ପଞ୍ଜାବୀ ଶେଖ

ପଞ୍ଜାବୀ ଶେଖ
	କିତାବ-ଇତାସରିହ ଅଲ-ଅକଭାମରେ ଖତ୍ରୀ ପୁରୁଷ, ୧୭୭୮-୧୮୪୧ରେ କଲୋନେଲ ଜେମସ୍ ସ୍କିନରଙ୍କଦ୍ୱାରା
ସମୁଦାୟ ଜନସଂଖ୍ୟା
	10 million
ସଂଖ୍ୟାଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ
	• Pakistan • Europe • United States • Canada • Australia • Dubai • Saudi Arabia • United Kingdom • India
ଭାଷାସମୂହ
	• ପଞ୍ଜାବୀ • ଇଂରାଜୀ • ଉର୍ଦ୍ଦୁ
ଧର୍ମ
	• ଇସଲାମ ୧୦୦%
ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ
	• ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଶେଖ • ଖତ୍ରୀମାନେ • ଲାମ୍ବୋଜ/କାମ୍ବୋହ/କାମ୍ବୋଜା • ମୁସଲିମ ରାଜପୁତମାନେ • ଲୋହାର • ଆରେନ

ପଞ୍ଜାବୀ ଶେଖ (ଉର୍ଦ୍ଦୁ: پنجابی شيخ) ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଶେଖମାନଙ୍କର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଶାଖା

ନାମ

ଶେଖ (ଆରବୀୟ ଓ ପଞ୍ଜାବୀ: شيخ ), ହେଉଛି ଏକ ଆରବୀୟ ଶବ୍ଦ, ଯାହାର ଅର୍ଥ ଏକ ଜାତିରେ ଯେ ବଡ଼, ଭଗବାନ, ପୂଜ୍ୟ ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ମୁସଲିମ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି ।ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଏହା ମୁସଲିମ ପରିବାରମାନଙ୍କରେ ସମ୍ମାନଜନକ ଆଖ୍ୟା ହିସାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ୭୧୩ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ମୁସଲିମ ଶାସନ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପରେ, ମୁସଲିମ ପ୍ରବକ୍ତା, ଶାସକ, ସୈନ୍ୟ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ନିର୍ମାତା, ଶିକ୍ଷକ, ଧର୍ମତତ୍ତ୍ୱବିତ, ଓ ସୁଫି ଭ୍ରମଣକାରୀ, ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟ ମୁସଲିମ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ମୁସଲିମ ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଆସିଥିଲେ ଓ ସେଠାରେ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ବସବାସ କରିଥିଲେ ।

ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ, ମୁସଲିମ ଆଗମନ ପରେ ପଞ୍ଜାବ ଅଞ୍ଚଳରେ କିଛି ଉଚ୍ଚ ଜାତି (ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ କ୍ଷତ୍ରିୟ) ମୁସଲିମ ଧର୍ମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଏହି ଆଖ୍ୟା ଧାରଣ କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ପଞ୍ଜାବୀ ଶେଖ କୁହାଯାଉଥିଲା (ପଞ୍ଜାବୀରେ) پنجابی شيخ । ପଞ୍ଜାବୀ ଶେଖ ମୁଖ୍ୟତଃ ସହରବାସୀ ଓ କୃଷକ ଶ୍ରେଣୀର ନୁହଁ, ମାତ୍ର ପଶ୍ଚିମ ଜିଲ୍ଲାରେ କେତେକ ପରିବାର ନିଜ ଜମି ଚାଷ କରୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପେଶା ଥିଲା ବ୍ୟବସାୟ ଓ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ । ପଞ୍ଜାବରେ ସେମାନେ ଧରାବନ୍ଧା ଭାବେ ବ୍ୟବସାୟରେ ସୂକ୍ଷ୍ମଦର୍ଶିତା ଲାଭ କରିଥିଲେ । ବହୁ ରାଜପୁତ ବଂଶ ୧୨ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇସଲାମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଆରବ ଶାସକ ବା ପିରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶେଖ ଆଖଜ୍ୟା ପାଇଥିଲେ । ଶେଖ ରାଜପୁତ ଇସଲାମ ଗ୍ରହଣ କରିବାରେ ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ରାଜପୁତ ଥିଲେ । ଅନ୍ୟ ଏକ ଉଦାହରଣ ଭାବେ ଖ୍ୱାଜା ଶେଖ, ତାଙ୍କର ଚିନିଓତିସ ପ୍ରଦେଶ ସହ ଓ କାନୁଙ୍ଗୋ ଶେଖ ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ଜାତି ଭାବେ ଇସଲାମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୧୯୪୭ରେ ପାକିସ୍ତାନ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ, ଖତ୍ରୀମାନେ ପଞ୍ଜାବର ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ପଶ୍ଚିମ ଜିଲ୍ଲାରେ ରହୁଥିଲେ । ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକ ଯଥା: ଖତ୍ରୀ, ରାଜପୁତ, ଗୁଜ୍ଜର, ଗଖର, ପ୍ରଭୃତି; ଇସଲାମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲେ । ସିଦ୍ଦିକୀ ଶେଖ, କ୍ୟୁରେଶୀ ଶେଖ, ଆବାସୀ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ମୁସଲିମମାନଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ । ସେମାନେ ପଞ୍ଜାବରେ ପଞ୍ଜାବୀ କହୁଥିବା ଶେଖ ଓ ସିନ୍ଧରେ ସିନ୍ଧୀ କହୁଥିବା ଶେଖ ଭାବେ ପରିଚିତ । ସିଦ୍ଦିକୀ ଶେଖ ଏବେ ନ୍ଧ୍ୟ ଉତ୍ତର ଭାରତ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ହରିୟାଣା ଓ ବିହାର, ପଶ୍ଚିମ୍ବଙ୍ଗ, ହାଇଦ୍ରାବାଦର କିଛି ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।

