାବିକମାନଙ୍କୁ ସାବଧାନ କରାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମୁଦ୍ରକୂଳରେ ଏବଂ ବିପଦସଙ୍କୁଳ ସ୍ଥାନ ନିକଟରେ ଉଚ୍ଚ ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଆଲୋକ ବୋଲି ଉଲ୍ଲିଖିତ । [୪୦] ପାରାଦ୍ୱୀପ, ଗୋପାଳପୁର ଆଦି ବନ୍ଦରମାନଙ୍କରେ ବତିଘର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗାରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ବତିଘର ରହିଛି । କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ହୁକିଟୋଲା ଦ୍ୱୀପରେ ଏକ ବହୁତ ପୁରୁଣା ବତିଘର ରହିଛି । ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ କାଳରେ ଅଧିକାଂଶ ଇଂରେଜ ଜାହାଜ ମହାନଦୀ ମୁହାଣକୁ ହୁଗୁଳି ନଦୀର ମୁହାଣ ଭାବି ରହିଯାଉଥିବାରୁ ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ତଟରେ ଫଲ୍ସ ପଏଣ୍ଟ୍ (False Point) ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ଏକ ବତିଘର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।[୪୧][୪୨] ୨୦୧୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ଉପକୂଳରେ ଗଞ୍ଜାମର ପ୍ରୟାଗୀ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ାର ଦେବୀ ପଏଣ୍ଟ୍ ଓ ଭଦ୍ରକର ମାୟିପୁରଠାରେ ନୂତନ ବତିଘର ନିର୍ମାଣ କରିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖାଯାଇଥିଲା ।[୪୩] କିଛି ବତିଘର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ରୂପେ ମଧ୍ୟ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।[୪୪]
- ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ମନ୍ଦିର ଉପରକୁ ମହାଦୀପ ଚଢ଼ାଯାଏ ଓ ଏପରି ପ୍ରଥା ପ୍ରାଚୀନ ସମୟର ନୌବାଣିଜ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଆଡ଼କୁ ଇଙ୍ଗିତ କରିଥାଏ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଗଙ୍ଗୁଆ ନାଳରୁ ଦୟା ନଦୀ ଦେଇ ସମୁଦ୍ର ଅଭିମୁଖେ ଯାଉଥିବା ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ନାବିକଙ୍କ ପାଇଁ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ମହାଦୀପ ଏକ ବତିଘରର କାମ କରୁଥିବା ସମ୍ଭବପର ବୋଲି ଗବେଷକ ଦୀପକ ଭଟ୍ଟାଚାର୍ଯ୍ୟ ନିଜର ଏକ ଗବେଷଣା ଲେଖରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ।[୪୫]
- ଚିଲିକା କୂଳରେ ରଘୁନାଥପୁର ଓ ପୋଡ଼ାଘର ପରି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ୨ ମିଟର୍ ଉଚ୍ଚ ପଥର ସ୍ତମ୍ଭମାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏହି ସବୁ ପଥର ସ୍ତମ୍ଭର ଉପରି ଅଂଶଟି ସାମାନ୍ୟ ଖାଲୁଆ ଯେଉଁଠାରେ ଅତୀତରେ ଆଲୋକ ରଖି ନାବିକମାନଙ୍କୁ ପଥପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଉଥିଲା । ଚିଲିକାରେ ରହିଥିବା ଏକ ପାହାଡ଼ର ନାମ ‘ଦୀପଆଡ଼ିଆ ପାହାଡ଼’ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରାର ମୁକସାକ୍ଷୀ ।[୪୬] [୪୭]
- ଦୀପାବଳି ସମୟରେ ଓ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପୂର୍ବରୁ ଗ୍ରାମରେ ଆକାଶଦୀପ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏକ ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରଥା । ଏକ ଉଚ୍ଚ ବାଉଁଶର ଉପରି ଭାଗରେ ଏକ ଛିଦ୍ରଯୁକ୍ତ ମାଠିଆ ଓ ତା’ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପ୍ରଦୀପ ରଖିଦିଆଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ହାଣ୍ଡିର ଛିଦ୍ରରୁ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଆଲୋକ ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ଗଳିକନ୍ଦିର ଆଲୋକଖୁଣ୍ଟ ବା ଛୋଟ ବତିଘରର ଭୂମିକା ତୁଲାଉଥିବା ସମ୍ଭବପର ।[୪୮]
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
[ସମ୍ପାଦନା]ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ଟୀକା
- ↑ Trethewey, K. R.:Ancient Lighthouses, Jazz-Fusion Books (2018), 326pp. ISBN 978-0-99265-736-9
- ↑ Smiles, Samuel (1861), The Lives of the Engineers, vol. Vol 2, p. 16
{{citation}}
:|volume=
has extra text (help) - ↑ "lighthouse". Retrieved 2012-12-17.
