ମୁଖ୍ୟ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର
 | ଏହି ପୃଷ୍ଠାଟି ଏବେ ତିଆରି ଚାଲିଛି ଓ ଏକ ନୂଆ ଉଇକିପିଡ଼ିଆ ଲେଖା ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର ଓ ବଦଳ କରାଯାଉଅଛି । ଯଦି ଲେଖକ ଜଣକ ବଦଳ ଦ୍ଵନ୍ଦ, ଅଦରକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ବିପଥଗାମୀ ଚେଷ୍ଟା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ଵନ୍ଦକୁ ଏଡ଼ାଇବା ନିମନ୍ତେ କେଉଁଠି ସମ୍ଭବ ବୋଲି ପଚାରି ଥାନ୍ତି, ତେବେ ପୃଷ୍ଠାଟିରେ କିଛି ବଦଳାନ୍ତୁ ନାହିଁ ବା ତାହାକୁ ଲିଭାଇବା ପାଇଁ ବାଛନ୍ତୁ ନାହିଁ ଯେହେତୁ ଏହା ଲେଖାର ଆରମ୍ଭ ଅବସ୍ଥାରେ ଅଛି । ଯଦି ଲେଖାଟି କେଇ ଘଣ୍ଟାଧରି ବଦଳା ଯାଇନାହିଁ ତେବେ ଏହି ଛାଞ୍ଚଟିକୁ ବାହାର କରିଦିଅନ୍ତୁ |
ଲୋକବିଧି ନ୍ୟାୟତନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଏକ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର କହିଲେ କୌଣସି ମାମଲାକୁ ପ୍ରଥମଥର ଶୁଣାଣି କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ବୁଝାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ନିମ୍ନ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ବିରୋଧରେ ଉପର ନ୍ୟାୟାଳୟର ଅପିଲ୍ ଗ୍ରହଣ କରିବା ବିପରୀତ ସିଧାସଳଖ ଉକ୍ତ ମାମଲା ଉପରେ ଶୁଣାଣି କରିବା ।
ଭାରତ
[ସମ୍ପାଦନା]ଭାରତରେ, ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପାଖରେ ମୁଖ୍ଯ, ଅପିଲୀୟ ଏବଂ ପରାମର୍ଶିକ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି ।[୧] ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନ ଓ କୌଣସି ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ କିମ୍ବା ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନ ଓ କେତେକ ରାଜ୍ଯ ଏକ ପକ୍ଷରେ ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ଯ ବିପକ୍ଷରେ କିମ୍ବା ରାଜ୍ଯରାଜ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାଯାଳୟର ଅନନ୍ୟ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାଯାଳୟରେ ସମ୍ବିଧାନର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଆସିଥିବା ମାମଲା ସହିତ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧିତ । ତା ଛଡ଼ା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାଯାଳୟରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ହରଣ ବିଷୟରେ ଆସିଥିବା ମାମଲା ସବୁ ଏହି କ୍ଷମତା ଅଧିନରେ ବିଚାର କରାଯାଏ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଧାରା ୧୩୧ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାଯାଳୟକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସମସ୍ତ ମାମଲାର ଶୁଣାଣି କରିବା ପାଇଁ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ଦେଇଅଛି ।[୧] ଏହାକୁ ଆଦେଶ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲିଖିତାଦେଶ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ କ୍ଷମତା ମିଳିଛି, ଯଥା - ବନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀକରଣ, ପରମାଜ୍ଞା, ନିଷେଧାଦେଶ, ଉତ୍ପ୍ରେଷଣ, ଅଧିକାର ପୃଚ୍ଛାର ଲିଖିତାଦେଶ ଆଦି ।
ସମ୍ବିଧାନ ଧାରା ୧୩୨(୧), ୧୩୩(୧) କିମ୍ବା ୧୩୪ ଅଧିନରେ କୌଣସି ଲୋକ କିମ୍ବା ଅପରାଧୀକ ମାମଲାରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ରାୟ, ବିଚାର କିମ୍ବା ଅନ୍ତିମ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ସହିତ ଏକ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦିଆଯାଇ ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରମାଣପତ୍ରକୁ ବ୍ଯବହାର କରି ଜଣେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟରେ ଅପିଲ କରିପାରିବ, ଯାହା ତାଙ୍କ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ରଭୁକ୍ତ ।
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଧାରା ୧୪୩ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ କ୍ରମେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟ ନିଜ ବିଶେଷ ପରାମର୍ଶିକ ଅଧିକାର ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରିବେ ।
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
[ସମ୍ପାଦନା]ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟ
[ସମ୍ପାଦନା]ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ, ଯେଉଁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପାଖରେ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ରହିଥାଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ବିଚାରାଳୟ କୁହାଯାଏ । କେତେକ ମାମଲାରେ, ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ସହିତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟର ସମବର୍ତ୍ତୀ ରୂପେ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଧାରା ୩, ଭାଗ ୨[୨] ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନୀତି, ଭାଗ ୧୨୫୧ର ଶୀର୍ଷକ ୨୮ଦ୍ୱାରା ଆମେରିକୀୟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟର ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ, ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ରଭୁକ୍ତ ମାମଲାଗୁଡ଼ିକ ରାଜ୍ଯ ରାଜ୍ଯ ମଧ୍ଯରେ ରାଜ୍ଯକ୍ଷେତ୍ର ବା ଜଳ ବିତରଣ ବିବାଦ ସହ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ।
ତେଣୁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ରକୁ ନିମ୍ନ ରୂପେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଛି:
ଯେଉଁ ମାମଲାରେ କୌଣସି ରାଜଦୂତ(ଗଣ) ତଥା ଅନ୍ୟ ଲୋକମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିବେ କିମ୍ବା କୌଣସି ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ଯ ବା ରାଜ୍ଯମାନ ଉକ୍ତ ମାମଲାର ଏକ ପକ୍ଷରେ ଥିବେ, ସେହି ସମସ୍ତ ମାମଲାଗୁଡିକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟଙ୍କ ମୁଖ୍ଯ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ରଭୁକ୍ତ ହେବ । କଂଗ୍ରେସଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ନିୟମାନୁଯାୟୀ, ପୂର୍ବ ବର୍ଣ୍ଣିତ ସମସ୍ତ ମାମଲାରେ, ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ଯାୟାଳୟଙ୍କ ଅପିଲୀୟ ଅଧିକାରକ୍ଷେତ୍ର ରହିବ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ବିଧାନ ଧାରା ୩, § ଅନୁ. ୨
ସଙ୍ଘ ଓ ରାଜ୍ଯ ନ୍ୟାୟାଳୟ
[ସମ୍ପାଦନା]ସଙ୍ଘ ନ୍ୟାୟତନ୍ତ୍ର ଓ ଅଧିକାଂଶ ରାଜ୍ଯମାନଙ୍କର ନ୍ୟାୟବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନେକ ବିଚାରାଳୟ ରହିଛି ।
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ ୧.୦ ୧.୧ "Jurisdiction of The Supreme Court". Supreme Court of India. Archived from the original on March 6, 2012. Retrieved 2012-06-23.
- ↑ Hatton, David; Wexler, Jay (2012). "The First Ever (Maybe) Original Jurisdiction Standings". Journal of Legal Metrics. 1: 19. Retrieved 31 May 2019.