ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ଫ୍ଲୁଇଡ
| ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ଫ୍ଲୁଇଡ (Cerebrospinal fluid) | |
|---|---|
| |
| ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ମେରୁଦଣ୍ଡ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ସବଆରାକନଏଡ ସ୍ପେସରେ ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ଫ୍ଲୁଇଡ ସଞ୍ଚାଳିତ ହୁଏ । | |
| |
| ଭେଣ୍ଟ୍ରିକୁଲାର ସିସ୍ଟମରେ (ventricular system ସିଏସଏଫ ଥିବା ଛବି । | |
| ଲାଟିନ ଭାଷାରେ | ଲାଟିନ ଭାଷାରେ ଲିକର ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲିସ (liquor cerebrospinalis) |
ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ଫ୍ଲୁଇଡ ବା ସିଏସଏଫ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Cerebrospinal fluid or CSF) ଏକ ପରିଷ୍କାର, ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ଓ ରଙ୍ଗହୀନ ଶାରୀରିକ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଯାହା ମସ୍ତିଷ୍କ (brain) ଓ ମେରୁଦଣ୍ଡରେ (spinal cord) ଥାଏ । ମସ୍ତିଷ୍କର ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲ (ventricles) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା କରଏଡ ପ୍ଲେକସସ (choroid plexus) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଏପେଣ୍ଡାଇମାଲ ଜୀବକୋଷମାନଙ୍କରେ ଏହି ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ଫ୍ଲୁଇଡ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଓ ଆରାକନଏ ଗ୍ରାନ୍ୟୁଲ (arachnoid granulation) ତାହାକୁ ଅବଶୋଷଣ କରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ମିଲି ସିଏସଏଫ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ମସ୍ତିଷ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏହା ଏକ କୁସନ ଓ ବଫର ଭଳି କାମ କରେ ଓ ଖପୁରୀ (skull) ଭିତରେ ମେକାନିକାଲ ଓ ଇମ୍ମ୍ୟୁନୋଲୋଜିକାଲ (immunological) ସୁରକ୍ଷା ଦିଏ । ମସ୍ତିଷ୍କ ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନକୁ (cerebral blood flow) ଏହା ସ୍ୱଂୟଚାଳିତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (cerebral autoregulation) କରେ ।
ମସ୍ତିଷ୍କ ଭିତରେ ଓ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ପାୟା ମ୍ୟାଟର ଓ ଆରାକନଏଡ ମ୍ୟାଟର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସବଆରାକନଏଡ ସ୍ପେସ ଭିତରେ ଏହି ସିଏସଏଫ ଥାଏ । ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲ (ventricles), ସବଆରାକନଏଡ ସିସ୍ଟର୍ନ (cisterns), ସଲସାଇ (sulci) ଓ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ କେନାଲ (central canal) ଭିତରେ ଏହା ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ପେରିଲିମ୍ଫାଟିକ ଡକ୍ଟ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନ୍ତ କର୍ଣ୍ଣର ବୋନି ଲାବିରିନ୍ଥ ଓ ସବଆରାକନଏଡ ସ୍ପେସ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଯେଉଁଠାରେ ସିଏସଏଫ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥାଏ ।
