ପୋଷ୍ଟ-ଡୁରାଲ-ରନ୍ଧ୍ର ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା
| Post-dural-puncture headache | |
|---|---|
| Post-spinal-puncture headache;[୧] post-lumbar-puncture headache;[୨] spinal headache | |
 Spinal needles of the cutting variety, which are associated with a higher risk of headache | |
| ବିଭାଗ | Anesthesiology |
| ଲକ୍ଷଣ | Positional headache, neck stiffness, nausea, limb pain, hearing loss, ringing in the ears, world spinning, numbness of the scalp[୩] |
| ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମୟ | Within 5 days[୪] |
| କାରଣ | Side effect of a lumbar puncture, including spinal anesthesia and epidural catheter placement[୪] |
| ବିପଦ କାରକ | Female, prior headaches, low BMI[୪][୫] |
| ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ପଦ୍ଧତି | Generally based on symptoms[୪] |
| ସଠିକ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ | Meningitis, preeclampsia, migraine, caffeine withdrawal |
| ପ୍ରତିକାର | Non-cutting (pencil point) needle |
| ଚିକିତ୍ସା | Pain management, greater occipital nerve block, epidural blood patch[୪] |
| Prognosis | Often resolves within 2 weeks[୪] |
| ପୁନଃପୌନିକ | Less than 2% to 40% of procedures[୪] |
ପୋଷ୍ଟ-ଡୁରାଲ-ରନ୍ଧ୍ର ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା, (PDPH), ଅନ୍ୟ ନାମ ସ୍ପାଇନାଲ ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧା, ଡୁରା ମ୍ୟାଟର କଣା ହୋଇଗଲେ ହୁଏ ।[୬] ଏହାର ଲକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ସାଂଘାତିକ ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧା ହୁଏ ଯାହା ଠିଆ ହେଲେ ଅଧିକ ହୁଏ ଓ ତଳେ ଶୋଇଗଲେ କମିଯାଏ ।[୬] ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ବେକ ଶକ୍ତ, ଅଇ, ଶ୍ରବଣ ହାନୀ, ଅଙ୍ଗ ପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା, କାନନାଦ, ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ଘୁର୍ଣ୍ଣନ ଏବଂ ସ୍କାଲ୍ପ କାଲୁଆ ଲାଗିବା ହୁଏ ।[୭] ରୋଗ ଜଟିଳ ହେଲେ କ୍ରନିଆଲ ସମସ୍ୟା, ସବ୍ଡୁରାଲ ରକ୍ତଗୁଳ୍ମ ଓ ସେରେବ୍ରାଲ ଶିରା ସାଇନସ ଥ୍ରୋମ୍ବୋସିସ ହୋଇପାରେ ।[୬]
ଏହାର ସାଧାରଣ କାରଣ ହେଉଛି ଲମ୍ୱର ପଙ୍କଚରର ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯାହା ଯୋଗୁ ମେରୁଦଣ୍ଡର ନିଶ୍ଚେତନ କରିବା ବେଳେ ଏବଂ ଏପିଡୁରାଲ୍ କ୍ୟାଥେଟର୍ ରଖିବା ସମୟରେ ହୁଏ ।[୪] ବିପଦ କାରକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପୂର୍ବ ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧାର ଇତିହାସ ଥିବା ଏବଂ କମ୍ ବଡିମାସଇଣ୍ଡେକ୍ସ (BMI) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।[୫] ଏହା ସାଧାରଣତଃ ପାଞ୍ଚ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ହୁଏ ଓ କ୍ୱଚିତ୍ ତୁରନ୍ତ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।[୪] [୩] ଏହାର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ମସ୍ତିଷ୍କର ତରଳ ସ୍ତର ହ୍ରାସ ପାଇ ସେରେବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ୍ ଫ୍ଲୁଇଡ୍ (CSF) ଗଳନ ହୁଏ ।[୪] ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ସାଧାରଣଃ ଲକ୍ଷଣ ଉପରେ ଆଧାରିତ, ଯଦି ଏହା ଅସ୍ପଷ୍ଟ ତେବେ ମସ୍ତିଷ୍କ ପ୍ରତିଛବି କରାଯାଏ ।[୪]
ମେରୁଦଣ୍ଡର ଛୁଞ୍ଚିଦ୍ୱାରା କାଟିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ଅଣ-କଟୁଥିବା (ପେନ୍ସିଲ୍ ପଏଣ୍ଟ) ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦ୍ୱାରା ବିପଦ କମିଯାଏ; ତଥାପି ଛୁଞ୍ଚିର ଆକାର ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ପରି ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।[୮] ଯଦି କଟିଙ୍ଗ ଛୁଞ୍ଚି ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି, ଏକ ଛୋଟ ବରଂ ବଡ଼ ଆକାର ମଧ୍ୟ କମ୍ ବିପଦ ସହିତ ଜଡିତ ହୁଏ ।[୪] ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ କରିବା ପରେ ଶଯ୍ୟା ବିଶ୍ରାମ ଉପଯୋଗୀ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିନାହିଁ ।[୪] ଚିକିତ୍ସାରେ ଏକ ବଡ଼ ଅକ୍ସିପିଟାଲ୍ ସ୍ନାୟୁ ବ୍ଲକ୍ କିମ୍ବା ଏପିଡୁରାଲ୍ ରକ୍ତ ପ୍ୟାଚ୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ; ଯଦିଓ ବିନା ଚିକିତ୍ସାରେ ୨ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଲକ୍ଷଣ ସମାଧାନ ହୁଏ ।[୪] ଯନ୍ତ୍ରଣା ଚିକିତ୍ସା ନିମନ୍ତେ ପାରାସେଟାମୋଲ, ନନଷ୍ଟେରଏଡାଲ ଆଣ୍ଟି-ଇନ୍ଫ୍ଲାମେଟୋରୀ ଔଷଧ ଏବଂ କେଫିନ୍ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଯଦି ଏଗୁଡିକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ନୁହେଁ ତେବେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ଓପିଓଏଡ୍ ଦିଆଯାଏ ।[୪]
ପୋଷ୍ଟ-ଡୁରାଲ୍-ପଙ୍କଚର୍ ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା ୨% ରୁ ୪୦% କ୍ଷେତ୍ରରେ ଘଟିଥିବାର ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।[୪] ୨୦ରୁ ୪୦ବର୍ଷ ବୟସ୍କଙ୍କଠାରେ ଏହା ପ୍ରାୟ ଦେଖାଯାଏ | [୫] ପୁରୁଷଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ମହିଳାମାନେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବିତ ହୁଅନ୍ତି । [୪] ଏହି ଅବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ୧୮୯୯ ମସିହାରେ ଅଗଷ୍ଟ ବାଇର୍ ଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିଲା | [୯] ଏପିଡୁରାଲ୍ ରକ୍ତ ପ୍ୟାଚ୍ ୧୯୬୦ରୁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲା ।[୫]
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ Jabbari A, Alijanpour E, Mir M, Bani Hashem N, Rabiea SM, Rupani MA (2013). "Post spinal puncture headache, an old problem and new concepts: review of articles about predisposing factors". Caspian Journal of Internal Medicine. 4 (1): 595–602. PMC 3762227. PMID 24009943.
- ↑ Ahmed SV, Jayawarna C, Jude E (November 2006). "Post lumbar puncture headache: diagnosis and management". Postgraduate Medical Journal. 82 (973): 713–6. doi:10.1136/pgmj.2006.044792. PMC 2660496. PMID 17099089.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ Turnbull DK, Shepherd DB (November 2003). "Post-dural puncture headache: pathogenesis, prevention and treatment". British Journal of Anaesthesia. 91 (5): 718–29. doi:10.1093/bja/aeg231. PMID 14570796.
- ↑ ୪.୦୦ ୪.୦୧ ୪.୦୨ ୪.୦୩ ୪.୦୪ ୪.୦୫ ୪.୦୬ ୪.୦୭ ୪.୦୮ ୪.୦୯ ୪.୧୦ ୪.୧୧ ୪.୧୨ ୪.୧୩ ୪.୧୪ ୪.୧୫ ୪.୧୬ Uppal, Vishal; Russell, Robin; Sondekoppam, Rakesh; Ansari, Jessica; Baber, Zafeer; Chen, Yian; DelPizzo, Kathryn; Dîrzu, Dan Sebastian; Kalagara, Hari (15 August 2023). "Consensus Practice Guidelines on Postdural Puncture Headache From a Multisociety, International Working Group: A Summary Report". JAMA Network Open. 6 (8): e2325387. doi:10.1001/jamanetworkopen.2023.25387. Archived from the original on 23 October 2023. Retrieved 11 March 2024.
- ↑ ୫.୦ ୫.୧ ୫.୨ ୫.୩ Plewa, MC; McAllister, RK (January 2024). "Postdural Puncture Headache". StatPearls. PMID 28613675.
- ↑ ୬.୦ ୬.୧ ୬.୨ Uppal, Vishal; Russell, Robin; Sondekoppam, Rakesh; Ansari, Jessica; Baber, Zafeer; Chen, Yian; DelPizzo, Kathryn; Dîrzu, Dan Sebastian; Kalagara, Hari; Kissoon, Narayan R.; Kranz, Peter G.; Leffert, Lisa; Lim, Grace; Lobo, Clara A.; Lucas, Dominique Nuala; Moka, Eleni; Rodriguez, Stephen E.; Sehmbi, Herman; Vallejo, Manuel C.; Volk, Thomas; Narouze, Samer (15 August 2023). "Consensus Practice Guidelines on Postdural Puncture Headache From a Multisociety, International Working Group: A Summary Report". JAMA Network Open. 6 (8): e2325387. doi:10.1001/jamanetworkopen.2023.25387. Archived from the original on 23 October 2023. Retrieved 11 March 2024.
- ↑ Turnbull DK, Shepherd DB (November 2003). "Post-dural puncture headache: pathogenesis, prevention and treatment". British Journal of Anaesthesia. 91 (5): 718–29. doi:10.1093/bja/aeg231. PMID 14570796.
- ↑ Zorrilla-Vaca A, Mathur V, Wu CL, Grant MC (July 2018). "The Impact of Spinal Needle Selection on Postdural Puncture Headache: A Meta-Analysis and Metaregression of Randomized Studies". Regional Anesthesia and Pain Medicine. 43 (5): 502–508. doi:10.1097/AAP.0000000000000775. PMID 29659437.
- ↑ Kwak, KH (April 2017). "Postdural puncture headache". Korean journal of anesthesiology. 70 (2): 136–143. doi:10.4097/kjae.2017.70.2.136. PMC 5370299. PMID 28367283.