ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ
ଜନ୍ମ	8 ଅଗଷ୍ଟ 1908 ବାରାଣାସୀ,ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
ମୃତ୍ୟୁ	୧୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୭(1977-03-18) (ବୟସ ୬୮–୬୯) ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, ଭାରତ
ଶୈଳୀ	ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ
ପେଷା	ସଂଗୀତଜ୍ଞ

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ (୧୯୦୮ - ୧୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୭) ଭାରତ ବାରାଣାସୀର ଜଣେ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଗାୟକ ଥିଲେ, ଯିଏ ମା' (ମାତା) ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ । ସେ ୧୯୦୮ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରି ନିଜ ପିତାମାତାଙ୍କୁ ଶୀଘ୍ର ହରାଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ମାଉସୀ, ବିଶିଷ୍ଟ ଗାୟକ ରାଜେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ପାଳିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ସଂଗୀତରେ ଆରମ୍ଭ

ଏକ ସଂଗୀତ ଘରେ ରହିବା ସତ୍ତେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ହଠାତ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଆସିଥିଲେ । ରାଜେଶ୍ୱରୀ ନିଜ ଝିଅ କମଳେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସଂଗୀତ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିବାବେଳେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଘରର ଛୋଟ କାମ କରନ୍ତି । ଥରେ, ଯେତେବେଳେ ବିଶିଷ୍ଟ ସାରଙ୍ଗୀ ଖେଳାଳି ସିୟାଜୀ ମିଶ୍ର କମଳେଶ୍ୱରୀଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଉଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଶିଖାଯାଇଥିବା ଟପ୍ପାକୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ । ରାଜେଶ୍ୱରୀ ଧର୍ଯ୍ୟ ହରାଇଲେ ଏବଂ ସାହାଯ୍ୟ ପାଇଁ ଚିତ୍କାର କରୁଥିବା କମଳେଶ୍ୱରୀଙ୍କୁ ଏକ ବାଡ଼ିରେ ପିଟିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ତାଙ୍କ କାନ୍ଦୁଥିବା ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ସିୟାଜୀ ମହାରାଜ ଯାହା କହୁଛନ୍ତି ତାହା ଗାଇବା ଏତେ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ଏହା ପରେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ତାଙ୍କୁ ଦେଖାଇଲେ ଯେ ଏହାକୁ କିପରି ଗାଇବେ, ପୁରା ସ୍ୱରକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଚକିତ କରିଦେଲେ । ତା' ପରଦିନ ସିୟାଜୀ ମହାରାଜ ରାଜେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆସି ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀଙ୍କୁ ନିଜ ପରିବାରରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ କାରଣ ସେ ସନ୍ତାନହୀନ ଥିଲେ । ତେଣୁ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଏହି ଦମ୍ପତିଙ୍କ ସହ ଚାଲିଗଲେ, ଶେଷରେ ସେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଜଣେ ବଡ଼ ବନ୍ଧୁ ଏବଂ ସମର୍ଥନ ହେଲେ । ଏହି ଘଟଣା ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ମନରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କ ଝିଅ ସବିତା ଦେବୀଙ୍କ ସହ-ଲେଖାଯାଇଥିବା ମା'ଙ୍କ ଜୀବନୀରେ ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ ଦିଆଯାଇଛି

ସଂଗୀତ ବୃତ୍ତି

ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ସେ ଦେୱାସର ରାଜାବ ଅଲି ଖାନ ଏବଂ ଲାହୋରର ଇନାୟତ ଖାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ମଧ୍ୟ ତାଲିମ ନେଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ଗୁରୁଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତ ବାଡେ ରାମଦାସ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିଥିଲେ । କର୍ନାଟକ ଗାୟକ ଏମ୍.ଏସ. ସୁଭଲକ୍ଷ୍ମୀ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀଙ୍କଠାରୁ ଭଜନ ଗୀତ ଶିଖିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ତାଙ୍କ ହିନ୍ଦୀ ଭଜନ ବିଶେଷକରି ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ବହୁ ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ସଂଗୀତର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୮୯ ମସିହାରେ, ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମଣି କୌଲ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ବହୁ ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ କଲିକତା ସମ୍ମିଳନୀରେ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ତାଙ୍କର ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଡେବ୍ୟୁ କରିଥିଲେ । ସମସାମୟିକ ସଂଗୀତଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେସରବାଇ କେରକର ଏବଂ ଏମ୍.ଏସ. ସୁଭଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେହି କଳାକାର ଥିଲେ ଯାହାକୁ ସେ ଅଧିକ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ ।

ସେ ତାଙ୍କ ପେଶା ସମୟରେ ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା ଜିତିଥିଲେ :

• ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ପଦ୍ମଶ୍ରୀ (1966)

ସେ ୧୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୭୭ରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଝିଅ ସବିତା ଦେବୀ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ସଂଗୀତଜ୍ଞ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଦିଲ୍ଲୀରେ ରୁହନ୍ତି ।