ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର, ଜୁନାଗଡ଼

ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର
	ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର, ଜୁନାଗଡ଼
Religion
ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ	ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
District	Junagadh
ଦେବାଦେବୀ	ରାଧା କୃଷ୍ଣ ; ରେବତୀ ବଳରାମ
ପର୍ବ	ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, ରାଧାଷ୍ଟମୀ, ହୋଲି, କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା
Location
ସ୍ଥାନ	Girnar mountain
State	Gujarat
Country	ଭାରତ
	Location in Gujarat
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି	21°18′48″N 70°17′28″E / 21.3132°N 70.2910°E
ଉପାଦାନ	Pink sandstone
Website
	https://shreeradhadamodarji.org/

ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର ଏକ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ଯାହା ଭାରତର ଗୁଜରାଟ ପ୍ରଦେଶରେ ଥିବା ଜୁନାଗଡ଼ରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ମନ୍ଦିର କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଦାମୋଦର ହରି ନାମରେ ସମର୍ପିତ ହୋଇଛି । ମନ୍ଦିରର କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାନରେ ‘ଦାମୋଦର ଜି’ ବା ବିଷ୍ଣୁ'ଙ୍କର ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ବାହୁ ଥିବା ବିଗ୍ରହ ଓ ପାଖରେ ଦେବୀ ରାଧା ବସିଥିବା ବିଗ୍ରହକୁ ପୂଜା କରାଯାଏ । ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ଦାମୋଦର କୁଣ୍ଡ ଓ ରେବତୀ କୁଣ୍ଡ ବିଦ୍ୟମାନ । ଗୁଜରାଟ ସରକାର ଏହି ମନ୍ଦିରର ବିଶେଷ ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତି ।^[୧]

ଗିରନାର ପର୍ବତକୁ ଲମ୍ବିଥିବା ରାସ୍ତା ପାଖରେ ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର ସହିତ ଲୋକପ୍ରିୟ ଦାମୋଦର କୁଣ୍ଡ ଓ ରେବତୀ କୁଣ୍ଡ ହ୍ରଦ ଅଛି ଓ ଏହା ଶ୍ରୀ ଦାମୋଦର ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାର ଏକ ଅଂଶ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଗଣାଯାଏ । ଗୁପ୍ତ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ରାଜା ସ୍କନ୍ଧ ଗୁପ୍ତ ଏହି ତୀର୍ଥ ସ୍ଥଳର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ କରିଥିଲେ ।^[୨]

ଗଠନ

ମୂଖ୍ୟ ମନ୍ଦିରଟି ପିଙ୍କ ରଙ୍ଗର ବାଲି ପଥରରେ ତିଆରି ହୋଇଛି ଓ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ମନ୍ଦିର ଓ ସଲୋହା ମଣ୍ଡପ ଅଛି । ନିଜ ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ୬୫ ଫୁଟ ଓ ସାଲୋହା ମଣ୍ଡପ ଶୀର୍ଷ ଉଚ୍ଚତା ୩୦୫ ଫୁଟ । ନିଜ ମନ୍ଦିର ଶୀର୍ଷରେ ଏକ ପତାକା ଅଛି । ବତିଶ ଏକର ଭୂମି ଉପରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ମନ୍ଦିରର ୮୪ଟି କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ସ୍ତମ୍ଭ ଅଛି ।^[୩]

କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାନରେ ଥିବା ମନ୍ଦିର ରାଧା ଓ ଦାମୋଦର (କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ) ସମର୍ପିତ ହୋଇଛି ଯେଉଁଠାରେ ବିଷ୍ଣୁ ଚାରି ବାହୁରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପଦ୍ମ ଧରିଛନ୍ତି । ଏହି ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ମନ୍ଦିରରେ ବଳରାମ ଓ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ରେବତୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ଅଛି । ଗଣେଶଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ।^[୪]

ମହତ୍ତ୍ୱ

ଗୁଜରାଟର ପୁରାତନ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶ୍ରୀ ରାଧା ଦାମୋଦର ମନ୍ଦିର ଅନ୍ୟତମ । ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ, କୃଷ୍ଣଙ୍କର ନାତି ବଜ୍ରନାଭ ଏହି ମନ୍ଦିର ତୋଳେଇଥିଲେ । ଭାଦ୍ରବ ମାସ କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ ପିତୃ ତର୍ପଣ ନିମନ୍ତେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ସମବେତ ହୁଅନ୍ତି । ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ମୋକ୍ଷ ହେବା ଆଶାରେ ପବିତ୍ର ଦାମୋଦର କୁଣ୍ଡରେ ଭକ୍ତମାନେ ବୁଡ଼ ପକାନ୍ତି ।^[୩] ସ୍କନ୍ଧ ଉପନିଷଦ ଅନୁସାରେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ରଶ ନଦୀ ଧାରାରେ ଦାମୋଦର କୁଣ୍ଡ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।^[୨] ଏହି ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କଲେ ସକଳ ପାପ ଧ୍ରୌତ ହୋଇଯାଏ । ଦାମୋଦରଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବା ପୂର୍ବରୁ ନରସିଂହ ମେହତା ପ୍ରତ୍ୟହ ଏହି ଦାମୋଦର କୁଣ୍ଡରେ ସ୍ନାନ କରୁଥିଲେ ।^[୧]