ଶିବସମୁଦ୍ର ଜଳପ୍ରପାତ
ଅବସ୍ଥାନ | ମଣ୍ଡ୍ୟା ଜିଲ୍ଲା ଓ ଚାମରାଜନଗର ଜିଲ୍ଲା, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଭାରତ |
---|---|
ଦିଗବାରେଣି | 12°17′38″N 77°10′05″E / 12.294°N 77.168°E |
ପ୍ରକାର | ବିଭାଜିତ ବା ବିଖଣ୍ଡିତ ଜଳପ୍ରପାତ |
ଉଚ୍ଚତା | ୯୦ ମିଟର୍ (୩୦୦ ଫୁଟ୍) |
ଖାଲମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା | ଗଗନଚୁକ୍କି, ବରାଚୁକ୍କି |
ହାରାହାରି ଗତି ହାର | ସେକେଣ୍ଡ୍ ପ୍ରତି ୯୩୪ ଘନ ମିଟର୍ (୩୩୦୦୦ ଘନ ଫୁଟ୍) |
ଝରଣା | କାବେରୀ ନଦୀ |
ଶିବନସମୁଦ୍ରମ୍ (ଶିବସମୁଦ୍ର ବା ଶିବନସମୁଦ୍ର ବା ଶିବସମୁଦ୍ରମ୍) ଭାରତର କର୍ଣ୍ଣାଟକ ରାଜ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ଜଳପ୍ରପାତ । ଜଳପ୍ରପାତ ନିକଟରେ ମଣ୍ଡ୍ୟା ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା ଶିବନସମୁଦ୍ର ସହରର ନାମରୁ ଏହି ଜଳପ୍ରପାତର ଏପରି ନାମକରଣ ହୋଇଛି । ଏହି ଜଳପ୍ରପାତ କାବେରୀ ନଦୀ ଶଯ୍ୟାରେ ଅବସ୍ଥିତ । କାବେରୀ ନଦୀ ମଣ୍ଡ୍ୟା ଓ ଚାମରାଜନଗର ଜିଲ୍ଲାର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ନିରୂପଣ କରିଥାଏ । ଭାରତରେ ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରଥମ କେତୋଟି ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଏହିଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ୧୯୦୨ ମସିହାରେ ଏହି ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଦିୱାନ ଶେଷାଦ୍ରି ଆୟାର୍ଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ରୂପାୟିତ ହୋଇଥିଲା ।[୧] ଏହି ଜଳପ୍ରପାତ କର୍ଣ୍ଣାଟକର ରାଜଧାନୀ ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ ସହରରୁ ୧୩୯ କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରତାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଜଳପ୍ରପାତ ସମ୍ପର୍କିତ ତଥ୍ୟ
[ସମ୍ପାଦନା]ଡେକାନ୍ ମାଳଭୂମିର ପ୍ରସ୍ତରସଜ୍ଜା ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗତି କରିବା ବେଳେ କାବେରୀ ନଦୀରେ ଶିବସମୁଦ୍ର ଜଳପ୍ରପାତର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।[୨] ଶିବନସମୁଦ୍ର ନାମକ ସହର ଯୋଗୁଁ କାବେରୀ ନଦୀ ଦୁଇଟି ଯମଜ ଶାଖା ପ୍ରପାତରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ନଦୀଦ୍ୱାରା ଆବଦ୍ଧ ଦ୍ୱୀପମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଚତୁର୍ଥ ବୃହତ୍ତମ । ଏହି ସ୍ଥାନରେ ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ ଓ ପ୍ରାଚୀନ ସମୟରେ ଏଠାରେ ଏକ ଜନବସତି ଥିବା ଅନୁମେୟ ।
ଏହି ଜଳପ୍ରପାତ ଏକାଧିକ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି । ବିଭକ୍ତ ପ୍ରପାତ ପୂର୍ବରୁ ନଦୀ ବା ସ୍ରୋତର ଜଳଧାରା ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରପାତ ରୂପେ ଭୂପତିତ ହୁଏ । ତେଣୁ ପ୍ରପାତରେ ବିଭିନ୍ନ କୋଣରୁ ବା କୋଣକୁ ପାଣି ପଡ଼ିବା ପରି ଦେଖାଯାଏ । ଶିବସମୁଦ୍ର ପ୍ରପାତର ହାରାହାରି ଓସାର ପ୍ରାୟ ୩୦୫ ମିଟର୍, ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୯୮ ମିଟର୍ ଏବଂ ହାରାହାରି ପ୍ରବାହ ଘନତା ସେକେଣ୍ଡ୍ ପ୍ରତି ୯୯୪ ଘନ ମିଟର୍ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ରେକର୍ଡ୍ କରାଯାଇଥିବା ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରବାହ ହେଲା ସେକେଣ୍ଡ୍ ପ୍ରତି ୧୮୮୮୭ ଘନ ମିଟର୍ ।
ଶିବସମୁଦ୍ର ଏକ ଚିରସ୍ରୋତା ଜଳପ୍ରପାତ । ଜୁଲାଇରୁ ଅକ୍ଟୋବର୍ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୌସୁମୀ ପ୍ରବାହ କାଳରେ ପ୍ରପାତରେ ସର୍ବାଧିକ ଜଳ ପ୍ରବାହ ଦେଖାଯାଏ ।[୩]
