କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

ଉଇକିପିଡ଼ିଆ‌ରୁ
ଏକ କ୍ରପ ଡଷ୍ଟର କୀଟ ନାଶକର ମାତ୍ରା ଯୁକ୍ତ ଚାରାର ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ

କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦ୍ୱାରା କୀଟରୂପେ ପରିଭାଷିତ ଅର୍ଥାତ ସାଧାରଣତଃ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କର ହାବଭାବ ଉପରେ ହାନିକାରକ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଥିବା ପ୍ରଜାତିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିମ୍ବା ପ୍ରବନ୍ଧନ ହୋଇଥାଏ ।

କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ପାଖାପାଖି ସେତିକି ପୁରୁଣା ଯେତିକି କୃଷିର ଅଟେ, କାରଣ ଫସଲକୁ ସର୍ବଦା ହିଁ କୀଟ ମୁକ୍ତ ରଖିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ । ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପାଦନକୁ ଅଧିକତମ କରିବା ପାଇଁ ଫସଲକୁ ଗଛର ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଦ୍ଧି ପ୍ରଜାତି ସହିତ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତିସ୍ପର୍ଦ୍ଧି କରୁଥିବା ଶାକାହାରୀ ପଶୁପକ୍ଷୀମାନଙ୍କଠାରୁ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଲାଭବାନ ହୋଇଥାଏ ।

ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସମ୍ଭବତଃ ପାରମ୍ପରିକ ଉପାୟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ , କାରଣ ଘାସପତ୍ରକୁ ଜଳାଇ ସେଗୁଡିକୁ ଜମିର ଭିତରକୁ କରି; ଏବଂ ବୀଜ-ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିବା ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷୀ ପରି ବଡ଼ ଶାକାହାରୀ ପଶୁପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ଅପେକ୍ଷା କୃତ ରୂପେ ଅଧିକ ସହଜ ହୋଇଥାଏ । ଫସଲ ଆବର୍ତନ, ସହଯୋଗୀ ଫସଲ-ରୋପଣ (ଯେପରି ଅନ୍ତର ଫସଲ କିମ୍ବା ମିଶ୍ରିତ ଫସଲ-ରୋପଣ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ) ଓ କୀଟ ପ୍ରତିରୋଧ ଫସଲର ଚୟନିତ ପ୍ରଜନନର ଏକ ଲମ୍ବା ଇତିହାସ ରହିଛି ।

ରାସାୟନିକ କୀଟ ନାଶକର ବ୍ୟବହାର ପାଖା ପାଖି ୪୫୦୦ ବର୍ଷରୁ କରାଯାଉଛି, ଯେତେବେଳେ ସୁମେର ନିବାସୀ ଗନ୍ଧକର ବ୍ୟବହାର କୀଟ ନାଶକ ରୂପେ କରିଥାନ୍ତି । ୠକବେଦ, ଯାହା ଯାହା ପାଖାପାଖି ୪୦୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା ଅଟେ, ସେଥିରେ ମଧ୍ୟ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ବିଷଜ ଗଛଗୁଡିକର ବ୍ୟବହାରର ଉଲ୍ଲେଖ ମିଳିଥାଏ । ରାସାୟନିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ବ୍ୟାପକ ରୂପରେ ବ୍ୟବହାର, ୧୮ବିଂ ତଥା ୧୯ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀରେ କୃଷିମାନଙ୍କ ଯନ୍ତ୍ରୀକରଣ ଏବଂ ପାଇରେଥ୍ରମ ଓ ଡେରିସ ପରି କୀଟ ନାଶକ ଆସିବା ପରେ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା । ୨୦ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀରେ (DDT) ଯେପରି ବହୁ କୃତିମ କୀଟ ନାଶକ ତଥା ଗଛ-ନାଶକର ଖୋଜାଣିରେ ଏହାର ବିକାଶରେ ଆହୁରି ଅଧିକ ଆସିଥିଲା । ରାସାୟନିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଜି ମଧ୍ୟ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସାଧନ ଅଟେ, ହୁଏତ ଏହାର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଦୁଃପ୍ରଭାବ ଚାଲୁଥିବା ୨୦ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷରେ ପାରମ୍ପରିକ ଓ ଜୈବିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ଲୋକମାନେ ପୁନଃ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଇଥିଲେ ।

କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରକାର[ସମ୍ପାଦନା]

ଜୈବିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ[ସମ୍ପାଦନା]

ଜୈବିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ପ୍ରାକୃତିକ ପରିଜୀବୀର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ପ୍ରବନ୍ଧନଦ୍ୱାରା ପ୍ରାପ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଉପଚାରର କୌଣସି ଜ୍ଞାତ ଦୁଃପ୍ରଭାବ ନଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଜଳ ମାନବ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁରକ୍ଷିତ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଜୈବିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରାକୃତିକ କୀଟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ପର୍ଯ୍ୟବରଣ ସ୍ୱରୂପର ପରିସ୍ଥିତିକ ସନ୍ତୁଳନକୁ କମ ଅସୁବିଧା ପହଞ୍ଚେଇବା ପାଇଁ କୀଟମାନଙ୍କୁ ସମାପ୍ତ କରିବାକୁ ପଡିଥାଏ ।[୧]

