ଲକ୍ଷେଶ୍ଵର ଶିବ ମନ୍ଦିର

ଇଂରାଜୀ ଲିଙ୍କ

https://or.wikipedia.org/wiki/Lakhesvara_Siva_Temple

ଲକ୍ଷେଶ୍ୱର ଶିବ ମନ୍ଦିର
Religion
ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ	ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
ଦେବାଦେବୀ	Siva
Location
ସ୍ଥାନ	ଭୁବନେଶ୍ୱର
State	ଓଡ଼ିଶା
Country	ଭାରତ
Location in Odisha ଲକ୍ଷେଶ୍ଵର ଶିବ ମନ୍ଦିର (India)
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି	20°15′22″N 85°50′18″E
Architecture
Type	କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀ
Completed	13th century A.D.
Elevation	18 m (59 ft)

ଲକ୍ଷେଶ୍ୱର ଶିବ ମନ୍ଦିର ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ବଜାର ପରିସରର ପଛ ପାଖ ଏବଂ ଗଙ୍ଗା-ଯମୁନା ସଡକର ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅବସ୍ଥିତ । ମନ୍ଦିରଟି ପୂର୍ବ ମୁଖ ଏବଂ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ଏକ ଗୋଲାକାର ଯୋନୀପୀଠରେ ପ୍ରଭୁ ଲକ୍ଷେଶ୍ୱର ବିଦ୍ୟମାନ । ମନ୍ଦିରଟିର ଇତିବୃତ୍ତ ବିଷୟରେ ବିଶେଷ କିଛି ଲିଖିତ ଇତିହାସ ନାହିଁ । ତେବେ ମନ୍ଦିରଟିର ବାସ୍ତୁକଳାରୁ ଏହା ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ରାଜାଙ୍କ ଅମଳରେ ନିର୍ମିତ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ । ମନ୍ଦିରର ପରିଚାଲନା ଭାର ଗଙ୍ଗା-ଜମୁନା ସଂଗଠନ ନାମକ ଏକ ସଂଗଠନ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ଅବସ୍ଥିତି

ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ପ୍ରାୟ ୭୦ ମିଟର ଦୂରରେ ସଡକ ଆରପାରିରେ ଗଙ୍ଗେଶ୍ୱର ଓ ଯମୁନେଶ୍ୱର ଶିବ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ମାତ୍ର ୧୦ ମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଗଂଗା-ଯମୁନା ସଡକ ଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟ ତିନି ପାଖକୁ ଘେରି ସର୍ବ ସାଧାରଣଙ୍କ ନିଜ ବାସଗୃହ ରହିଛି ।

ବାସ୍ତୁକଳା

ମନ୍ଦିରଟି ୧୧.୮୦ ମିଟର ଲମ୍ବା, ୦୫.୭୦ ମିଟର ଚୌଡା ଏବଂ ୦.୪୩ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ବେଦିକା ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବାସ୍ତୁକଳା ଯୋଜନା ମୁତାବକ ମନ୍ଦିରଟି ଏକ ସପ୍ତରଥ ଯାହାର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବିମାନ ଏବଂ ସମ୍ମୁଖ ଭାଗରେ ଏକ ଲଲାଟ ନିର୍ମିତ । ମଧ୍ୟସ୍ଥ ବିମାନଟି ୫.୪୦ ବର୍ଗ ମିଟର ଆକାରର ଏବଂ ଏହାର ପୂର୍ବ ପାଖକୁ ୦.୯୦ ମିଟରର ଏକ ପ୍ରାଙ୍ଗଣ । ମନ୍ଦିର ଅଭ୍ୟନ୍ତର କକ୍ଷର ଆକାର ୨.୪୫ ବର୍ଗ ମିଟର ବିଶିଷ୍ଟ । ଦଣ୍ଡାକାରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ରେଖା ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ହେବା ସହ ଏଥିରେ ବାଡ, ଗଣ୍ଡି ଏବଂ ୧୩.୦୫ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ତ ମସ୍ତକ ରହିଛି । ପାଞ୍ଚ ପରସ୍ତ ବିଭାଗ ବିଶିଷ୍ଟ ବାଡର ଉଚ୍ଚତା ହେଉଛି ୩.୫୫ ମିଟର । ସାଢେ ତିନି ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମସ୍ତକରେ ରହିଛି ବିକି, ଅମଳାକା, ଖପୁରି ଓ କଳସ ।

ମନ୍ଦିରର ତିନି ଦିଗରେ ପାର୍ଶ୍ୱ ଦେବତାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ କାନ୍ଥରେ ୦ ୮୧ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା, ୦.୫୭ ମିଟର ଓସାର, ଓ ୦ ୨୩ ମିଟର ଚୌଡାର ଦେବାସନ ନିର୍ମିତ, ତେବେ ସବୁଗୁଡ଼ିକ କିନ୍ତୁ ପାର୍ଶ୍ୱ ଦେବତା ବିହୀନ । ଏହି ପାର୍ଶ୍ୱଦେବାସନ ଗୁଡିକର ନିମ୍ନ ଭାଗସବୁ ତଳ ଗର୍ଭିକା ଢାଞ୍ଚାରେ ସଜ୍ଜିତ । ଏହାର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଦୁଇ କନ୍ୟା ଶଙ୍ଖ ବଜାଇବା ମୁଦ୍ରାରେ ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି । ଉପର ଭାଗରେ ରହିଛି ଗଜକ୍ରାନ୍ତ ।

ମନ୍ଦିର ଗଠନ ଶୈଳୀରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଯେ ଅନୁ ରଥ ଓ କନିକା ପଗର ସନଯୋଗ ସ୍ଥାନରେ ଛୋଟ ଛୋଟ କଇ ଫୁଲର ଆକାରରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି । ନିମ୍ନରେ ଥିବା ପଗ ଭାଗରେ ଚୈତ୍ୟ ଚିତ୍ରଣ ସହ ଅନୁରଥର ପଗ ଭାଗରେ ଛୋଟ ରେଖା ଦେଉଳର ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ଗଶିଖର ଭାବେ ଶୋଭା ପାଉଛି ।

ବିଶେଷତା

ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦାଙ୍କ ମତରେ ମନ୍ଦିରଟି ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ରାଜାମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ । ମନ୍ଦିରରେ ଶିବରାତ୍ରୀ, ସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଚନ୍ଦନ ଉତ୍ସବ, କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ଜଳାଭିଷେକ ଭଳି ଅନେକ ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ପାଳିତ ହୁଏ । ମନ୍ଦିରର ବାହ୍ୟ ପରିସର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ସର୍ବସାଧାରଣ ସଭାସମିତି ନିମନ୍ତେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।