ପଞ୍ଚ ଭୁତ ସ୍ଥଳମ

ପଞ୍ଚ ଭୁତ ସ୍ଥଳମ , (Tamil: பஞ்ச பூதத்தலம், Telugu: పంచ భూతస్థలం, Sanskrit: पन्च भूत स्थल) ପାଞ୍ଚ ତୀ ଶିବ ମନ୍ଦିର କୁ ବୁଝାଏ ।  ଏହା ଶିବ ଙ୍କ 5 ଟି ଅବତାର ତଥା ପ୍ରକୃତି ର 5 ଟି ମୌଳିକ ବସ୍ତୁ କୁ ସୁଚେଇଥାଏ ଯଥା , ସ୍ଥାନ, ଜଳ , ବାୟୁ , ଅଗ୍ନି ଓ ଆକାଶ . ଏହି ସବୁ ମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ ର ତାମିଲନାଡୁ  ଓ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ପାଞ୍ଚ ଟି ମୌଳିକ ବସ୍ତୁ 5 ଟି ଶିବଲିଙ୍ଗ ରେ ନିହିତ ଥିବା କୁହାଯାଏ ।  

ପଞ୍ଚ ଭୂତମ 

ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ଅନୁସାରେ ଜୀବନ ଓ ଅନ୍ୟ ସଜୀବ ବସ୍ତୁ ଯଥା ବୃକଧୀ , ଗୁଳ୍ମ  ଆଦି  ବାୟୁ , ଜଳ , ଅଗ୍ନି , ଆକାଶ ଓ ଭୂମି ରୁ ଜାତ ହେଇଥାଏ । ଭୁତ କୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ରେ ମିଶ୍ରଣ ଓ ମହା ଭୁତ କୁ ବ୍ରୁହତ ମିଶ୍ରଣ କୁ ବୁଝା ଯାଏ । ଭାରତ ର ପ୍ରାଚୀନ ଆୟୁର୍ବେଦ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସାରେ ଜୀବ ଶରୀର ର ସନ୍ତୁଳନତା ତ୍ରି-ଦୋଷ ଦ୍ଵାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଇଥାଏ। ସେ ଗୁଡିକ କଫ , ବାତ ଓ ପିତ୍ତ ।ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ କବି  ବିଶ୍ବକବି ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର ତାଙ୍କ କବିରା " ପଞ୍ଚ ଭୁତ " ରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି ଯେ ମଣିଷ ର ମନ ଆଲୋକ , ରଙ୍ଗ , ଶବ୍ଦ , ଗତି ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା , ସୂର୍ଯ୍ୟ , ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ତାରା ପ୍ରତି ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ରହିଥାଏ 

ପଞ୍ଚ ମନ୍ଦିର 

 ଥିରୁଭାନ୍ନାମଲାଇ ମନ୍ଦିର ରେ ଭଗବାନ ଶିବ ନିଜକୁ ଏକ ପ୍ରବଳ ଅଗ୍ନିଶିଖା ଭାବରେ ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ । ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ ର ସୃଷ୍ଟି ର ଦେବତା ବ୍ରହ୍ମା ଓ ସଂସ୍ଥାପନ ଦେବତା ବିଷ୍ଣୁ ଶିବ ଙ୍କ ଏହି ରୂପରେ ତାଙ୍କର ପାଦ , ଓ ମସ୍ତକ ଜାଣିପାରିନଥିଲେ । ବର୍ତମାନ ମଧ୍ୟ ଶିବରାତ୍ରି ଓଅ କଠିଗାଇ ଦୀପମ ପର୍ବ ସମୟ ରେ ଏହି ପ୍ରଥା ର ପ୍ରଚଳ ରହିଥିବା ସହ ବିଶାଳ ଅଗ୍ନି ଜ୍ଵଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଅଗ୍ନି ଲିଙ୍ଗମ ଜୀବନ ର 5 ଟି ମହତ୍ଵ ପୂର୍ଣ ଦିଗ କୁ ସୁଚେଇ ଥାଏ । ସେ ସବୁକୁ କର୍ମ , ଆତ୍ମସମର୍ପଣ , ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଓ ସର୍ବଶେଷ ରେ ପାର୍ଥିବ ଜୀବନ ରୁ ଚରମ ମୁକ୍ତି କୁ ଭୁଝେଇ ଥାଏ । 

