ନୌଟଙ୍କୀ

ବିଶେଷ କରି ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଲୋକ ପ୍ରଦର୍ଶନ ମଧ୍ୟରୁ ନୌଟଙ୍କୀ‌ ଅନ୍ୟତମ । ବଲିଉଡର ଆଗମନ ପୂର୍ବରୁ (ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ), ନୌଟଙ୍କୀ‌ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଗ୍ରାମ ଏବଂ ସହରମାନଙ୍କରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ ମନୋରଞ୍ଜନ ମାଧ୍ୟମ ଥିଲା । ନୌଟଙ୍କୀ‌ର ସମୃଦ୍ଧ ସଂଗୀତ ରଚନା ଏବଂ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ, ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ କାହାଣୀ ଗ୍ରାମୀଣ ଲୋକଙ୍କ କଳ୍ପନା ଉପରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଗଣମାଧ୍ୟମର ପ୍ରସାର ପରେ ମଧ୍ୟ (ଯେପରିକି ଟେଲିଭିଜନ୍, ଡିଭିଡି, ଏବଂ ଅନଲାଇନ ଷ୍ଟ୍ରିମିଂ), ନୌଟଙ୍କୀ‌ ପ୍ରଦର୍ଶନରେ ୧୦,୦୦୦ରୁ ୧୫,୦୦୦ ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ଼ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ନୌଟଙ୍କୀ‌ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଉତ୍ତର ଭାରତର ସଂଗୀତ, ଭାଗବତ ଏବଂ ସ୍ୱାଙ୍ଗ୍ ମ୍ୟୁଜିକାଲ୍ ଥିଏଟର ପରମ୍ପରାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ହରିୟାଣା, ଏବଂ ବିହାରରେ ନୌଟଙ୍କୀ‌ ସର୍ବାଧିକ ଭାବେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି ।

ପ୍ରଦର୍ଶନ

ରୋମାଣ୍ଟିକ କାହାଣୀ, ପୁରାଣ, କିମ୍ବା ସ୍ଥାନୀୟ ହିରୋମାନଙ୍କ ଜୀବନୀରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଲୋକ ଥିମ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହେଉଛି ନୌଟଙ୍କୀ ପ୍ରଦର୍ଶନ । ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ରାୟତଃ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଏବଂ ବ୍ୟାଙ୍ଗ ନାଟକ ସହିତ ପ୍ରତିବଦ୍ଧିତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ରେକ୍ ଏବଂ ବ୍ୟଙ୍ଗ ରିଲିଫ୍ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।^[୧] ଶ୍ରୋତାମାନେ ବେଳେବେଳେ ଶୌଚାଳୟକୁ ଯିବା କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କ ଘର କିମ୍ବା ନିକଟସ୍ଥ ଦୋକାନରୁ ଖାଦ୍ୟ ନେବା ପାଇଁ ବିରତିର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସଦସ୍ୟମାନେ ନାଉଟାଙ୍କି ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ ସହାୟତା, ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଏବଂ ଦକ୍ଷ ଅଭିନେତା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । କେଉଁ ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ ସଂପାଦିତ ହେବ ଦର୍ଶକ ସଦସ୍ୟମାନେ ବାଛନ୍ତି ଏବଂ ଏକ ଗୀତ କିମ୍ବା ବ୍ୟାଙ୍ଗ ନାଟକର ପୁନରାବୃତ୍ତି ଦାବି କରିବାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସମୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରନ୍ତି ।

ନୌଟଙ୍କୀ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏକ ଗାଁରେ କିମ୍ବା ଆଖପାଖରେ ଉପଲବ୍ଧ ଯେକୌଣସି ଖୋଲା ସ୍ଥାନରେ ହୋଇପାରେ ଯାହା ଶହ ଶହ କିମ୍ବା ହଜାରରେ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ସ୍ଥାନିତ କରିପାରିବ । ଅନ୍ୟ ସମୟରେ, ସ୍ଥାନୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଖେଳ ପଡିଆ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ଥାନ ହୋଇଯାଏ । ପଞ୍ଜାବରୁ ଆରମ୍ଭ କରି, ନୌଟଙ୍କୀ ଶୈଳୀ ଶୀଘ୍ର ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ବ୍ୟାପିଗଲା । ସମାଜର ଉଚ୍ଚ ମାନର ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ 'ଶସ୍ତା' ଏବଂ 'ଅଶ୍ଳୀଳ' ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଏହି ଲୋକକଳା ସମାଜରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାକୁ ଲାଗିଲା ।^[୨]

