ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର, ଇତାଗି

ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର

ଇତାଗି
ଇତାଗି
ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ଇତାଗି ଇତାଗି
ଗ୍ରାମ
	୧୧୧୨ ମସିହାରେ ଇତାଗି ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର
	ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର Location in Karnataka, India
	Coordinates: 15°29′24″N 75°59′42″E / 15.49°N 75.995°E
Country	India
State	କର୍ଣ୍ଣାଟକ
ଜିଲ୍ଲା	କୋପ୍ପଲ
Government
• Type	ପଂଚାୟତ ରାଜ
Languages
• Official	Kannada କନ୍ନଡ଼
Time zone	UTC+5:30 (IST)
ISO 3166 code	IN-KA
ଯାନବାହାନ ପଞ୍ଚୀକରଣ	୩୭
Nearest city	Kuknur
Website	karnataka.gov.in

ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର କର୍ଣ୍ଣାଟକ ପ୍ରଦେଶର କୋପପାଳ ଜିଲ୍ଲାରେ (Koppal District) ଥିବା ଏଲବୁରଗା (Yelburga) ତାଲୁକର ଇତାଗି ଟାଉନରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା କୁଙ୍କୁରଠାରୁ ୭ କିମି ଓ ଳକ୍କୁଣ୍ଡିଠାରୁ (Lakkundi) ୨୦ କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର

ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ଅନ୍ନିଗେରିଠାରେ (Annigeri) ଅମୃତେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର (Amruteshwara Temple) ଢାଞ୍ଚାରେ ତିଆରି ହୋଇଛି । ଏହି ମନ୍ଦିର ସମାନ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ତିଆରି ହୋଇଛି କେବଳ କିଛି ତିଆରି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଅଛି । ପଶ୍ଚିମ ଚାଲୁକ୍ୟର ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ୬ (Western Chalukya King Vikramaditya VI)ଶାସନ କାଳରେ ଆର୍ମିର ମହାଦେବ ନାମକ ଏକ ଦଣ୍ଡନାୟକ (କମାଣ୍ଡର ) ୧୧୧୨ ମସିହାରେ ତିଆରି କରେଇଥିଲେ । ଗଡଗର ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ୨୨ କିମି ଓ ହାମ୍ପିର ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ୪୦ କିମି ଦୂରରେ ଇତାଗି (Hampi) ଅବସ୍ଥିତ । ମନ୍ଦିର ଗାତ୍ରରେ ଖୋଦିତ ପଶ୍ଚିମ ଚାଲୁକ୍ୟ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପସନ୍ଦ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ୧୧୧୨ ମସିହାରେ ଏହି ମନ୍ଦିର ଗାତ୍ରରେ ‘ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର ମହାରାଜା’ ବା ‘ଦେବାଳୟ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ’ ଖୋଦିତ ହୋଇଛି ।^[୧]^[୨]^[୩] ‘ହଲେବିଦୁ (Halebidu) ପରେ ଏହା ଏକ କନ୍ନଡ଼ର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମନ୍ଦିର’, ଏହା କଳା ଐତିହାସିକ ହେନରୀ କୌଶେନ ଲେଖିଛନ୍ତି ।^[୨]^[୪] ପ୍ରଚଳିତ କର୍ଣ୍ଣାଟ ଦ୍ରାବିଡ଼ିଆନ ସ୍ଥାପତ୍ୟ (dravida|) ଶୈଳୀର ଏହି ଚାଲୁକ୍ୟ ଏକ ସ୍ଥାନୀୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରୂପେ ବିଦିତ ।^[୫] ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଆର୍କିଓଲୋଜି ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ ସଂସ୍ଥା ଏହାକୁ ଜାତୀୟ ସ୍ମାରକୀ ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି ।^[୩]