- ↑ Majdalany, Fred: The Eddystone Light. 1960
- ↑ "Eddystone – Gallery". Trinity House. Archived from the original on 2006-09-09. Retrieved 2010-05-03.
- ↑ Douglass, James Nicholas (1878). "Note on the Eddystone Lighthouse". Minutes of proceedings of the Institution of Civil Engineers. Vol. vol. 53, part 3. London: Institution of Civil Engineers. pp. 247–248.
{{cite book}}
:|volume=
has extra text (help) - ↑ ୭.୦ ୭.୧ "NLB – Robert Stevenson". Retrieved January 28, 2013.
- ↑ Boucher, Cyril Thomas Goodman (1963), John Rennie, 1761–1821: The Life and Work of a Great Engineer, p. 61
- ↑ ୯.୦ ୯.୧ Tomlinson, ed. (1852–54). Tomlinson's Cyclopaedia of Useful Arts. London: Virtue & Co. p. 177.
[Maplin Sands] was not, however, the first screw-pile lighthouse actually erected, for during the long preparation process which was carried on at Maplin Sands, a structure of the same principle had been begun and completed at Port Fleetwood...
- ↑ "Lamp Glass Replacement Glass Lamp Shades, Oil Lamp Shades, Oil Lamp Chimneys, Oil Lamp Spares". Archived from the original on 2014-01-06.
- ↑ "Lamp." Encyclopædia Britannica: or, a dictionary of Arts, Science, and Miscellaneous Literature. 6th ed. 1823 Web. 5 Dec. 2011
- ↑ Baird, Spencer Fullerton (1876). Annual record of science and industry. New York: Harper & Brothers. p. 460.
- ↑ "John Richardson Wigham 1829–1906" (PDF). BEAM. Commissioners of Irish Lights. 35: 21–22. 2006–2007. Archived from the original (PDF) on 2012-03-12.
- ↑ "The Linde Group - Gases Engineering Healthcare -". Retrieved 6 April 2017.
- ↑ "Lighthouse". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2014-01-06.
- ↑ Watson, Bruce. "Science Makes a Better Lighthouse Lens." Smithsonian. August 1999 v30 i5 p30. produced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2005.
- ↑ "Maritime Heritage Program - National Park Service". Retrieved 6 April 2017.
- ↑ "Lighthouses of British Columbia". Archived from the original on 2011-11-03. Retrieved 2019-11-18.
- ↑ ୧୯.୦ ୧୯.୧ Crompton & Rhein (2002)
- ↑ Nicholson, Christopher (2000). Rock lighthouses of Britain : the end of an era?. Caithness, Scotland: Whittles. p. 126. ISBN 978-1870325417.
- ↑ "Maritime Heritage Program - National Park Service". Retrieved 6 April 2017.
- ↑ Guigueno, Vincent. "Review of Thobie, Jacques, L'administration generale des phares de l'Empire ottoman et la societe Collas et Michel, 1860–1960. H-Mediterranean, H-Net Reviews. January, 2006". Humanities and Social Sciences Net Online. Retrieved 2010-09-20.
- ↑ lighthouses
- ↑ deadly
- ↑ "Lasers". Aids to Navigation Manual. St Germain en Laye, France: International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authorities: 43. March 2010.
- ↑ "Light Station Components". nps.gov.
- ↑ "How far is the horizon? - BoatSafe Kids!".
- ↑ "Maritime Heritage Program - National Park Service". Retrieved 6 April 2017.
- ↑ "Maritime Heritage Program".
- ↑ "Lighthouse Terminology Part 2", Sea Girt Lighthouse, archived from the original on 2013-04-04, retrieved 2013-02-15,
A lighthouse located offshore, built on a foundation of pilings, rocks or caissons.
- ↑ Cadbury, Deborah (2012), Seven Wonders of the Industrial World (Text only ed.), HarperCollins UK, p. 106, ISBN 978-0007388929.