ଶିବସମୁଦ୍ର ପ୍ରପାତର ବାମ ପଟକୁ ଗଗନଚୁକ୍କି ଓ ଡାହାଣ ପଟକୁ ଭରାଚୁକ୍କି କୁହାଯାଏ ବୋଲି ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ରହିଛି । ପ୍ରକୃତରେ ଭରାଚୁକ୍କି ଜଳପ୍ରପାତ[୪] ଗଗନଚୁକ୍କି ଜଳପ୍ରପାତର ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ କିଛି କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରତାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।[୫] ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ପ୍ରବାହିତ କାବେରୀ ନଦୀ କିଛି କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରତାରେ ପୂର୍ବ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଦୁଇଟି ଶାଖାରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏପରି ଦୁଇଟି ଜଳପ୍ରପାତ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।[୬] ପଶ୍ଚିମ ଶାଖାର ଜଳପ୍ରପାତକୁ ଗଗନଚୁକ୍କି ଓ ପୂର୍ବ ଶାଖାର ଜଳପ୍ରପାତକୁ ଭରାଚୁକ୍କି କୁହାଯାଏ । ଗଗନଚୁକ୍କିର ମନୋରମ ଦୃଶ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରିବା ପାଇଁ ଶିବନସମୁଦ୍ର ନିରୀକ୍ଷଣ ଟାୱାର୍ (ୱଚ୍ ଟାୱର୍) ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ।[୭] ଏହି ପ୍ରପାତର ଅଧିକାଂଶ ଚିତ୍ର ଏହିଠାରୁ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଦର୍ଗା ହଜରତ୍ ମର୍ଦ୍ଦାନେ ଗୈବ (ଇମାମ୍ ଅଲି) ପଟରୁ ମଧ୍ୟ ଗଗନଚୁକ୍କି ଦେଖିବା ପାଇଁ ଏକ ରାସ୍ତା ରହିଛି ।[୮] ଅନେକ ସତର୍କ ସୂଚନା ଜାରୀ କରାଯିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଲୋକେ ଜଳପ୍ରପାତର ପଛ ଓ ତଳ ପଟକୁ ଯାଇ ଦେଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ଓ ଏହା ଫଳରେ ଅନେକ ସମୟରେ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି ।
ମନ୍ଦିର
[ସମ୍ପାଦନା]ଏଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀ ରଙ୍ଗନାଥସ୍ୱାମୀ ମନ୍ଦିର ଦ୍ରାବିଡ଼ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ । ଏଠାକାର ବୈଷ୍ଣବ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଦ୍ୱାରା ପୂଜିତ ଶ୍ରୀ ରଙ୍ଗନାଥସ୍ୱାମୀଙ୍କୁ "ମଧ୍ୟ ରଙ୍ଗ" ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ତିନି ରଙ୍ଗରୁ ଏଠାକାର ମୂର୍ତ୍ତି ତାଙ୍କ ଯୁବାବସ୍ଥା ସୂଚାଏ ଓ ତେଣୁ ଏହି ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ‘ମୋହନ ରଙ୍ଗ’ ବା ‘ଜଗମୋହନ ରଙ୍ଗ’ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏହି ମନ୍ଦିର ଅତି ପୁରାତନ, ଏହାର ମୂର୍ତ୍ତି ଖୁବ୍ ସୁନ୍ଦର ଓ ଅପହଞ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏଠାରେ କିଛି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କର ସମାଗମ ହୋଇଥାଏ । ମନ୍ଦିର ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ବନ୍ଦ ରହିଥିବା ଦେଖାଯାଏ । ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ଏହି ସ୍ଥାନରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ପାଇଁ ବିଶେଷ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇନାହିଁ ।[୯] ନଦୀ ଦ୍ୱୀପର ଅପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଆହୁରି ତିନୋଟି ମନ୍ଦିର ରହିଛି ।
ଶିବସମୁଦ୍ର ନିକଟରେ ରହିଥିବା ଆଉ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମନ୍ଦିର ହେଲା ଶ୍ରୀ ସୋମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର । ଆଦିଗୁରୁ ଶ୍ରୀ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ଏଠାକୁ ଆସି ଏଠାରେ "ଶ୍ରୀ ଚକ୍ର" ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବାର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି । ଲୋକେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏଠାକାର ସୋମେଶ୍ୱର ଶିବଲିଙ୍ଗ ରଙ୍ଗନାଥଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ୟମାନ । ସପ୍ତର୍ଷି ଏହି ଲିଙ୍ଗକୁ ପୂଜା କରୁଥିଲେ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ସୋମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରଠାରୁ ୧ କିଲୋମିଟର୍ ଦୂରରେ ଶକ୍ତି ଦେବତୀ ବନଦୁର୍ଗା ଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ରହିଛି ।
ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ
[ସମ୍ପାଦନା]ଏହି ଜଳପ୍ରପାତ ନିକଟରେ ଭାରତରେ ସ୍ଥାପିତ ଦ୍ୱିତୀୟ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ରହିଛି ଓ ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛି । ମହୀଶୂର ରାଜ୍ୟର ଦିୱାନ୍ ସାର୍ କେ. ଶେଷାଦ୍ରି ଅୟର୍ ଏହି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଏଠାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କୋଲାର୍ ସୁନା ଖଣିର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାହିଦାକୁ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ହେଉଛି ଦାର୍ଜିଲିଂର ସିଦ୍ରପୋଂଗ୍ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର । ଏସିଆରେ ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରଥମ କିଛି ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାରେ ଏହି ଦୁଇଟି ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
ପରିବହନ ଓ ଯାତାୟତ ବ୍ୟବସ୍ଥା
[ସମ୍ପାଦନା]ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ ନଗରର କେ. ଆର୍. ମାର୍କେଟ୍ ଓ ମଲାୱଲିରୁ ମିଲେଗାକୁ ବସ୍ ଚଳାଚଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ପ୍ରପାତରୁ ୨ କିଲୋମିଟର୍ ଦୂର ସତ୍ୟ ଗାଲା ହ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ପୋଷ୍ଟଠାରେ ବସରୁ ଓହ୍ଲାଇବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ହ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ପୋଷ୍ଟ ଓ ଜଳପ୍ରପାତ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ତିନି-ଚକିଆ-ଅଟୋରିକ୍ସା ଗାଡ଼ି ଚଳାଚଳ ହୁଏ । ପ୍ରପାତ ନିକଟରେ ରାତିଟିଏ ବିତାଇବାର ଇଚ୍ଛା ରଖୁଥିବା ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଚୁକ୍କିମାନେ ପରି କେତୋଟି ରିଜୋର୍ଟ୍ ହୋଟେଲ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ଚିତ୍ର ଗ୍ୟାଲେରି
[ସମ୍ପାଦନା]-
ଭରାଚୁକ୍କି
-
୧୯୦୫ ମସିହାରେ ଭରାଚୁକ୍କିର ଏକ ଚିତ୍ର
-
ଶିବସମୁଦ୍ର ଜଳପ୍ରପାତ
-
ସର୍ବାଧିକ ପ୍ରବାହ ସମୟରେ ଶିବସମୁଦ୍ର ପ୍ରପାତର ଜଳଧାରା
-
ଶିବସମୁଦ୍ରର ଭରାଚୁକ୍କି ପ୍ରପାତ
-
କାବେରୀ ପ୍ରପାତ (୧୯୦୫)
-
ଶିବସମୁଦ୍ର ପ୍ରପାତ ନିକଟରେ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ "Sivasamudram Falls comes alive". The Hindu. 2007-07-19. Archived from the original on 2008-02-28. Retrieved 2008-02-15.
- ↑ "Shivanasamudra Falls". Archived from the original on 2017-12-10.
- ↑ "World Waterfall Database". Archived from the original on 2006-11-14. Retrieved 2012-07-07.
- ↑ [୧]
- ↑ [୨]
- ↑ [୩]
- ↑ [୪]
- ↑ [୫]
- ↑ http://rcmysore-portal.kar.nic.in/temples/shivanasamudratemple/about.html
- "Tourist Places/Attractions in mandya District". All Places India. Archived from the original on 14 August 2014. Retrieved 13 August 2014.
- "Shortage of water hits power generation at Shivanasamudra plant". The Hindu. 2014-07-12. Retrieved 13 August 2014.
- "Shivanasamudra soon to host solar power plant". Deccan Herald. March 17, 2012. Retrieved 13 August 2014.