ଲମ୍ବର ପଙ୍କଚର (lumbar puncture) କରି ସିଏସଏଫ ନମୁନା ନିଆଯାଇପାରେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଇଣ୍ଟ୍ରାକ୍ରାନିଅଲ ପ୍ରେସର ବା ଖପୁରୀ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଚାପ ମପାଯାଏ, ଏନସେଫାଲାଇଟିସ (infections of the brain) ଓ ମେନିଞ୍ଜାଇଟିସ୍ ରୋଗ ଥିବା ସୂଚିତ କରାଏ । ସିଏସଏଫ ବିଷୟ ହିପୋକ୍ରେଟ (Hippocrates) ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୧୮ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଇମାନୁଏଲ ସ୍ୱେଡେନବର୍ଗଙ୍କୁ (Emanuel Swedenborg) ଏହାର ଆବିଷ୍କର୍ତ୍ତା ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଏ ଓ ଏହା କରଏଡ ପ୍ଲେକ୍ସସରୁ ବାହାରୁଥିବା ବିଷୟ ହାର୍ଭେ ଡବ୍ଲ୍ୟୁ କୁସିଙ୍ଗ (Harvey W. Cushing) ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ।
ଗଠନ
[ସମ୍ପାଦନା]ସଞ୍ଚାଳନ
[ସମ୍ପାଦନା]
ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ପ୍ରାୟ ୧୨୫-୧୫୦ ମିଲି ସିଏସଏଫ ଥାଏ ।[୧] ଭେଣ୍ଟ୍ରିକୁଲାର ସିସ୍ଟମରେ (ventricles) ସିଏସଏଫ ସଞ୍ଚାଳିତ ହେଉଥାଏ । କ୍ରମାନୁସାରେ କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ କ୍ୟାଭିଟିକୁ ନେଇ ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହା ମଧ୍ୟରେ ସିଏସଏଫ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ଦୁଇଟି ଲାଟେରାଲ ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲ ଭିତରେ ଅଧିକାଂଶ ସିଏସଏଫ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଏହିଠାରୁ ସିଏସଏଫ ଇଣ୍ଟରଭେଣ୍ଟ୍ରିକୁଲାର ଫୋରାମିନା (interventricular foramina) ପଥ ଦେଇ ତୃତୀୟ ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲକୁ (third ventricle) ଯାଐ ଓ ସେଠାରୁ ସେରେବ୍ରାଲ ଆକୁଇଡକ୍ଟ (cerebral aqueduct) ଦେଇ ଚତୁର୍ଥ ଭେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ଲକୁ (fourth ventricle) ଯାଏ । ଏଠାରୁ ଚାରୋଟି ରନ୍ଧ୍ର ଯଥା ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ କେନାଲ (central canal), ମିଡିଆନ ଆପରଚର (median aperture) ଓ ଦୁଇଟି ଲାଟେରାଲ ଆପରଚର (lateral aperture) ମଧ୍ୟ ଦେଇ ସବଆରାକନଏଡ ସ୍ପେସକୁ (subarachnoid space) ଚାଲିଯାଏ ।[୧][୨] ଅନ୍ତ କର୍ଣ୍ଣରେ (inner ear) ଥିବା ବୋନି ଲାବିରିନ୍ଥ (bony labyrinth) ସହିତ ସବଆରାକନଏଡ ସ୍ପେସ ସଂଯୁକ୍ତ ଥିବାରୁ ସିଏସଏଫ ଓ ପେରିଲିମ୍ଫ (en:perilymph) ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥାଆନ୍ତି ।[୩]
ଅଧିକ ଦେଖନ୍ତୁ
[ସମ୍ପାଦନା]ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ ୧.୦ ୧.୧ ଆଧାର ଭୁଲ: ଅଚଳ
<ref>ଚିହ୍ନ;WRIGHT2012ନାମରେ ଥିବା ଆଧାର ଭିତରେ କିଛି ଲେଖା ନାହିଁ । - ↑ ଆଧାର ଭୁଲ: ଅଚଳ
<ref>ଚିହ୍ନ;GH2005ନାମରେ ଥିବା ଆଧାର ଭିତରେ କିଛି ଲେଖା ନାହିଁ । - ↑ Sakka, L.; Coll, G.; Chazal, J. (December 2011). "Anatomy and physiology of cerebrospinal fluid". European Annals of Otorhinolaryngology, Head and Neck Diseases. 128 (6): 309–316. doi:10.1016/j.anorl.2011.03.002.
ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ
[ସମ୍ପାଦନା]
- Circulation of Cerebrospinal Fluid (CSF) Archived 2015-01-05 at the Wayback Machine. – Interactive Tool
- Cerebrospinal fluid – course material in neuropathology
- Identification of the Cerebrospinal Fluid System Dynamics Archived 2017-11-06 at the Wayback Machine.