ଡୋଡୋ

ଡୋଡୋ; ଜୀବାଶ୍ମ କାଳ: Holocene
	ଡୋଡୋ ପକ୍ଷୀର କଂକାଳ ଛାଞ୍ଚ ଓ ମଡେଲ (ଆଧୁନିକ ଗବେଷଣା ଅନୁସାରେ), ସ୍ଥାନ - ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ ପ୍ରାକୃତିକ ଇତିହାସ ମ୍ୟୁଜିୟମ, ଇଂଲଣ୍ଡ
Conservation status
	; Extinct (1662) (IUCN 3.1)
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ସାମ୍ରାଜ୍ୟ:	ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ବାଇଲାଟେରିଆ
ପର୍ବ:	କୋର୍ଡାଟା
ଶ୍ରେଣୀ:	ଏଭସ
ଗଣ:	କଲୁମ୍ବିଫୋର୍ମ୍ସ
କୁଳ:	କୋଲୁମ୍ବିଡେ
Subfamily:	†Raphinae
Genus:	†Raphus; Brisson, 1760
ଜାତି:	†R. cucullatus
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
	†Raphus cucullatus; (Linnaeus, 1758)
	ମରିସସ ଦ୍ୱୀପର ଅବସ୍ଥିତି (ନୀଳ ରଂଗରେ)
Synonyms
	Struthio cucullatus Linnaeus, 1758; Didus ineptus Linnaeus, 1766;

ଡୋଡୋ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଥିବା ଏକ ପକ୍ଷୀ ଯାହା କେବଳ ଭାରତ ମହାସାଗରରେ ଥିବା ମରିସସ ଦ୍ୱୀପରେ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ^[୨]। ଏହି ପକ୍ଷୀ ଉଡିପାରୁନଥିଲା ଏବଂ କେବଳ ଭୂମି ଉପରେ ହି ରହୁଥିଲା ।

ବଂଶାବଳୀ ବର୍ଗୀକରଣ

ଏହାର ଆଧୁନିକ ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁସାରେ ଏହାର ନାମ ହେଉଛି "ରାଫସ କ୍ୟୁକୁଲାଟସ୍" । ପ୍ରାଥମିକ ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଡୋଡୋକୁ ଓଟପକ୍ଷୀ ବା ଆଲବାଟ୍ରୋସ ବା ଶାଗୁଣା ଜାତୀୟ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି ଧାରଣା କରୁଥିଲେ । ହେଲେ ୧୮୪୨ ମସିହାରେ ଡେନମାର୍କର ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନ ମ୍ୟୁଜିୟମରେ ଥିବା ଏକ ଡୋଡୋର ଖପୁରି ହାଡ ଉପରେ ଅଧ୍ୟୟନ ପରେ ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନୀ ଜୋହାନସ ଥିଓଡୋର ରାଇଂହାର୍ଡ ଏହାକୁ ପାରା / କପୋତ ଶ୍ରେଣୀୟ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

ଶାରୀରିକ ବିବରଣୀ

ଯେହେତୁ ଡୋଡୋର କୌଣସି ପୂର୍ଣ ନମୁନା ବା ପ୍ରତିରୂପ ନାହିଁ, ତେଣୁ ଏହାର ଏହାର ରୂପ ଓ ଆକାର ବିବରଣୀ ପାଇଁ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କିଛି ଲେଖା ତଥା ଚିତ୍ର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରାଯାଇଥାଏ । ପରେ ଆବିଷ୍କାର ହୋଇଥିବା କିଛି ଫସିଲରୁ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଶରୀର ବିଷୟ୍ରେ ସୂଚନା ମିଳେ । ସେସବୁରୁ ମିଳୁଥିବା ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ଏ ପକ୍ଷୀର ରଂଗ ଧୂସର ବା ମାଟିଆ ବର୍ଣ ଥିଲା । ଉଚ୍ଚତାରେ ଏହା ପ୍ରାୟ ୧ ମିଟର ଯାଁଏ ଓ ଓଜନରେ ପ୍ରାୟ ୨୧ କିଲୋଗ୍ରାମ ଯାଁଏ ବଢୁଥିବା ଆକଳନ ହୋଇଛି । ଅଣ୍ଡିରା ଚଢେ‍ଇଗୁଡ଼ିକ ମାଈ ଚଢେ‍ଇ ମାନଂକଠାରୁ ବଡ଼ ହେଉଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ଲମ୍ବା ଥଣ୍ଟ ହେଉଥିଲା । ଏମାନଙ୍କର ଡେଣା ନଥିଲା ଓ ତା ସ୍ଥାନରେ କେବଳ ତିନି ଚାରୋଟି ଛୋଟ ପର ରହୁଥିଲା ।