ଇସମାଇଲି ଇସଲାମକୁ ଉଚ୍ଚ ଜାତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ବେଳେ, ମୋହୟାଲ ସହ ସାରସ୍ୱତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶେଇଖ ଆଖ୍ୟା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

ଇସଲାମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ସମସ୍ତ ମୁସଲିମ ରାଜପୁତଙ୍କୁ ଶେଖ କୁହାଗଲା ଓ ମୋଗଲମାନଙ୍କ ପୂର୍ବଜଙ୍କ କଥା ଖିଲା ବେଳେ ଏହି ଜାତି କଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଏ, ଯେପରି କି ଜାହିର ଉଦ୍ ଦିନ ବାବରଙ୍କ ପିତା । ସେମାନେ ରାଜକୀୟ ନାମ ଅନୁସାରେ ମୋଗଲ ନାମ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ, ମାତ୍ର ସେମାନେ ପ୍ରକୃତରେ ଶେଖ ଥିଲେ । ଏହି ନାମ ମଧ୍ୟ ପୂର୍ବର ଅଧୀନସ୍ଥ ରାଜ୍ୟର ରାଜାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆରବୀୟ ଭାଷାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯୌଥିଲା ।

ଇସମାଇଲି ଶେଖ

ହିନ୍ଦୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରୀୟ, ଭାନୁଶଳୀ କଟରୀୟ (କଟରମଲ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା) ଠାକୁର, ରାଣା, ରାଠୋର, ଭାଟି, ଚୌହାନ ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜପୁତ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭିନ୍ନ ଇସମାଇଲି ପୀରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଇସଲାମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲେ । ଯେଉଁମାନେ ପଞ୍ଜାବରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, ସେମାନେ ତାଙ୍କୁ ତଥା ପୂର୍ବରୁ ପଞ୍ଜାବରେ ରହିଥିବା ଆରବ ଓ ପର୍ସିଆର ମୁସଲିମମାନଙ୍କୁ ଶେଖ ଉପାଧି ଦେଇଥିଲେ । ଇସମାଇଲିଙ୍କ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା ପରେ ସୟିଦଙ୍କୁ ନିଜର ଜାତି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା, କାରଣ ବିଶ୍ୱାସ ଥିଲା ଯେ, ସୟିଦ ହିଁ କେବଳ ଇସମାଇଲି । ତେଣୁ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଶେଖମାନେ ଉଭୟ ମୁସଲିମ ଓ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କଠାରୁ ସମ୍ମାନ ପାଉଥିଲେ । ପଞ୍ଜାବର ଇସମାଇଲି ଶେଖ ନିଜର ସିନ୍ଧ ଓ ଗୁଜରାଟ ସଦୃଶ ପଦାଧିକାରୀ ଖୋଜା ଜାତିଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ ।

ଖ୍ୱାଜା ଶେଖ

ଖ୍ୱାଜା ଜାତିର ସଭ୍ୟମାନେ, ଇସଲାମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେବା ପରେ ଖ୍ୱାଜା ଶେଖ (ଆରବୀ: [ خواجہ شيخ] Error: {{Lang}}: invalid parameter: |links= (help)‎ ) ଉପାଧି ଧାରଣ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ମୁସଲିମ ବଣିଜ ପରିବାର ଏହି ଜାତିରୁ ଥିଲେ । ଅରୋରା ଓ ଖୁଖରୈନ ନାମକ ଏକ ଛୋଟ ବଣିକ ଜାତି ନିଜକୁ କ୍ଷତ୍ରୀୟ ବୋଲି ମାନୁଥିଲେ ମାତ୍ର ସେମାନଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି, ଇତିହାସ, ସଂସ୍କୃଟି ଓ ଭାଷା ଭିନ୍ନ ଥିଲା ।