ଥିରୁଭନ୍ନମଲାଇ ମାନସିର ରେ ଶିବ ଙ୍କୁ ଜଳ ଭାବରେ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵା କରୁଥିଲା ବେଳେ ଅପପୁ ଲିଙ୍ଗମ ଜଳ ଭିତରେ ମଗ୍ନ  ରହିଥାଏ ।ଏହି ଲିଙ୍ଗମ ନିକଟ ରେ ଏକ ସ୍ଥାଇ ଜଳ ସ୍ରୋତ  ବହୁଥାଏ । 

Iଚିଦମ୍ବରମ ଠାରେ ଶୂନ୍ୟ ସ୍ଥାନ କୁ ଆରାଧନା କରାଯାଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଶିବ ଙ୍କୁ ଆକାଶ ଲିଙ୍ଗମ ରୂପ ରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଠାରେ କଉଣଶି ପ୍ରସ୍ତର ଲିଙ୍ଗ ନ ଥାଏ । 

Category	Lingam	Temple	Location	Coordinates
ପୃଥିବୀ	Prithivi Lingam	Ekambareswarar Temple	Kanchipuram	12.847604, 79.699798
ଜଳ	Appu Lingam (Jambu Lingam)	Jambukeshwarar Temple, Thiruvanaikaval	Thiruvanaikaval, near Trichy	10.853383, 78.705455
ଅଗ୍ନି	Agni Lingam (Jyothi Lingam)	Arunachaleswara Temple	Thiruvannamalai	12.231942, 79.067694
ବାୟୁ	Vayu Lingam	Sri Kalahastheeswara Temple	Kalahasthi, Andhra Pradesh	13.749802, 79.698410
ସ୍ଥଳ	Aagaya Lingam (Akasha Lingam)	Thillai Natarajar Temple	Chidambaram	11.399596, 79.693559

ଗେଲେରୀ 

• 
  Ekambareswarar Temple, Kanchipuram, Tamil Nadu (Land)
• 
  Arunachaleshwarar Temple, Thiruvannamalai, Tamil Nadu (Fire)
• 
  Thiruvanaikaval temple, Trichy, Tamil Nadu (Water)
• 
  Natarajar Temple, Chidambaram, Tamil Nadu (Sky)
• 
  Kalahasti Temple, Srikalahasti, Andhra Pradesh (Air)
• ଫାଇଲ:Longititude.jpg

ଆଧାର ସମୂହ 

• Bajwa, Jagir Singh (2007), Tourism Management, New Delhi: S.B. Nangia, ISBN 81-313-0047-1 {{citation}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help).
• Knapp, Stephen (2005), The Heart of Hinduism: The Eastern Path to Freedom, Empowerment and Illumination, NE: iUniverse, ISBN 978-0-595-35075-9.
• Ramaswamy, Vijaya (2007), Historical dictionary of the Tamils, United States: Scarecrow Press, INC., ISBN 978-0-470-82958-5
• Tourist guide to Tamil Nadu (2007), Tourist guide to Tamil Nadu, Chennai: T. Krishna Press, ISBN 81-7478-177-3.
• The Theosophical Glossary (1918), The Theosophical Glossary, California: Theosophical Publishing House, ISBN 81-7478-177-3.
• M.K.V., Narayan (2007), Flipside of Hindu Symbolism: Sociological and Scientific Linkages in Hinduism, California: Fultus Corporation, ISBN 1-59682-117-5.
• Daivajña, Veṅkaṭeśa (1996), Sri Sarwarthachintamani: English translation, Volume 1, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, ISBN 81-208-1352-9.
• J., Agarwal (2008), I Am Proud to be a Hindu, Delhi: Hindoology Books, ISBN 978-81-223-1022-1.
• Tymieniecka, Anna-Teresa (2002), Analecta Huseerliana The Year Book of Phenomenal Research, Volume LXXVI - Life, truth in its various perspectives: cognition, self-knowledge, Creativity, Scientific Research, Sharing-in-Life, Economics..., Netherlands: Kluwer Academic Publishers, ISBN 1-4020-0071-5.