Painting of a dodo among native Indian birds — ଭାରତୀୟ ପକ୍ଷୀଂକ ସହ ଡୋଡୋ, ଚିତ୍ରକର- ଉସ୍ତାଦ ମନସୁର, c. 1625; ହୁଏତ ଜୀବଂତ ଡୋଡୋର ସବୁଠାରୁ ସଠିକ୍ ଚିତ୍ର

ଖାଦ୍ୟ

ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହି ପକ୍ଷୀ ତଳେ ପଡିଥିବା ଫଳ ହିଁ ଖାଉଥିଲା । ତାହା ସହିତ ଏହା ହୁଏତ ବିଭିନ୍ନ ମଞ୍ଜି, ଗଛ ମୂଳ ତଥା କନ୍ଦ ଆଦି ଖାଉଥିଲା । ହଜମ ନିମଂତେ ଏ ପକ୍ଷୀ ପଥର ଗୋଡି ଖାଉଥିବା ମଧ୍ୟ ଜଣା ଅଛି ।

ବିଲୁପ୍ତି

ମ‍ନ୍ୟୁଷମାନେ ମରିସସ ଦ୍ୱୀପରେ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଯାଏଁ ବସବାସ ଆରମ୍ଭ କରିନଥିଲେ ଯଦିଓ ଆରବ ସାମୁଦ୍ରିକ ବଣିକମାନେ ଏହି ଦ୍ୱୀପକୁ ମଧ୍ୟ ଯୁଗରେ ଯାଇଥିବା ଜଣାଅଛି । ୧୫୦୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ନାବିକମାନେ ଡୋଡୋ ପକ୍ଷୀର ଏକ ମାତ୍ର ବାସ ସ୍ଥଳୀ ଏହି ଦ୍ୱୀପରେ ପ୍ରଥମ ୟୁରୋପୀୟ ଭାବରେ ପାଦ ଦେ‍ଇଥିଲେ | ୧୫୯୮ ଡଚ (ହଲାଣ୍ଡ୍) ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଏହି ଦ୍ୱୀପକୁ ନିଜ ଅକ୍ତିଆରକୁ ନେ‍ଇଥିଲା ଏବଂ ସେବେଠାରୁ ସେଠାରେ ମନ୍ୟୁଷ ବସତି ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ନାବିକମାନେ ଏହି ଉଡାଣହୀନ ପକ୍ଷୀମାନଂକୁ ମାରି ଖାଉଥିଲେ, ଯଦିଓ ତାହାର ମାଂସ ସେମାନଙ୍କୁ ବେଶୀ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ଲାଗୁନଥିଲା । ଏ ଚଢେ‍ଇଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷକୁ ଆଦୌ ଭୟ କରୁନଥିଲେ, ତେଣୁ ଅତି ସହଜରେ ସେମାନେ ଧରା ପଡୁଥିଲେ ।

ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମରିସସରେ ସ୍ଥାଯୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ୫୦ରୁ ଅଧିକ ନଥିଲା । ହେଲେ ସେମାନଂକ ସହ ଆସିଥିବା ଘୁଷୁରି, କୁକୁର, ବିଲେ‍ଈ, ମୂଷା ଓ ମାଂକଡମାନେ ଡୋଡୋ ମାନଂକର ଅଭୂତ କ୍ଷତି ଘଟାଇଲେ । ଡୋଡୋ ମାନଂକ ପାଇଁ ମିଳୁଥିବା ସୀମିତ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ଏହି ବାହାରର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଖାଇଲେ । ତା ସହ ଡୋଡୋମାନଂକ ବସାଗୁଡ଼ିକ ନଷ୍ଟ କରିଦେଲେ । ଏ ସବୁ ସହିତ ମଣିଷମାନେ ଏ ଦ୍ୱୀପର ଜଂଗଲ ସଫା କଲେ ଓ ଡୋଡୋ ଶିକାର କଲେ । ଏ ସବୁର ଫଳରେ କେଉଁ ଆଦିମ କାଳରୁ ମରିସସରେ ରହିଆସିଥିବା ଡୋଡୋମାନେ ନିୟମିତ ମଣିଷ ବସତି ସ୍ଥାପନର ୬୦-୭୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଶ୍ଚିହ୍ଣ ହୋଇଗଲେ ।

ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ମଣିଷମାନେ ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ଜୀବଂତ ଡୋଡୋ ୧୬୬୨ ମସିହାରେ ମରିସସର ସନ୍ନିକଟସ୍ଥ ଅମ୍ବର ଦ୍ୱୀପରେ ଦେଖିଥିଲେ । ଆଉ କିଛି ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ୧୬୮୮ରେ ଶେଷ ତିନୋଟି ଡୋଡୋ ଧରା ହୋଇଥିଲେ^[୩] ।

ଡୋଡୋର ବିଲୁପ୍ତି ଆଧୁନିକ ମଣିଷ ମାନଂକ ବିଧ୍ୱଂସକାରୀ ଜୀବନଶୈଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥିବା ସବୁଠାରୁ ଜଣାଶୁଣା ତଥା ପ୍ରଥମ ପ୍ରାଣୀ ବିଲୁପ୍ତି ଭାବରେ ଗଣାଯାଏଁ ।^[୪]

ବିଦେଶକୁ ଚାଲାଣ

ଏକ ବିସ୍ମୟକର ତଥା ବିରଳ ପକ୍ଷୀ ଭାବରେ କିଛି ଜୀବଂତ ଡୋଡୋଂକୁ ଜଳ ଜାହାଜର ନାବିକମାନେ ୟୁରୋପ ତଥା ପ୍ରାଚ୍ୟ ଦେଶମାନଂକୁ ନେ‍ଇଥିବାର କିଛି ପ୍ରମାଣ ଅଛି । ପିଟର ମୁଣ୍ଡି ବୋଲି ଜଣେ ଇଂରେଜ ବଣିକ ଭାରତର ସୁରଟଠାରେ ୧୬୨୮ରୁ ୧୬୩୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ଭିତରେ ଦୁଇଟି ଡୋଡୋ ଦେଖିଥିଲେ । ବୋଧହୁଏ ଏଥିରୁ ଗୋଟିଏକୁ ଦେଖି ଉସ୍ତାଦ ମନସୁର (ଯିଏ କି ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କର ଦରବାରର ଜଣେ ରାଜ ଚିତ୍ରକର ଥିଲେ) ଏକ ରଙ୍ଗୀନ ଚିତ୍ର ଆଂକିଥିଲେ । ଏହି ଚିତ୍ରଟି ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନୀ ମାନଂକ ପାଇଁ ଡୋଡୋ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ସ ଅଟେ ।^[୫] ୧୬୪୭ ମସିହାରେ ଗୋଟିଏ ଜୀବଂତ ଡୋଡୋ ଜାପାନ ଦେଶର ନାଗାସାକୀ ସହରକୁ ପଠାଯାଇଥିବାର ଐତିହାସିକ ପ୍ରମାଣ ଅଛି ।^[୬]

ଆଧାର

↑ IUCN Red List 2012.
↑ "Dodo". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Retrieved 29 April 2018.
↑ "Isaac Johannes Lamotius". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Retrieved 5 May 2018.
↑ "Dodo EXTINCT BIRD". ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. Retrieved 16 May 2018. {{cite web}}: |first= has generic name (help); |first= missing |last= (help)
↑ "Ustad Mansur". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Wikipedia. Retrieved 16 May 2018.
↑ "The dodo, the deer and a 1647 voyage to Japan". Journal Historical Biology. Retrieved 16 May 2018.

[FOOTNOTEIUCN_Red_List2012-1] IUCN Red List 2012.

[2] "Dodo". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Retrieved 29 April 2018.

[3] "Isaac Johannes Lamotius". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Retrieved 5 May 2018.

[4] "Dodo EXTINCT BIRD". ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. Retrieved 16 May 2018. {{cite web}}: |first= has generic name (help); |first= missing |last= (help)

[5] "Ustad Mansur". ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ. Wikipedia. Retrieved 16 May 2018.

[6] "The dodo, the deer and a 1647 voyage to Japan". Journal Historical Biology. Retrieved 16 May 2018.

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]