ଓଡ଼ିଶା ମୁଦ୍ରଣ ସଂଗ୍ରହାଳୟ

ଓଡ଼ିଶା ମୁଦ୍ରଣ ସଂଗ୍ରହାଳୟ‌
ସ୍ଥାପିତ	୨୦୧୪
ଅବସ୍ଥାନ	ଖପୁରିଆ, କଟକ, ଓଡ଼ିଶା
ସ୍ୱତ୍ୱାଧିକାରୀ	ଓଡ଼ିଶା ସରକାର
ୱେବସାଇଟ	Official website

ଇଂରାଜୀ ଲିଙ୍କ

https://or.wikipedia.org/wiki/Odisha_Printing_Museum

20°26′39″N 85°53′46″E / 20.444144°N 85.896181°E

ଓଡ଼ିଶା ମୁଦ୍ରଣ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଭାରତର ଓଡ଼ିଶାସ୍ଥିତ ଏକ ମୁଦ୍ରଣ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ।^[୧] ଏହା ୨୦୧୪ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୧ ତାରିଖ ଦିନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ପୁରାତନ ଲେଟର ପ୍ରେସ ମୁଦ୍ରଣ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଛାପାଖାନା ତଥା ମୁଦ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ରପାତିସବୁ ନଅଟି ଗ୍ୟାଲେରିରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ । ସଂଗ୍ରହାଳୟଟି କଟକର ଖପୁରିଆଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ଏହି ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ୫୦ଟି ପୁରୁଣା ଯନ୍ତ୍ରପାତି ନଅଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗ୍ୟାଲେରିରେ 10,000 square feet (930 m²) ବ୍ୟାପୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ପରିଚାଳିତ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରୀ ମୁଦ୍ରଣାଳୟ ବ୍ୟବହାର କରି ପରେ ଏହି ସଂଗ୍ରହାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଏଠାରେ ସାଇତିଛି । ସଂଗ୍ରହାଳୟଟି ଓଡ଼ିଶା ସରକାରୀ ମୁଦ୍ରଣାଳୟ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟଦିବସଗୁଡ଼ିକରେ ସକାଳ ୧୦:୩୦ରୁ ଅପରାହ୍ଣ ୪ ଘଟିକା ଯାଏ ଖୋଲାରହେ ।^[୨] ଏଠାରେ ମୁଦ୍ରଣ ଇତିହାସ ଉପରେ ଅଧିକ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଏକ ଅଡିଓଭିଜୁଆଲ ଡିସପ୍ଲେ ସିଷ୍ଟମ ଏବଂ ଟଚସ୍କ୍ରିନ ସୂଚନା ବୋର୍ଡ଼ ରହିଛି ।^[୩]

ଇତିହାସ ଓ ସଂଗ୍ରହ

୧୯୩୬ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରୀ ମୁଦ୍ରଣାଳୟ ତତ୍କାଳୀନ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଅଧୀନରେ ରହିଥିଲା । ସେହି ବର୍ଷ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ହେବା ପରେ ପାଟଣାରୁ କଟକକୁ କିଛି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ ଉପକରଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇଥିଲା ।^[୩] ପରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ମୁଦ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ଏହି ମୁଦ୍ରଣାଳୟ ତାହାର ନିଜ ବ୍ୟବହାରରେ ଲାଗିଥିବା ପୁରୁଣା ଛାପାଖାନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣା କରି ମୁଦ୍ରଣାଳୟ ପରିସର ଭିତରେ ଏହି ସଂଗ୍ରହାଳୟର ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲା । ୨୦୧୪ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୧ ତାରିଖ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ଏହାର ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିଥିଲେ । ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସଂଗ୍ରହ ଭିତରୁ ପୁରୁଣା ଛାପାଖାନାଗୁଡ଼ିକ ଓ ସେଥି ମଧ୍ୟରେ ବଲାଙ୍ଗୀରର ରାଜା ଦଳଗଞ୍ଜନ ଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୯୨୩ରେ ବ୍ୟବହୃତ ଛାପାଖାନା, କେନ୍ଦୁଝରର ରାଜା ଧଞ୍ଜନୟ ଭଞ୍ଜଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୯୩୪ରେ ବ୍ୟବହୃତ ଛାପାଖାନା ଆଦି ପ୍ରଧାନ ।^[୨]