ଇତିହାସ ଏବଂ ବିକାଶ

ଅଧିକାଂଶ ସମାଲୋଚକମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ନୌଟଙ୍କୀ ସୁଆଙ୍ଗ ଶୈଳୀର ଏକ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ରୂପ ଅଟେ ।^[୩] ଦର୍ଶକଙ୍କ ଆଗ୍ରହକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ନୌଟଙ୍କୀ ପ୍ରାୟତଃ ରୋମାନ୍ସର ଉପାଦାନ ଧାରଣ କରିଥାଏ, ଯାହା ଅଶ୍ଳୀଳତା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ । ସେଥିପାଇଁ ଅନେକ ଅଶ୍ଳୀଳ ନୌଟଙ୍କୀ ମଧ୍ୟ ଦେଢଶହ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଆସୁଛି, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ନୌଟଙ୍କୀର ଶୈଳୀ ମଧ୍ୟ ବଦନାମ ହେଉଛି ।^[୪] ପାରମ୍ପାରିକ ଭାବରେ, ନୌଟଙ୍କୀରେ ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିବା ପାଇଁ, ଏହା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ଯେ ଦର୍ଶକ କେବେ ବି ବିରକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ, ତେଣୁ ଅଧିକାଂଶ ଜିମିକ୍ସ ୧୦ ମିନିଟ୍ କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ କମ୍ ଘଟଣାର କ୍ରମକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ଦର୍ଶକଙ୍କ ଆଗ୍ରହକୁ ବଜାୟ ରଖିଥିଲା । କାହାଣୀକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ରଖିବା ପାଇଁ ବୀରତ୍ୱ, ପ୍ରେମ, ହାସ୍ୟ, ଗୀତ ଏବଂ ନୃତ୍ୟ ଏବଂ ଧର୍ମ ମିଶ୍ରିତ ଏବଂ ଦର୍ଶକଙ୍କ ଭାବନାକୁ ଉପରକୁ ଏବଂ ତଳକୁ ରଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ।

ଆଧାର

↑ "Devendra Sharma Nautanki Folk Opera Ensemble and Devendra Sharma". Hewlett Foundation (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2022-04-20.
↑ The Politics of the Urban Poor in Early Twentieth-Century India, Nandini Gooptu, Cambridge University Press, 2001, ISBN 978-0-521-44366-1, ... Nautanki was the object of elite disapproval, being regarded as `low' or `lewd' in character and essentially a form of entertainment for the lower classes. In face, in urban areas, the main clientele of nautanki came from the bazar poor ...
↑ अभिव्यक्ति Archived 23 September 2011^{[Date mismatch]} at the Wayback Machine., ନାରାୟଣ ଭକ୍ତ, ... ଏହା କହିବା କଷ୍ଟକର ଯେ ଯେତେବେଳେ ନାଉଟାଙ୍କିର ମଞ୍ଚ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ନାଉଟାଙ୍କି ଏକ ଦୂରଦୂରାନ୍ତର ଶୈଳୀର ଏକ ବିକଶିତ ରୂପ । ମହାନ କବି ତଥା ନାଟ୍ୟକାର ଜୟଶଙ୍କର ପ୍ରସାଦ ଏବଂ ହଜାରୀ ପ୍ରସାଦ ଦ୍ୱିବେଦୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭରତ ମୁନି "ସତ୍ୟକ"କୁ ନାଟ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ନାଟକର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିଛନ୍ତି, ଯେ ସତ୍ୟକ ନାଟକ ଆକାରରେ ଏକ ନାଟକର ନାମ।..'
↑ The world encyclopedia of contemporary theatre, Volume 3 Archived 27 June 2014^{[Date mismatch]} at the Wayback Machine., Don Rubin, Taylor & Francis, 2001, ISBN 978-0-415-26087-9, ... The nautanki, performed in Uttar Pradesh, Punjab and Rajasthan, is an operatic drama which also belongs to the swang tradition. It has a limited dance content, and combines it with elements of singing, recitation, storytelling ...

[1] "Devendra Sharma Nautanki Folk Opera Ensemble and Devendra Sharma". Hewlett Foundation (in ଆମେରିକୀୟ ଇଂରାଜୀ). Retrieved 2022-04-20.

[ref54zevub-2] The Politics of the Urban Poor in Early Twentieth-Century India, Nandini Gooptu, Cambridge University Press, 2001, ISBN 978-0-521-44366-1, ... Nautanki was the object of elite disapproval, being regarded as `low' or `lewd' in character and essentially a form of entertainment for the lower classes. In face, in urban areas, the main clientele of nautanki came from the bazar poor ...

[smn43fs-3] अभिव्यक्ति Archived 23 September 2011^{[Date mismatch]} at the Wayback Machine., ନାରାୟଣ ଭକ୍ତ, ... ଏହା କହିବା କଷ୍ଟକର ଯେ ଯେତେବେଳେ ନାଉଟାଙ୍କିର ମଞ୍ଚ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ନାଉଟାଙ୍କି ଏକ ଦୂରଦୂରାନ୍ତର ଶୈଳୀର ଏକ ବିକଶିତ ରୂପ । ମହାନ କବି ତଥା ନାଟ୍ୟକାର ଜୟଶଙ୍କର ପ୍ରସାଦ ଏବଂ ହଜାରୀ ପ୍ରସାଦ ଦ୍ୱିବେଦୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭରତ ମୁନି "ସତ୍ୟକ"କୁ ନାଟ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ନାଟକର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିଛନ୍ତି, ଯେ ସତ୍ୟକ ନାଟକ ଆକାରରେ ଏକ ନାଟକର ନାମ।..'

[ref59babaj-4] The world encyclopedia of contemporary theatre, Volume 3 Archived 27 June 2014^{[Date mismatch]} at the Wayback Machine., Don Rubin, Taylor & Francis, 2001, ISBN 978-0-415-26087-9, ... The nautanki, performed in Uttar Pradesh, Punjab and Rajasthan, is an operatic drama which also belongs to the swang tradition. It has a limited dance content, and combines it with elements of singing, recitation, storytelling ...

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]