ଦମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀ
ଦମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀ | |
|---|---|
| ଜନ୍ମ | ୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୮ ମୁମ୍ବାଇ, ଭାରତ |
| ମୃତ୍ୟୁ | ୧୯ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୪ (ବୟସ ୭୬) ମୁମ୍ବାଇ, ଭାରତ |
| ବୃତ୍ତି(ସମୂହ) | ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ, କୋରିଓଗ୍ରାଫର୍, ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷକ |
| Dances | କଥକ |
ଦମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀ (୫ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୮ - ୧୯ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୪)[୧] କଥକ ନୃତ୍ୟର ଜଣେ ଜଣାଶୁଣା ପ୍ରଖ୍ୟାତ ପ୍ରଦର୍ଶନକାରୀ ଥିଲେ ।[୨] ସେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଯେ କଥକ ହେଉଛି କାହାଣୀ କହିବାର କଳା । ସେ ୧୯୩୦ ଦଶକରେ ମ୍ୟାଡାମ୍ ମେନାକାଙ୍କ ନାଟକଦଳରେ ନାଚିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେ ପୃଥିବୀର ଅନେକ ସ୍ଥାନକୁ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ । ସେ ଜୟପୁର ଘରାନାର ସୀତାରାମ ପ୍ରସାଦଙ୍କଠାରୁ କଥକ ଶିକ୍ଷା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଖୁବ କମ ବୟସରେ ଜଣେ ଦକ୍ଷ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ପରେ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଘରାନାର ଆଚାନ ମହାରାଜ, ଲାଚୁ ମହାରାଜ ଏବଂ ଶମ୍ଭୁ ମହାରାଜଙ୍କ ଅଧୀନରେ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ୧୯୫୦ ଦଶକରେ ସ୍ୱାଧୀନ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ମୁମ୍ବାଇର ତାଙ୍କ ନୃତ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଗୁରୁ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୩][୪]
ସେ ୧୯୭୦ରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ୧୯୬୮ରେ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ୟୁ.ପି.ର କଥକ କେନ୍ଦ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ରହିଥିଲେ ।
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ ଏବଂ ତାଲିମ
[ସମ୍ପାଦନା]୧୯୨୮ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇର ଏକ ହିନ୍ଦୁ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୫] ସେ ଜେନେରାଲ ଡଃ ସାହିବ ସିଂ ସୋଖେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଲୀଳା ସୋଖେଙ୍କ ଘରେ ବଢିଥିଲେ ଯାହାକି ମ୍ୟାଡାମ ମେନକା ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।[୬] ମାନାକା ନିଜର ସନ୍ତାନ ହରାଇଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଯୋଶୀଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ମାନାକାଙ୍କ ନାଟକଦଳରେ ସେ ପଣ୍ଡିତ ସୀତାରାମ ପ୍ରସାଦଙ୍କଠାରୁ କଥକଙ୍କ ବିଷୟରେ ଜାଣିଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ସେ ମେନାକାଙ୍କ ନାଟକଦଳରେ ଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ଦଶ ବର୍ଷ ପରେ, ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ୧୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥିଲା ସେ ୟୁରୋପୀୟ ପ୍ରମୁଖ ସହରରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ । ସୋଖେମାନେ ଦମୟନ୍ତୀଙ୍କ ମାଙ୍କୁ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଯୋଶୀ ଏହି ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।[୭][୮][୯] ମ୍ୟାଡାମ ମେନାକାଙ୍କ ସମସାମୟିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଜଣେ ଅଗ୍ରଣୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ଶିରିନ ଭାଜିଫଦାର ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ।[୧୦]
ବୃତ୍ତି
