ଶାହଜାହାନ
| ଶାହଜାହାନ | |
|---|---|
| |
 5th Mughal Emperor | |
| ପୂର୍ବାଧିକାରୀ | ଜାହାଙ୍ଗୀର |
| ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ | ଆଉରଙ୍ଗଜେବ |
| ସ୍ୱାମୀ/ସ୍ତ୍ରୀ | ମୁମତାଜ ମହଲ ଆକବରବାଦୀ ମହଲ କାନ୍ଦାହାରୀ ମହଲ |
| ସନ୍ତାନସନ୍ତତିଗଣ | |
| Jahanara Begum Dara Shikoh Shah Shuja Roshanara Begum Aurangzeb Murad Baksh Gauhara Begum | |
| ବଂଶ | Timurid dynasty |
| ବାପା | ଜାହାଙ୍ଗୀର |
| ଜନ୍ମ | ୫ ଜାନୁଆରୀ ୧୫୯୨ Lahore, Mughal Empire(now in Pakistan) |
| ମୃତ୍ୟ | ୨୨ ଜାନୁଆରୀ ୧୬୬୬ (ବୟସ ୭୪) ଆଗ୍ରା, ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ(ବର୍ତ୍ତମାନର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ଭାରତ) |
| ଧର୍ମ | ଇସଲାମ |
ସମ୍ରାଟ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ତୃତୀୟ ସନ୍ତାନ ଶାହଜାହାନ ୧୫୯୨ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୫ତାରିଖରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ନିଜର ସବୁ ଭାଇଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରି ସେ ୧୬୨୮ ଫେବୃଆରୀ ୪ ତାରିଖରେ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ୩ ପତ୍ନୀ ମଧ୍ୟରୁ, ଦ୍ୱିତୀୟ ଥିଲେ ମମତାଜ, ମମତାଜଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କ ବିବାହ୧୬୧୨ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା । ୧୬୩୧ରେ ମମତାଜଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ, ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ସେ ତାଜମହଲ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଦିଲ୍ଲୀର ଜାମା ମସଜିଦ ଓ ଆଗ୍ରାର ମୋତି ମସଜିଦ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ଶାହଜାହାନାବାଦ ନାମରେ ସେ ଏକ ନୂଆ ରାଜଧାନୀ ଗଢ଼ିଥିଲେ । ୧୬୫୮ ମସିହାରେ ଶାହଜାହାନଙ୍କ ପୁତ୍ର ଆଉରଙ୍ଗଜେବ ତାଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରି ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ । ଦୀର୍ଘ ୮ବର୍ଷ ବନ୍ଦୀ ଜୀବନ ବିତାଇବାପରେ ୨୨ ଜାନୁଆରୀ ୧୬୬୬ରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ।
ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ
[ସମ୍ପାଦନା]ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବେଳକୁ ଶାହାଜାହାନ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟରେ ଥିଲେ । ସେତେ ବେଳକୁ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କର ଦୁଇ ପୁତ୍ର ଖୁସ୍ରୁ ଓ ପାରଭେଜ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର କନିଷ୍ଠ ପୁତ୍ର ଶାହାରିୟର ଜୀବିତ ଥିଲେ । ଶାହାରିୟର ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କର ଜାମାତା ଥିବାରୁ ଜାହାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ନିଜକୁ ସମ୍ରାଟ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲେ । ନୃରହାଜାନଙ୍କ ଭାଇ ମୋଗଲ ସେନାପତି ଆସଫ ଖାଁ ଶାହାଜାହାନଙ୍କର ଶଶୁର ଥିବାରୁ ସେ ଶାହାଜାହାନଙ୍କୁ ସିଂହାସନରେ ବସାଇବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକରୁଥିଲେ । ପରିଶେଷରେ ଶାହାଜାହାନ ୧୬୨୭ରେ ଆଗ୍ରାଠାରେ ନିଜକୁ ସମ୍ରାଟ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲେ । [୧] ସେ ଶାହାରିୟର ଓ ମୋଗଲ ବଂଶର କେତେକ ରାଜପୁତ୍ରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଏହି ରକ୍ତପାତର ପରିଣତି ଜୀବନର ଶେଷ ଭାଗରେ ତାଙ୍କୁ ଭୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । [୨]
ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ
[ସମ୍ପାଦନା]ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ ପରେ ଶାହାଜାହାନ ଦକ୍ଷତାର ସହିତ ଶାସନ ଚଳାଇଥିଲେ । ସେ ବୁନ୍ଦେଲ ନେତା ଜୁଝାର ସିଂହ ଓ ଆଫଗାନ ନେତା ଖାଁଜାହାନ ଲୋଦୀଙ୍କର ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ କରିଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ହୁଗୁଳିଠାରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ନାନା ଅବୌଧ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲିପ୍ତଥିବାରୁ ଶାହାଜାହାନ ସୈନ୍ୟ ପଠାଇ ହୁଗୁଳି ଦଖଲ କରିଥିଲେ । ଅନେକ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ନିହତ ଓ ବନ୍ଦୀ ହେଲେ ।[୩]
ଶାହାଜାହାନଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଓ ଗୁଜରାଟରେ ଭୀଷଣ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପଡ଼ିଥିଲା । ଶାହାଜାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ସତ୍ତ୍ୱେ ଏଥିରେ ବହୁ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରେଇଥିଲେ ।