ଅରୋରା ଓ ଖୁଖରୈନ ମୁଲତାନୀ ବା ସେରୈକି ଭାଷା କହୁଥିଲେ ।

କାନୁନ୍‌ଗୋ ଶେଖ

କାନୁନ୍‌ଗୋ ଶେଖ (ଛାଞ୍ଚ:Lang-fa) ପଞ୍ଜାବର ସମସ୍ତ ଜିଲ୍ଲାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ମୁସଲିମ ରାଜତ୍ୱରେ ସେମାନଙ୍କର ଭିନ୍ନ ବଂଶ ଓ କାନୁନ୍‌ଗୋ (ଆଇନ ପାଠକ) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରକୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମେ ସମ୍ଭାଳଥିବା ପରିବାରର ଥିଲେ ।

ଏହି ପଦବୀ ପଞ୍ଜାବ ଓ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ କୌଣସି ଜିଲ୍ଲାର ସବ୍‌ଡ଼ିଭିଜନ୍‌ରେ ଭୂମି ସମ୍ପତ୍ତିର ଅନୁମୋଦନରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା ।

(ନାସିର ଶେଖ, ଅଜାଜ୍ ଓ ଓମାର ଶେଖଙ୍କ ପିତା, ଜ୍ଞାନୀ କାନୁନ୍‌ଗୋ ଶେଖଙ୍କ ନେତା ଥିଲେ)

ସିଦ୍ଦିକି ଓ କ୍ୟୁରେଶୀ ଶେଖ

ସିଦ୍ଦିକି ଓ କ୍ୟୁରେଶୀ ପଞ୍ଜାବରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଶେଖମାନଙ୍କର ଜାତିର ଅଟନ୍ତି । ଏମାନେ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତର ଭାରତ ଯଥା: ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ ଓ ହରିୟାଣାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ସେମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଭାଷୀ । ଅଳ୍ପ କେତେଜଣ ମଧ୍ୟ ପଞ୍ଜାବୀ କୁହନ୍ତି ।

କାଶ୍ମୀରୀ ଶେଖ

କାଶ୍ମୀରୀ ଶେଖ କାଶ୍ମୀର ଓ ପଞ୍ଜାବର ବିଭିନ୍ନ ଜିଲ୍ଲାରେ ବାସ କରୁଥିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଜାତି । ସେମାନେ ୧୯ଶ ଓ ୨୦ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କାଶ୍ମୀରରୁ ଆସିଥିଲେ । ଅଲ୍ଲାମା ଶେଖ ମହମ୍ମଦ ଇକବାଲ୍ ଏହି ଜାତିର ଅଟନ୍ତି । ମହମ୍ମଦ ଇକବାଲଙ୍କ ଜେଜେ ବାପା ୧୯ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରେ [[ସିଆଲକୋଟ]କୁ ଚାଲି ଆସିଥିଲେ ।

ଅବଦୁଲ୍ ହଫିଜ୍ ଶେଖ, ସିଇଓ, ବିସ୍‌ମିଲ୍ହା ଗ୍ରୁପ୍ ଏଣ୍ଡ ବିଏନ୍‌ପି
ଅଲ୍ଲାମା ଏହସାନ୍ ଇଲାହୀ ଜାହିର, ମୁସଲିମ ପଣ୍ଡିତ
ଖ୍ୱାଜା ମହମ୍ମଦ ଶରିଫ, ଲାହୋର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ, ପଞ୍ଜାବ (୨୦୦୯)ର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି

ଆଧାର

Denzil Ibbetson, Edward MacLagan, H. A. Rose, " A Glossary of The Tribes & Casts of The Punjab & North West Frontier Province", 1911, pp 502 Vol II
Wendy Doniger, tr. "The Law of Manu", (Penguin Books, 1991 ) Verses 43-44, Chapter 10.
A.L. Basham " The Wonder That Was India", ( Sidgwick & Jackson, 1967)
D. Ibbetson, E.MacLagan, H.A. Rose, pp 58, Vol I
Abu Fazal, "Ain-i-Akbari", translated by H.Blocmann & H.S. Jarrett, (Calcutta, 1873–94) 3 Vols., a gazetteer of the Mughal Empire compiled in 1590 AD.
D. Ibbetson, E.MacLagan, H.A. Rose, pp 513–514 Vol II

ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ

Shaikh Siddiqui Archived 2018-10-18 at the Wayback Machine.

ଛାଞ୍ଚ:Ethnic groups, tribes and clans of the Punjab