ଚକ୍ରେଶ୍ୱରୀ ଶିବ ମନ୍ଦିର
| ଚକ୍ରେଶ୍ୱର ଶିବ ମନ୍ଦିର | |
|---|---|
| Religion | |
| ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ | ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ |
| Location | |
| ସ୍ଥାନ | Bhubaneswar |
| State | Orissa |
| Country | India |
| Architecture | |
| Type | Kalingan Style (Kalinga Architecture) |
ଚକ୍ରେଶ୍ୱରୀ ଶିବ ମନ୍ଦିର, ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱର ସହରର ରାଜାରାଣୀ କଲୋନୀଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିବା ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ଶିବ ମନ୍ଦିର ।[୧] ଏହା ୧୦ମ/୧୧ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ହେଇଥିବାର ଜଣାଯାଏ । ଏଠାରେ ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ଓ ଯୋନିପୀଠ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ହିସାବରେ ପୂଜା ପାଇଥାଏ ।[୨] ଏହି ମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବ ଓ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଘରୋଇ ବାସ ଗୃହ ରହିଥିବା ବେଳେ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ଚାକ୍ରେଶ୍ୱର ପୁଷ୍କରିଣୀ ରହିଛି । ଏଠାରେ ପାରମ୍ପାଇକ ରୀତିରେ ଶିବରାତ୍ରି, ଦୀପାବଳି ଓ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଆଦି ପାଳିତ ହଉଥିବା ବେଳେ ବ୍ରତୋପନୟନ, ରୁଦ୍ରାଭିଶେଖ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରାଭିଶେଖ ଆଦି ମଧ୍ୟ ହେଇଥାଏ ।
ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀ
[ସମ୍ପାଦନା]ଏକ ନିମ୍ମ ଚଟାଣ ଉପରେ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମିତ ହେଇଥିବା ବେଳେ ଏହାର ଏକ ବିମାନ ଓ ପୁନର୍ନିର୍ମିତ ସାମ୍ନା ପ୍ରସ୍ତ ରହିଛି । ଉତ୍କଳୀୟ ରେଖା ଦେଉଳ ଢଙ୍ଗରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ । ମନ୍ଦିରଟି ବାଡ଼, ଗଣ୍ଡି ଓ ମସ୍ତକ ଭାବରେ ନିର୍ମିତ ।
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା
[ସମ୍ପାଦନା]ମନ୍ଦିରରେ ଅନ୍ୟ ଶିବ ମନ୍ଦିର ପରି ସାଧାରଣତଃ ରହୁଥିବା ଲଲାଟ ବିମ୍ବଠାରେ ଗଜଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ଗଣେଶ ପ୍ରତିମା ରହିଛି । ଏହା ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ଥିବା ମନ୍ଦିର ସମୂହ ଭିତରେ ଏକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଭାବରେ ପରିଚିତ । ଏହି ପରି ଅନ୍ୟ ଏକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ କଳାରହଙ୍ଗାସ୍ଥିତ ଶିବ ମନ୍ଦିରରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଇଥାଏ । ସେଠାରେ ଲଲାଟ ବିମ୍ବଠାରେ ଉଭୟ ଗଣେଶ ଓ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କ ପ୍ରତିମା ସ୍ଥାପିତ ହେଇଥିବାର ଦେଖାଯାଏ । ମନ୍ଦିର ସାମନାରେ ପାର୍ବତୀ ଓ କାର୍ତ୍ତିକେୟ ପ୍ରତିମୂର୍ତି ସହ ଏକ ଅମାଲକା ପ୍ରସ୍ତର ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ସାଜସଜ୍ଜ୍ୟା
[ସମ୍ପାଦନା]ମନ୍ଦିର କବାଟରେ ସ୍ଥମ୍ବାକାର ଭାବରେ ଚିତ୍ର ସବୁ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । ସେଥିରେ ପୁଷ୍ପ ଶାଖା, ନର ଶାଖା, ପତ୍ର ଶାଖା ସବୁ ରହିଛି । ଲଲାଟବିମ୍ବଠାରେ ରହିଥିବା ଗଣେଶ ତାଙ୍କର ବାହନ ମୂଷିକ ଉପରେ ରହିଛନ୍ତି । କବାଟ ନିକଟରେ ଦ୍ୱାରପାଳ ଭାବରେ ଦୁଇଟି ସଶସ୍ତ ଶୈବ୍ୟ ଦ୍ୱାରପାଳ ମୂର୍ତି ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଦୁଆର ଉପର ଅଂଶରେ ନବଗ୍ରହଙ୍କ ଖୋଦିତ ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟ ହସ୍ତରେ କମଳ ଧାରଣ କରି, ରାହୁ ଅର୍ଦ୍ଧ ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ଧରି ଓ କେତୁ ସର୍ପ ଧରି ରହିଥିବା ଚିତ୍ର ରହିଛି ।[୩]
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ Govind Sadashiv Ghurye (1968). Rajput Architecture. Popular Prakashan. ISBN 978-81-7154-446-2.
- ↑ http://ignca.nic.in/asi_reports/orkhurda039.pdf
- ↑ Pradhan, Dr. Sadasiba. Lesser Known Monuments of Bhubaneswar. ISBN 81-7375-164-1.
ବାହାର ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- Dr.Sadasiba Pradhan [୧] Archived 2012-04-02 at the Wayback Machine.