ମନ୍ଦିର ପ୍ଲାନ

ଚାଲୁକ୍ୟ କମାଣ୍ଡର ‘ମହାଦେବ’ଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କ (ମୂର୍ତିନାରାୟଣ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଲେଶ୍ୱରୀ) ନାମରେ ଦୁଇଟି ସମାଧି ଅଛି ।^[୬] ଖୋଲା ହଲ ଛାତର କିଛି ଅଂଶ ନାହିଁ ।^[୭] ଲିଙ୍ଗ ଥିବା ମୂଳ ମନ୍ଦିର ଚାରି ପାଖରେ ୧୩ଟି ଛୋଟ ମନ୍ଦିର ଅଛି ଶିବ ଲିଙ୍ଗ,^[୭] ଅଛି ।

ଆବଦ୍ଧ ହଲର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିଗରେ ଦ୍ୱାର ଅଛି । ଖୋଲା ହଲର ୬୪ଟି ସ୍ତମ୍ଭ ଅଛି ଓ ୨୪ଟି ଛୋଟ ସ୍ତମ୍ଭ ଅଛି । ବଡ଼ ସ୍ତମ୍ଭ ଛାତକୁ ସାହାରା ଦେଉଛି ।

ଗ୍ୟାଲେରି

ବିମାନ ଉପରେ କୀର୍ତ୍ତିମୁଖ
ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରରେ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ମଣ୍ଡପ (ହଲ୍)
ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରର ବିମାନ
ଇତାଗିର ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର
ଇତାଗିର ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରରେ ଅଳଙ୍କାର ସ୍ତମ୍ଭ ଏବଂ ଛାତ ସହିତ ବାରଣ୍ଡା ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର
୧୧୧୨ ମସିହାରେ ମନ୍ଦିର କାନ୍ଥରେ ପୁରାତନ କନ୍ନଡ଼ ଲିପିରେ ଲେଖାଯାଇଛି “ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର ମହାରାଜା”
ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରରେ ବାରଣ୍ଡାରେ କବାଟ (doorjamb) ସାଜସଜ୍ଜା
ଇଟାଗିରେ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରର ବନ୍ଦ ମଣ୍ଡପ ଭିତରେ ଛୋଟ ମନ୍ଦିର
ଇଟାଗିରେ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରର ଲାଟେରାଲ୍ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରରେ ଡୋମିକାଲ୍ ଛାତ ସହିତ ସାଜସଜ୍ଜା ଲିଣ୍ଟେଲ୍ ଏବଂ ଡୋର୍ ଜାମ୍ବ
କବାଟରେ ସାଜସଜ୍ଜା
ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରର ଲିଣ୍ଟେଲ
ହଲର ସ୍ତମ୍ଭ
ବେସର ଗମ୍ବୁଜ
ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରର କାନ୍ଥର ସାଜସଜ୍ଜା

ଏହା ମଧ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ

ଆଧାର

↑ Cousens (1926), p. 101
↑ ^୨.୦ ^୨.୧ Kamath (2001), pp. 117–118
↑ ^୩.୦ ^୩.୧ Rao, Kishan. "Emperor of Temples crying for attention". The Hindu, June 10, 2002. The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 10 November 2006.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
↑ Quote:"A title it fully deserves, for it is probably the finest temple in Kanarese districts, after Halebidu" (Cousens 1926, p101)
↑ Hardy (1995), pp. 6–7
↑ Rao, Kishan (10 June 2002). "Emperor of Temples' crying for attention". The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 9 November 2007.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
↑ ^୭.୦ ^୭.୧ Cousens (1926), p. 100

[deva-1] Cousens (1926), p. 101

[fine-2] ୨.୦ ^୨.୧ Kamath (2001), pp. 117–118

[emperor1-3] ୩.୦ ^୩.୧ Rao, Kishan. "Emperor of Temples crying for attention". The Hindu, June 10, 2002. The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 10 November 2006.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)

[emperor-4] Quote:"A title it fully deserves, for it is probably the finest temple in Kanarese districts, after Halebidu" (Cousens 1926, p101)

[kardra-5] Hardy (1995), pp. 6–7

[parent-6] Rao, Kishan (10 June 2002). "Emperor of Temples' crying for attention". The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 9 November 2007.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)

[face-7] ୭.୦ ^୭.୧ Cousens (1926), p. 100

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]

[୭]