କମ୍ପୋଜିଂ ଗ୍ୟାଲେରି

ଏଥିରେ ଥିବା କମ୍ପୋଜିଂ ଗ୍ୟାଲେରିରେ ଉଭୟ ଓଡ଼ିଆ ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷରର ଧାତବ ଟାଇପ/ଟାଇପ କେସ ତଥା ହାତରେ କମ୍ପୋଜିଂ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଦି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇଛି । ଏକ ମୋନୋଟାଇପ ଧାତବ କାଷ୍ଟିଂ ମେସିନ ଏବଂ ଏକ ହ୍ୟାଣ୍ଡ ପ୍ରୁଫ ପୁଲିଂ ମେସିନ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି । ହାତରେ କମ୍ପୋଜିଂ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଅନ୍ୟ ଛୋଟ ଏବଂ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଗ୍ୟାଲେରିରେ ରହିଛି ।^[୨]

ଲେଟର ପ୍ରେସ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ଗ୍ୟାଲେରି

ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ପୂର୍ବତନ ଶାସକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହୃତ ମୁଦ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ସମେତ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରୀ ମୁଦ୍ରଣାଳୟର ବିଭିନ୍ନ ଶାଖାରୁ ସଂଗୃହିତ ଲେଟର ପ୍ରେସଗୁଡ଼ିକ ଏଠାରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି । ଅଲଗା ଅଲଗା ଉତ୍ପାଦକ ଏବଂ ମଡେଲର ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ରୋଟାରୀ ସିଲିଣ୍ଡର ଛାପାଖାନା ଏବଂ ହାତଚଳା ପ୍ରେସ ପ୍ରୁଫ ପୁଲିଂ ମେସିନ ଆଦି ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିରେ ରହିଛି ।^[୨]

ପ୍ରି-ପ୍ରେସ ଗ୍ୟାଲେରି

ପ୍ରି-ପ୍ରେସ ଗ୍ୟାଲେରିରେ ଛପା ଆଗରୁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ମେସିନସବୁ (ଇମେଜ୍ କ୍ୟାରିଅର, ଲେଟର ପ୍ରେସ ବ୍ଲକ, ନେଗେଟିଭ, ପଜିଟିଭ, ଅଫସେଟ ପ୍ଲେଟ ଆଦିର ତିଆରି), ପ୍ରୋସେସ କ୍ୟାମେରା ଏବଂ ଅଫସେଟ ପ୍ଲେଟ ତିଆରି ମେସିନ ଆଦି ରହିଛି । ପ୍ରି-ପ୍ରେସ ମେସିନଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାରକୁ ଭିତ୍ତି କରି ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିକୁ ତିନୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ଯଥା କ୍ୟାମେରା ବିଭାଗ, ବ୍ଲକ୍ ମେକିଂ ବିଭାଗ ଏବଂ ଅଫସେଟ ପ୍ଲେଟ ତିଆରି ବିଭାଗ ।^[୨]

ଅଫସେଟ ମୁଦ୍ରଣ ଗ୍ୟାଲେରି

ଅଫସେଟ ମୁଦ୍ରଣରେ ବ୍ୟବହୃତ କେତେକ ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣର ସିଟ୍-ଫିଡ୍ ଅଫସେଟ ଛାପାଖାନା ଓ ଏହି ମୁଦ୍ରଣରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ।^[୨]

ବନ୍ଧାଇ ଗ୍ୟାଲେରି

ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିରେ ବନ୍ଧାଇ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟନ ଛପା ପରେ ବ୍ୟବହୃତ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି ।^[୨]