[ସମ୍ପାଦନା]୧୯୫୦ ଦଶକର ମଧ୍ୟଭାଗ ପରେ ଦମୟନ୍ତୀ ଜଣେ ସଫଳ ଏକକ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ଭାବରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରି ପଣ୍ଡିତ, ଅଖନ ମହାରାଜ, ଲାଖୁ ମହାରାଜ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଘରାନାର ଶମ୍ଭୁ ମହାରାଜ ଏବଂ ଜୟପୁର ଘରାନାର ଗୁରୁ ହିରାଲାଲଙ୍କଠାରୁ ତାଲିମ ନେଇଥିଲେ । ବିଶେଷ କରି ଦିଲ୍ଲୀର କଥକ କେନ୍ଦ୍ରରେ ସେ ଶମ୍ଭୁ ମହାରାଜଙ୍କ ଅଧୀନରେ ତାଲିମ ନେଇଥିଲେ ।[୧୧] ସେ ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି ଯିଏକି "ସାଢୀ"କୁ କଥକ ନୃତ୍ୟରେ ପୋଷାକ ଭାବରେ ପରିଚିତ କରିଥିଲେ । ସେ ଇନ୍ଦିରା କଳା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ , ଖଇରାଗଡ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ନୌର କଥକ କେନ୍ଦ୍ରରେ ମଧ୍ୟ କଥକ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (1968) ଏବଂ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ (1970) ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଛି ।[୧୨] ସେ ବିରେଶ୍ୱର ଗୌତମଙ୍କ ଗୁରୁ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ।
ଦାମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯, ୨୦୦୪ରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ତାଙ୍କ ଘରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡିଥିଲେ ଏବଂ ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହେବା ପରେ ପ୍ରାୟ ଏକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଶଯ୍ୟାଶାୟୀ ଥିଲେ ।
କାର୍ଯ୍ୟ
[ସମ୍ପାଦନା]- ଦାମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ମ୍ୟାଡାମ୍ ମେନାକା . ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ, 1989
- ଭାରତକୁ ପୁନଃ ଆବିଷ୍କାର, ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ଲାଇବ୍ରେରୀ: ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ବାନାର୍ଜୀ, ଦାମୟନ୍ତୀ ଯୋଶୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଯୁଗ ଯୁଗରେ ନାଚ ନୃତ୍ୟ . କସମୋ ପ୍ରକାଶନ, 1990
ଆଧାର
[ସମ୍ପାଦନା]- ↑ "Kathak FAQ: Short notes on the popular Kathak dancers". Nupur Nritya – Sangeet Academy. Archived from the original on 14 April 2010.
- ↑ "Damayanti Joshi | Films Division". filmsdivision.org. Archived from the original on 2021-10-07. Retrieved 2021-10-07.
- ↑ Kothari, Sunil (1989). Kathak, Indian classical dance art. Abhinav Publications. p. 188.
- ↑ Banerji, Projesh (1983). Kathak dance through ages. Humanities Press. p. 45.
- ↑ Menon, Rekha (1961). Cultural profiles, (Volume 2). Inter-National Cultural Centre. p. 17.
- ↑ Giants Who Reawakened Indian Dance, Kusam Joshi, 2011, Hinduism Today, Retrieved 5 September 2016
- ↑ "TRIBUTE: A life of intricate rhythms". The Hindu. 18 September 2005. Archived from the original on 11 November 2012.
{{cite news}}: CS1 maint: unfit URL (link) - ↑ Lakshmi, C. S.; Roshan G. Shahani (1998). Damayanti, Menaka's daughter: a biographical note based on the Visual History Workshop, February 15, 1998 Issue 8 of Publication (SPARROW). SPARROW. p. 11.
- ↑ Lakshmi, C.S. (7 November 2004). "A life dedicated to dance". The Hindu. Archived from the original on 25 March 2005.
- ↑ Kothari, Sunil (3 October 2017). "Remembering Shirin Vajifdar – Pioneer in All Schools of Dance". The Wire. Retrieved 4 October 2017.
- ↑ Massey, Reginald (1999). India's kathak dance, past present, future. Abhinav Publications. p. 29. ISBN 81-7017-374-4.
- ↑ "Padma Awards". Ministry of Communications and Information Technology. Archived from the original on 10 July 2011.