- ↑ "Maritime Heritage Program".
- ↑ "RTG Heat Sources: Two Proven Materials - Atomic Insights". 1 September 1996. Retrieved 6 April 2017.
- ↑ Radioisotope Thermoelectric Generators – Bellona Archived 2006-06-13 at the Wayback Machine.
- ↑ Douglas Franklin. "Lighthouse Bill Protecting Our Lighthouses – The Icons of Canada's Maritime Heritage". Featured Heritage Buildings. Canadian Heritage Foundation. Archived from the original on 2008-05-13. Retrieved 2008-06-10.
- ↑ "The United States Lighthouse Society - Home Page".
- ↑ "Amateur Radio Lighthouse Society – Contacting the Light Beacons of the World". Retrieved 6 April 2017.
- ↑ "The Avalon Project : Constitution of the Confederate States". Yale Law Web. March 11, 1861. Archived from the original on September 17, 2012.
- ↑ "Location of our offices". Directorate General of Lighthouses & Lightships. Retrieved 8 April 2014.
- ↑ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୋଷ.
- ↑ Maritime Heritage of India-Indian Navy.
- ↑ Hugh Murray, James Wilson, Robert Kaye Greville, Robert Jameson, Whitelaw Ainslie, William Wallace, and Clarence Dalrymple, Historical and descriptive account of British India (1843)
- ↑ https://www.thehindubusinessline.com/economy/logistics/3-new-lighthouses-to-come-up-in-orissa-coast/article23049719.ece
- ↑ https://odishatv.in/odisha/lighthouses-to-attract-tourists-in-orissa-24427[permanent dead link]
- ↑ https://hrcak.srce.hr/file/49124
- ↑ https://www.researchgate.net/publication/27666814_Maritime_heritage_in_and_around_Chilika_Lake_Orissa_Geological_evidences_for_its_decline
- ↑ "ଆର୍କାଇଭ୍ କପି" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2021-05-11. Retrieved 2019-11-18.
{{cite web}}
: Cite has empty unknown parameter:|1=
(help) - ↑ http://www.ameodia.com/odia-prose/odia-prose-odishara-lokasanskrutire-boitaa-biraja-routray/
ଆଧାର ଭୁଲ: <references>
ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା "mhp" ନାମ ସହ ଥିବା <ref>
ଚିହ୍ନ ଦରକାରୀ ଲେଖାରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇନାହିଁ ।
<references>
ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା "ll" ନାମ ସହ ଥିବା <ref>
ଚିହ୍ନ ଦରକାରୀ ଲେଖାରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇନାହିଁ ।- ପୁସ୍ତକ ଆଧାର
- Bathurst, Bella. The lighthouse Stevensons. New York: Perennial, 2000. ISBN 0-06-093226-0
- Beaver, Patrick. A History of Lighthouses. London: Peter Davies Ltd, 1971. ISBN 0-432-01290-7.
- Crompton, Samuel, W; Rhein, Michael, J. The Ultimate Book of Lighthouses. San Diego, CA: Thunder Bay Press, 2002. ISBN 1-59223-102-0.
- Jones, Ray; Roberts, Bruce. American Lighthouses. Globe Pequot, 1998. 1st ed. ISBN 0-7627-0324-5.
- Stevenson, D. Alan. The world's lighthouses before 1820. London: Oxford University Press, 1959.
- ଆହୁରି ପଢ଼ନ୍ତୁ
- Noble, Dennis. Lighthouses & Keepers: U. S. Lighthouse Service and Its Legacy. Annapolis: U.S. Naval Institute Press, 1997. ISBN 1-55750-638-8.
- Putnam, George R. Lighthouses and Lightships of the United States. Boston: Houghton Mifflin Co., 1933.
- Weiss, George. The Lighthouse Service, Its History, Activities and Organization. Baltimore: Johns Hopkins Press, 1926.
ବାହ୍ୟ ଲିଂକ୍
[ସମ୍ପାଦନା]- United States Lighthouses
- "Lighthouses Of Strange Designs, December 1930, Popular Science
- Rowlett, Russ. "The Lighthouse Directory". University of North Carolina at Chapel Hill. Research tool with details of over 14,700 lighthouses and navigation lights around the world with photos and links.
- Pharology Website: http://www.pharology.eu . Reference source for the history and development of lighthouses of the world.