ଉମା ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ

ଉମା ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ
୨୦୧୦୫ ମସିହାରେ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ
ଜନ୍ମ	୨୦ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୧ ଦିଲ୍ଲୀ, ଭାରତ
ବୈବାହିକ-ସାଥୀ	ଆନନ୍ଦ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ
ଶିକ୍ଷାବିଦ୍ ପୃଷ୍ଠଭୂମି
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ	ବନାରସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
Academic work
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ	ମିରାଣ୍ଡା ହାଉସ୍, ଦିଲ୍ଲୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
Notable works	ପ୍ରାଥମିକ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ସାମାଜିକ ପରିମାପ ପୁନଃଲିଖନ ଇତିହାସ: ପଣ୍ଡିତ ରାମବାଇଙ୍କ ଜୀବନ ଏବଂ ସମୟ

ଉମା ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ (ଜନ୍ମ ୨୦ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୧) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଐତିହାସିକ ତଥା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ନିର୍ମାତା ଅଟନ୍ତି । ୧୮୮୦ ଦଶକରୁ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତୀୟ ଇତିହାସ ଉପରେ ଲିଙ୍ଗ, ଜାତି ଏବଂ ଶ୍ରେଣୀ ସହ ଜଡ଼ିତ ବିଷୟଗୁଡିକ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ତାଙ୍କ କ୍ୟାରିଅରରେ ସାତୋଟି ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । କେରଳର ପାଲଘାଟରୁ ଜଣେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ଦିଲ୍ଲୀ ଏବଂ ବାଙ୍ଗାଲୋରରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ବନାରସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଇତିହାସରେ ମାଷ୍ଟର ଡିଗ୍ରୀ ଶେଷ କରି ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ । ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ଦିଲ୍ଲୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ମିରାଣ୍ଡା ହାଉସରେ ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଭାବରେ ଏକ ବୃତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ଯେଉଁଠାରେ ସେ ୧୯୬୬ରୁ ୧୯୯୮ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିଥିଲେ । ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପୁସ୍ତକ - ସୋସିଆଲ୍ ଡିମେନସନ୍ସ ଅଫ ୟର୍ଲିକୁ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମରେ ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ନିଜର ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଅଧ୍ୟୟନର ଏକ ଅଂଶ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

ଉପମହାଦେଶରେ ମହିଳା ଏବଂ ନାରୀବାଦୀ ଇତିହାସ ଲେଖିବାରେ ସେ ଜଣେ ଅଗ୍ରଣୀ ପଣ୍ଡିତ ଅଟନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଭାରତରେ ମହିଳା ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ମାତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ନାରୀବାଦୀ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଜଡ଼ିତ ହେବା ବ୍ୟତୀତ ସେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଧିକାର କର୍ମୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି, ଗୁଜରାଟ ପାଇଁ ଜଷ୍ଟିସ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ ସମେତ ଅନେକ ତଥ୍ୟ ଅନୁସନ୍ଧାନ କମିଟିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ମହିଳା ତଥା ମାନବିକ ଅଧିକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସାମୟିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସେ ଖବରକାଗଜ ସ୍ତମ୍ଭ ମଧ୍ୟ ଲେଖନ୍ତି । ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ଚାରିଟି ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରର ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଛନ୍ତି - ଏକ୍ କ୍ୱାଇଟ୍ ଲିଟିଲ୍ ଏଣ୍ଟ୍ରି, ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟସ୍ ଅଫ୍ ଏ ପାଷ୍ଟ, ଏକ ଇଙ୍କ୍ୱିଲାବ ଅର ଆୟା: ଲକ୍ଷ୍ନୌ ୧୯୨୦-୧୯୪୯, ଏବଂ ପ୍ରୀଜନ ଡାଏରୀ, ଯାହାକି ଭାରତର ମହିଳା ଇତିହାସ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ।

ପ୍ରାରମ୍ଭ ଜୀବନ

ଉମା ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ୨୦ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୧ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ଜଣେ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ ଥିଲେ, ମୂଳତ ସେ କେରଳର ପାଲଘାଟରୁ ଆସିଥିଲେ । ଉମା ଦିଲ୍ଲୀ ପବ୍ଲିକ୍ ସ୍କୁଲରେ ଏବଂ ପରେ ବାଙ୍ଗାଲୋରର ମାଉଣ୍ଟ କାର୍ମେଲ କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରେ, ସେ ବାଙ୍ଗାଲୋରର କଲେଜ୍ ଅଫ୍ ଲ'ରେ ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବନାରାସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଇତିହାସରେ ମାଷ୍ଟର ଡିଗ୍ରୀ କରିଥିଲେ ।

ବୃତ୍ତି

ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ୧୯୬୬ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ମହିଳା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ମିରାଣ୍ଡା ହାଉସରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସେ ସେଠାରେ ୧୯୮୮ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ, ଭାରତୀୟ ଇତିହାସ ଏବଂ ସମସାମୟିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେ ୭ଟି ପୁସ୍ତକ ଏବଂ ୫୦ରୁ ଅଧିକ ଗବେଷଣା ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖିଥିଲେ । ୧୯୭୦ ଦଶକରୁ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ମହିଳା ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ। ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଂଘନ, ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଦମନ ପାଇଁ ସେ ଅନେକ ତଥ୍ୟ ଖୋଜୁଥିବା ଦଳରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଐତିହାସିକ କୁମ୍କୁମ୍ ରୟ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀଙ୍କ ସମ୍ମାନାର୍ଥେ ବହୁ ପରିମାଣର ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରବନ୍ଧ ସମ୍ପାଦନା କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ଶିକ୍ଷକ, ଛାତ୍ର ଏବଂ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛନ୍ତି । ନ୍ୟୁୟର୍କର ସିଟି ୟୁନିଭରସିଟିର ଆଶଲି ଟେଲିସ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟ ମହିଳା ଆନ୍ଦୋଳନର 'ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ମାତା' ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରି ଭାରତୀୟ ନାରୀବାଦୀ ଇତିହାସ ଲିପି ଉପରେ ତଥା ଯୁବ ପଣ୍ଡିତ ତଥା କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତାଙ୍କ ଜୀବନ ତଥା ବୃତ୍ତି ଉପରେ ତାଙ୍କର ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପଡିଥିଲା ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ

ଉମା, ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଆନନ୍ଦ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର ଏକ ଝିଅ ଉପଲି ଏବଂ ପୁଅ ସିଦ୍ଧାର୍ଥ ଅଛନ୍ତି । ସେ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ ଏବଂ ଝିଅଙ୍କ ସହ ଦିଲ୍ଲୀରେ ରୁହନ୍ତି ।