କାନ୍ଦାହର ଅଭିଯାନ
[ସମ୍ପାଦନା]ଶାହାଜାହାନ ପାରସ୍ୟ ସମ୍ରାଟଙ୍କଠାରୁ କାନ୍ଦାହାର ମୁକୁଳେଇବା ପାଇଁ ବାରମ୍ବାର ଚେଷ୍ଟା କରି ବିଫଳ ହୋଇଥିଲେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ମୋଗଲ ଶକ୍ତି ଦୁର୍ବଳ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲା ଓ ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ସୀମାନ୍ତ ଦୁର୍ବଳ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଲା । ଶାହାଜାହାନ ମଧ୍ୟ-ଏସିଆରେ ଥିବା ନିଜ ପିତୃ-ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ରାଜ୍ୟଗୁଡିକ ଅଧିକାର କରିବା ପାଇଁ ବହୁ ସୈନ୍ୟ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ । ସେଠାରେ ପ୍ରତିକୂଳ ଜଳବାୟୁ, ଭୂପ୍ରକୃତି ଓ ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କର ଆକ୍ରମଣ ଫଳରେ ମୋଗଲ ସୈନ୍ୟମାନେ ବହୁ ଧନ-ଜନ ହରାଇ ଫେରିଆସିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।
ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଅଭିଯାନ
[ସମ୍ପାଦନା]ଆହମ୍ମଦନଗରର ବିଖ୍ୟାତ ମନ୍ତ୍ରୀ ମାଲିକ ଅମ୍ବରଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଫତେ ଖାଁ ଆହମ୍ମଦନଗରର ସୁଲତାନଙ୍କୁ ମାରି ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ହୁସେନ ଶାହଙ୍କୁ ସିଂହାସନରେ ବସେଇ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ନିଜହାତରେ ରଖିଲେ । ଏହିପରି ସମୟରେ ଶାହାଜାହାନ ଫତେ ଖାଁଙ୍କୁ ପ୍ରଚୁର ଉତ୍କୋଚଦେଇ ଆହମ୍ମଦନଗରର ରାଜଧାନୀ ଦୌଲତାବାଦକୁ ଦଖଲ କରିଥିଲେ । ୧୬୩୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆହମ୍ମଦାନଗର ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ମିଶିଲା ଓ ନିଜାମଶାହୀ ବଂଶ ଲୋପ ପାଇଲା । ସେହି ବଂଶର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଓ ଆହମ୍ମଦାନଗରର ସ୍ୱାଧୀନତା ଫେରେଇଆଣିବା ପାଇଁ ମରହଟ୍ଟା ନେତା ଶାହାଜୀ ବହୁ ଚେଷ୍ଟାକରି ବିଫଳ ହୋଇଥିଲେ ।
ଗୋଲକୁଣ୍ଡାର ଓ ବିଜାପୁରର ଶାସକମାନେ ଗୋପନରେ ଶାହାଜୀଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ୧୬୩୬ରେ ଶାହାଜାହାନ ସେମାନଙ୍କୁ ଶାସ୍ତିଦେବା ପାଇଁ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଅଭିମୂଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ । ଭୟରେ ଗୋଲକୁଣ୍ଡାର ସୁଲତାନ ବଶତା ସ୍ୱୀକାର କଲେ । ବିଜାପୁର ବଶତା ସ୍ୱୀକାର କରିବା ପାଇଁ ବାରଣ କରିବାରୁ ମୋଗଲସେନା ବିଜାପୁର ଆକ୍ରମଣ କଲେ ଏବଂ ବିଜାପୁର ଶାହାଜାହାନଙ୍କ ବସତା ସ୍ୱୀକାର କଲା । ଆଉରଙ୍ଗଜେବ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ହେଲେ । ସେ ଅନ୍ୟତ୍ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଦ୍ୱିତୀୟବାର ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ । ସେ ସୁନ୍ନିମୁସଲମାନ ଥିବାରୁ ବିଜାପୁର ଓ ଗୋଲକୁଣ୍ଡାର ସିହା ଶାସକମାନେ ସମୂଳେ ଧ୍ୱଂସ କରିବାକୁ ଇଛା କରିଥିଲେ । ସେ ଗୋଲକୁଣ୍ଡା ଓ ବିଜାପୁର ଯଥାକ୍ରମେ ଆକ୍ରମଣ କରି ବିଜୟ ହାସଲ କରିବାକୁ ଯାଉଥିବା ବେଳେ ଶାହାଜାହାନଙ୍କ ଆଦେଶରେ ସେଥିରୁ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ କ୍ରୋଧଜର୍ଜରିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଶାହାଜାହାନ ଗୁରୁତର ଭାବରେ ପୀଡ଼ିତ ଥିବାର ଖବର ପାଇ ଆଉରଙ୍ଗଜେବ ସିଂହାସନ ଲାଭ ଆଶାରେ ଆଗ୍ରା ଅଭିମୂଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ । [୪]
ଶାହାଜାହାନଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତି
[ସମ୍ପାଦନା]ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]ବାହାର ତଥ୍ୟ
[ସମ୍ପାଦନା]
- Shah Jehan in Christian Art
- Shah Jahan's 353rd death anniversary observed at Taj Mahal at TwoCircles.net
- History of Islam in India at IndiaNest.com Archived 2006-06-18 at the Wayback Machine.
- A Handbook to Agra and the Taj – Sikandra, Fatehpur-Sikri and the Neighbourhood by E. B. Havel (Project Gutenberg)
- Indian & Mughal History Discussions at History Forum
- 'The Man Of Marble' – Outlook India
- http://www.gutenberg.org/catalog/world/readfile?fk_files=55696
 | ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଆପଣ ଏହାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଉଇକିପିଡ଼ିଆକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିପାରିବେ । |