ଜାନକୀ ମନ୍ଦିର

ଜାନକୀ ମନ୍ଦିର
ଜାନକୀ ମନ୍ଦିର
जानकी मन्दिर
	Front view of Janaki Mandir
Religion
ଅନୁବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ	ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
District	Dhanusa District
Province	Province No. 2 Madhesh Pradesh
ଦେବାଦେବୀ	Sita (Janaki), Rama
Festivals	Vivaha Panchami, Rama Navami, Dashain, Tihar-Deepawali and Chhath
Location
ସ୍ଥାନ	Janakpurdham
Country	ନେପାଳ
	Location in Nepal
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି	26°43′50″N 85°55′32″E / 26.73056°N 85.92556°E
Architecture
Type	Hindu-Kushwaha
Completed	1967 BS (1910 AD)
Specifications
Temple(s)	70
Monument(s)	27
Elevation	78 m (256 ft)

ଜାନକୀ ମନ୍ଦିର (ନେପାଳୀ: जानकी मन्दिर) ନେପାଳରେ ଥିବା ଏକ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ଯାହା ହିନ୍ଦୁ ଦେବୀ ସୀତାଙ୍କ ନାମରେ ସମର୍ପିତ ହୋଇଛି । ଏହି ମନ୍ଦିର ହିନ୍ଦୁ ଓ ନେପାଳୀ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ଏକ ନିଦର୍ଶନ ।^[୧]

ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଶୁଭ୍ର ରଙ୍ଗର ଏହି ମନ୍ଦିର ୧୪୮୦ ବର୍ଗ ମିଟର ସ୍ଥାନ ଉପରେ ପୁରାତନ ନେପାଳରେ ହିନ୍ଦୁ ରାଜ୍ୟର ମିଶ୍ରିତ ଶୈଳୀରେ ତିଆରି ହୋଇଛି ।^[୨] ଏହା ଏକ ତିନି ମହଲା ଗଠନ ଯାହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରସ୍ତର ଓ ଶଙ୍ଖମର୍ମର ପଥରରେ ତିଆରି ହୋଇଛି ।

ମନ୍ଦିରରେ ଷାଠିଏ ବଖରା ଅଛି ଯେଉଁଥିରେ ନେପାଳୀ ପତାକା, ରଙ୍ଗୀନ କାଚ, ଖୋଦେଇ ଓ ପେଣ୍ଟିଙ୍ଗ ସାଜସଜ୍ଜା ସହିତ ଜାଲିଦାର ଖିଡ଼ିକୀ ଓ ବୁରୁଜ ଅଛି । ରାମାୟଣର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ଜନକ ବିଦେହର (ଏବେକାର ଜନକପୁରା) ରାଜା ଥିଲେ । ତାଙ୍କର କନ୍ୟା ସୀତା ବା ଜାନକୀ ନିଜ ସ୍ୱୟମ୍ବରରେ ଅଯୋଧ୍ୟାର ରାମଙ୍କୁ ପତି ରୂପେ ଚୟନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବିବାହ ପାର୍ଶ୍ୱବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ମନ୍ଦିରରେ ସମାହିତ ହୋଇଥିଲା ଯାହାକୁ ବିବାହ ମଣ୍ଡପ କୁହାଯାଏ । ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଅମର ସିଂହ ଥାପା ପୁନର୍ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ୨୦୦୮ ମସିହାରେ ଏହାକୁ ୟୁନେସ୍କୋ ଅସ୍ଥାୟୀ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି ।^[୩]

ଇତିହାସ

ଏହି ମନ୍ଦିର ନଅ ଲକ୍ଷ ମନ୍ଦିର (Nau Lakha Mandir) ନାମରେ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜଣାଶୁଣା । କାରଣ ଏହି ମନ୍ଦିର ତିଆରି କରିବାକୁ ନଅ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା । ଟିକମ ଗଡ଼ର ରାଣୀ ବୃଷଭାନୁ ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ୧୯୧୦ ମସିହାରେ ତିଆରି କରେଇଥିଲେ ।

ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ୧୬୫୭ରେ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ସୀତାଙ୍କର ଏକ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ମିତ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ମିଳିଥିଲା । ତେଣୁ ଅତୀତରେ ସୀତା ସେହି ସ୍ଥାନରେ ବାସ କରୁଥିବା କୁହାଯାଏ । ସନ୍ୟାସୀ ସୁରକିଶୋର ଦାସ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ସୀତାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ପାଇଥିଲେ । ସୁରକିଶୋର ଦାସ ଜଣେ ସନ୍ଥ ଓ କବି ଥିଲେ ଓ ଆଧୁନିକ ଜନକପୁରାର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ସେ ସୀତା ଉପାସନା ଓ ଉପନିଷଦ ପ୍ରଚାରକରିଥିଲେ । କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ରାଜା ଜନକ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ଶିବଧନୁ ପୂଜା କରୁଥିଲେ । ଛବିଶ ଅପ୍ରେଲ ୨୦୧୫ ଦିନ ନେପାଳରେ ହୋଇଥିବା ଭୂମିକମ୍ପରେ ସେହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଆଂଶିକ ପତନ ହୋଇ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛି ।^[୪]

ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ

ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଭାରତ, ନେପାଳ, ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରୁ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀମାନେ ରାମ ଜାନକୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଆସି ରାମ ଓ ସୀତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରନ୍ତି । ରାମ ନବମୀ, ବିବାହ ପଞ୍ଚମୀ, ଦଶଇନ (en:Dashain) ଓ ତିହାର ପର୍ବମାନଙ୍କରେ (Tihar) ମନ୍ଦିରକୁ ଆସି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରନ୍ତି ।