ପ୍ରଜନନ କ୍ଷେତ୍ରର ଉନ୍ମୁଳନ[ସମ୍ପାଦନା]

ଉଚିତ ପ୍ରବନ୍ଧନ ଏବଂ ରହିଥିବା ପାଣିର ଉଚିତ ପରିଣାମ ବହୁ କୀଟମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଉତ୍ଥାପନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଖୋଲା ନାଳ ବିଭିନ୍ନ କୀଟମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସ୍ଥାନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି । ଉଚିତ ଶିବିର ପ୍ରଣାଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ନିଦାନ କରାଯାଇପାରେ ।

ବିଷଯୁକ୍ତ ଚାରା ଓ କ୍ଷେତ[ସମ୍ପାଦନା]

ବିଷଯୁକ୍ତ ଚାରା ମୂଷାମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ ଏକ ସାଧାରଣ ଉପାୟ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ, ଅଳିଆ ପରି ଅନ୍ୟ ଖାଦ୍ୟର ଉପସ୍ଥିତିର ସ୍ଥିତିରେ ଏହା ସେତିକି ପ୍ରଭାବ ଦେଖାଇ ପାରେ ନାହିଁ । ପରମ୍ପରା ଗତ ରୂପେ, ଆଖୁ କାଟିବା ପର୍ଦ୍ କ୍ଷେତକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଜଳାଇ ଦିଆଯାଏ କାରଣ କୀଟ କିମ୍ବା ତାହାର ଉଡାଣକୁ ନଷ୍ଟ କରାଯାଇପାରେ ।

ଆକାଶୀୟ ଧୂଆଁ[ସମ୍ପାଦନା]

ଏକ ପରିଯୋଜନା ଯାହା କୌଣସି ସରଞ୍ଚନାକୁ ଘୋଡାଇବା କିମ୍ବା ବାୟୁରୁଦ୍ଧ କରିବା ପରେ ସେଠାରେ ଘାତକ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଯୁକ୍ତ ବିଷଯୁକ୍ତ ଗ୍ୟାସକୁ ଲମ୍ବା ଅବଧି (୨୪-୭୨ ଘଣ୍ଟା ) ପାଇଁ ଛାଡି ଦିଆଯାଏ । ଆକାଶୀୟ ଧୂଆଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା କୀଟ ଜୀବନ ଚକ୍ରର ସମସ୍ତ ଚରଣକୁ ଲକ୍ଷିତ କରିଥାଏ ।[୨]

ପ୍ରାକୃତିକ କୃତକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ[ସମ୍ପାଦନା]

ବହୁ ବଣ୍ୟଜୀବ ପୁନର୍ବାସ ସଂଗଠନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟକୁ ସହଯୋଗ ଦେଇଥାଏ ଯେଉଁଥିରେ ଅପବର୍ଜନ ତଥା ପରଭାକ୍ଷୀୟର ସହାୟତା ନେବା ସାମିଲ ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁଥିରେ ଦ୍ୱିତୀୟକ ବିଷାକ୍ତତାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣତୟା ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ ମିଳିଥାଏ ।[୩]

ଜୀବାଣୁ ମୁକ୍ତ ବନେଇବା[ସମ୍ପାଦନା]

୧୯୭୦ ଦଶକର ଆରମ୍ଭରେ U-5897 (3- କ୍ଲୋରୋ, 2-ପ୍ରୋପେନେଡ଼ିୟୋଲ) ସହିତ ପ୍ରୟୋଗ ଶାଳା ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହା ଅସଫଳ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଥିଲା ।[୪]

ନିରୋଧକ[ସମ୍ପାଦନା]

  • "ଏବୀସ ବଲସମୀୟା" ବୃକ୍ଷରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଥିବା ଏକ ଇପିଏଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ଅନ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ କୃତକ ନିରୋଧକ ରହିଛି । [୧]
  • "ଏକାସିୟା ପାଲୀଏକାନ୍ଥା ସସ୍ପ୍ବ. କେମ୍ପାଈଲେକା (Acacia polyacantha subsp. campylacantha) ନ୍ଥା"ର ମୂଳରୁ ବାହାରୁଥିବା ରାସାୟନିକ ଯୌଗିକ କୁମ୍ଭୀର, ସାପ ତଥା ମୂଷା ପରି ଜନ୍ତୁ ମାନଙ୍କୁ ଦୂରେଇ ରଖିବା ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ [୫][୬]

ଆଧାର[ସମ୍ପାଦନା]

  1. "Bacillus thuringienis Factsheet". Colorado State University. Retrieved 2010-06-02.
  2. Baur, Fred. Insect Management for Food Storage and Processing. American Ass. of Cereal Chemists. p. 133. ISBN 0913250384.
  3. WildcareBayArea.org (http://www.wildcarebayarea.org/site/PageServer?pagename=TakeAction_Rodenticide Archived 2014-03-05 at the Wayback Machine.)
  4. [୨]
  5. "प्लांट्ज़अफ्रीका". Archived from the original on 2011-05-14. Retrieved 2019-10-14.
  6. "विश्व कृषिवानिकी केन्द्र". Archived from the original on 2007-09-28. Retrieved 2019-10-14.