ନହରଗଡ ଦୁର୍ଗ

ନହରଗଡ ଦୁର୍ଗ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ରାଜସ୍ଥାନ ର ଅରାବଳି ପର୍ବତ ପାଦ ଦେଶ ରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ଦୁର୍ଗ । ଏହା ରାଜଧାନୀ ସହର ଜଯପୁର ର ଉପକଣ୍ଠ ରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଦୁର୍ଗ ଉପରୁ ସହର ର ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେଇଥାଏ । .

ଆଜମେର ଦୁର୍ଗ , ଜୟଗଡ ଦୁର୍ଗ ସହ ନହରଗଡ ଦୁର୍ଗ ଏକଦା ପ୍ରାଚୀନ ରାଜସ୍ଥାନ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଦୃଢ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ ।ଏହାକୁ ପ୍ରଥମେ ସୁଦର୍ଶାଙ୍ଗଦ ଦୁର୍ଗ କୁହାଯାଉଥିଲା । କୁହା ଯାଏ ଯେ ଏହାର ନାମକରାନ ନାହର ସିଂହ ଭୋଇମା ^[୧] ଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ହେଇଥିଲା । ପ୍ରବାଦ ଅନୁସାରେ ଭୋଇମା ଙ୍କ ଆତ୍ମା ସେ ସ୍ଥାନ କୁ ଆତଙ୍କିତ କରି ନିର୍ମାଣ କାମ ରେ ବାଧା କରୁଥିଲା ।^[୨] ତାଙ୍କୁ ଶାନ୍ତା କରିବା ପାଇଁ ସେଠାରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରଯାଇଥିଲା ।^[୩]

ଏହି ଦୁର୍ଗ 1734 ମସିହା ରେ ମହାରାଜା ସୱାଇ ମାନ ସିଂହ II ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିର୍ମିତ ହେଇଥିଲା । ସେ ଜଯପୁର ସହର ସ୍ଥାପନ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ଓ ଏହି ଦୁର୍ଗ କୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରହଣି ପାଇଁ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଦୁର୍ଗ ଏତେ ଅଭେଦ୍ଯ ସ୍ଥାନ ରେ ଥିଲା ଯେ ଇତିହାସ ରେ କଉଣଶି କାଳ ରେ ଏହି ଦୁର୍ଗ ଆକ୍ରମଣ ର ଶିକାର ହେଇ ନ ଥିଲା । ଏଠାରେ ଜଯପୁର ସେନା ଙ୍କ ମରାଠା ସେନା ଙ୍କ ସହ ମିଳାମିଶା ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ହେଇଥିଲା^[୪] । 1857 ଭାରତୀୟ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ସମୟ ରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସକ ମାନଙ୍କ ପରିବାର କୁ ରାଜା ସୱାଇ ମାନ ସିଂହ II ଏଠାରେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ ଭାବେ ଆଶ୍ରୟ ଦେଇଥିଲେ । ^[୫]

ସୱାଇ ମାଧୋ ସିଂହ ଙ୍କ ଅମଳ ରେ 1883 -92 ରେ ଏହାର ବର୍ଦ୍ଧିତ କରନ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଇ ଏହା ସହ ଅନ୍ୟ କେତେକ ମହଲ ନିର୍ମିତ ହେଇଥିଲା । ^[୬]ଏହି ମହଲ ସବୁ ରାଜପରିବାର ର ଶିକାର ରହଣି ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହଉଥିଲା ।^[୭]

ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଏହି ଦୁର୍ଗ ସରକାର ଙ୍କ ଅଧୀନ ରେ ରହିଥିଲା । ଏଠାରେ କିଛି ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚିତ୍ର , ବଙ୍ଗାଳୀ ଫିଲ୍ମ ର ଶୁଟିଙ୍ଗ ହେଇଥିଲା ।