କର୍ମଶାଳା ଗ୍ୟାଲେରି

ଏହି ମେକାନିକାଲ କର୍ମଶାଳାରେ ବିଭିନ୍ନ ମୁଦ୍ରଣ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ତିଆରିରେ ଲାଗୁଥିବା ମେସିନସବୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ । ଏଥି ମଧ୍ୟରେ ଛୁରି ପଜାଇବା ଓ କାଟିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯନ୍ତ୍ର, ଅତିରିକ୍ତ ମରାମତି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଯନ୍ତ୍ରାଦି ରହିଛି ।^[୨]

ଅଫିସ ଯନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଉପକରଣ ଗ୍ୟାଲେରି

ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିରରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ତିଆରି ଓ ମଡେଲର ହାତଚଳା ଓ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ ଟାଇପ ରାଇଟର ମେସିନ, ଡୁପ୍ଲିକେଟର ମେସିନ ଆଦି ଅଫିସ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ରହିଛି ।^[୨]

ଆଧୁନିକ ବିକାଶ ଗ୍ୟାଲେରି

ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିରେ ହେଡେଲବର୍ଗ କମ୍ପାନିଦ୍ୱାରା ତିଆରି ଏକ ବହୁରଙ୍ଗୀ ସିଟ୍-ଫିଡ୍ ଅଫସେଟ ଛାପାଖାନାର ଏକ ମଡେଲ ରଖାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଏକ କାଗଜରେ ୪-ରଙ୍ଗୀ ମୁଦ୍ରଣ ହୋଇପାରେ । ଏହି ଗ୍ୟାଲେରିରେ ଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଫିଲ୍ମ ଇମେଜ ସେଟର ଅନ୍ୟତମ । ସେଥିରେ ହଳଦିଆ, ମ୍ୟାଜେଣ୍ଟା, ସ୍ୟାନ ଏବଂ କଳା ରଙ୍ଗରେ ବହୁରଙ୍ଗୀ ଛପା ହୋଇପାରେ । ଆଧୁନିକ ଅଫସେଟ ମୁଦ୍ରଣ ବ୍ୟ ବହାର କରି ଛପାଯାଇଥିବା କିଛି ଛପା ନମୁନା ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ରହିଛି ।^[୨]

କାଗଜ ଗ୍ୟାଲେରି

ଏଠାରେ ଛପାରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ନମୁନା କାଗଜଗୁଡ଼ିକ ଏକ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ବୋର୍ଡରେ ରଖାଯାଇଛି ।^[୨]^[୩]

ଆଧାର

↑ "Odisha Government | Department of Press". ogpress.nic.in. Retrieved 22 June 2020.
↑ ^୨.୦୦ ^୨.୦୧ ^୨.୦୨ ^୨.୦୩ ^୨.୦୪ ^୨.୦୫ ^୨.୦୬ ^୨.୦୭ ^୨.୦୮ ^୨.୦୯ ^୨.୧୦ "Odisha Printing Museum". ct.odisha.gov.in. Archived from the original on 25 June 2020. Retrieved 22 June 2020.
↑ ^୩.୦ ^୩.୧ ^୩.୨ Sharma, Vikash. "On display: Old printing tools, aquatic species". www.telegraphindia.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 22 June 2020.

ବାହାର ଲିଙ୍କ

Official website

[1] "Odisha Government | Department of Press". ogpress.nic.in. Retrieved 22 June 2020.

[ct-2] ୨.୦୦ ^୨.୦୧ ^୨.୦୨ ^୨.୦୩ ^୨.୦୪ ^୨.୦୫ ^୨.୦୬ ^୨.୦୭ ^୨.୦୮ ^୨.୦୯ ^୨.୧୦ "Odisha Printing Museum". ct.odisha.gov.in. Archived from the original on 25 June 2020. Retrieved 22 June 2020.

[telegraph-3] ୩.୦ ^୩.୧ ^୩.୨ Sharma, Vikash. "On display: Old printing tools, aquatic species". www.telegraphindia.com (in ଇଂରାଜୀ). Retrieved 22 June 2020.

[୧]

[୨]

[୩]