ଭାରତରେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧିନତା

ସ୍ୱାଧୀନ ସାମ୍ବାଦିକତା ପାଇଁ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଦ୍ୱାରା ଭାରତରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆଇନଗତ ଭାବେ ସୁରକ୍ଷିତ ଥିବା ବେଳେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ, ଜାତୀୟ ଅଖଣ୍ଡତା ଏବଂ ନୈତିକ ନୀତି ସାଧାରଣତଃ ଭାରତର ଆଇନ ଦ୍ୱାରା ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଥାଏ । ଭାରତରେ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ କେତେକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ଅନୁଯାୟୀ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପକ୍ଷପାତିତା କିମ୍ବା ବିଭ୍ରାନ୍ତିକର ସୂଚନା ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଯାଇଛି। ଗଣମାଧ୍ୟମ ଅପରାଧ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡ ବିଧି (ଆଇପିସି) ଦ୍ୱାରା କଭର କରାଯାଏ ଯାହା ଅପରାଧିକ ଆଇନର ସମସ୍ତ ମୂଳ ଦିଗ ଉପରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ ।

ତଥାପି ଭାରତରେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା କେତେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଧୀନରେ ରହିଛି, ଯେପରିକି ମାନହାନି ଆଇନ, ଭିସଲବ୍ଲୋଅରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୁରକ୍ଷାର ଅଭାବ, ସୂଚନା ପ୍ରାପ୍ତିରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଏବଂ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ପ୍ରତି ଜନସାଧାରଣ ଏବଂ ସରକାରୀ ଶତ୍ରୁତା କାରଣରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ । ପ୍ରିଣ୍ଟ, ଟେଲିଭିଜନ, ରେଡିଓ ଏବଂ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସମେତ ପ୍ରେସକୁ ନାମମାତ୍ର ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ଧାରା-୧୯ (ଯାହା ୧୯୫୦ରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା) ଭଳି ବଛାବଛା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧୀନରେ ନିଜର ଚିନ୍ତା ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଏ, ଯଦିଓ ଏଥିରେ "କ" ଏବଂ "ଜି" ଧାରାରେ "ପ୍ରେସ୍"ର ନାମ ନରଖି "କବ୍ଜା, ବାଣିଜ୍ୟ କିମ୍ବା ବ୍ୟବସାୟ" ଏବଂ "ବାକ୍ ଏବଂ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା" ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଦେଶର ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ ନକରି କୌଣସି ସାମ୍ବାଦିକ କିମ୍ବା ଗଣମାଧ୍ୟମ ଶିଳ୍ପକୁ ଯେକୌଣସି ଖବରକୁ କଭର କରି ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ଏହି ଲେଖାରେ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଛି।

ନାଗରିକଙ୍କ ବୌଦ୍ଧିକ, ନୈତିକ ଏବଂ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ସରକାର ଏକାଧିକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ମିଥ୍ୟା ଖବର ପ୍ରସାରଣ କୁ ରୋକିବା ଏବଂ ଆପତ୍ତିଜନକ ବିଷୟବସ୍ତୁଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି। ଭାରତର ଏହି ଆଇନ ରେ ସୋସିଆଲ କିମ୍ବା ଗଣମାଧ୍ଯମ ମାଧ୍ୟମରେ ମିଥ୍ୟା ଖବର ପ୍ରସାରଣ କିମ୍ବା ପ୍ରକାଶ ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଯାଇଛି ଏବଂ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ଜେଲ ଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଖବରକାଗଜ ନିଷେଧ କରାଯାଇପାରେ ।

ଗ୍ଲୋବାଲ ରାଙ୍କିଙ୍ଗରେ

ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ ବର୍ଡର୍ସ ପ୍ରେସ ଫ୍ରିଡମ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ଅନୁଯାୟୀ ୨୦୨୩ରେ ପ୍ରେସ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତର ମାନ୍ୟତା ୨୦୨୨ରେ ୧୫୦ଥିବା ବେଳେ ୧୮୦ଟି ଦେଶ ମଧ୍ୟରୁ ୧୬୧କୁ ଖସି ଆସିଛି। ମେ ୩, ୨୦୨୨ ସଂସ୍କରଣରେ ଭାରତର ମାନ୍ୟତା ୨୦୨୧ରେ ୧୪୨ରୁ ୧୫୦କୁ ଖସି ଆସିଛି। ୨୦୨୦ରେ ପ୍ରେସ୍ ଫ୍ରିଡମ୍ ରେଙ୍କ୍ ୨୦୧୯ରେ ୧୪୦ରୁ ୧୪୨କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହା ପୂର୍ବ ବାର୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟ ତୁଳନାରେ ସାମାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ହତ୍ୟା, ନ୍ୟୁଜ୍ ମିଡିଆ ଉପରେ ଲଗାଯାଇଥିବା କଟକଣା, କାଶ୍ମୀରରେ ସେନ୍ସରସିପ୍ ଏବଂ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ଚାଲିଥିବା ସଂଘର୍ଷ ଭଳି ଅନେକ କାରଣରୁ ଭାରତର ଗ୍ଲୋବାଲ ଇଣ୍ଡେକ୍ସ ରେଙ୍କ୍ ହ୍ରାସ ପାଇଛି।

ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଶାରୀରିକ ନିର୍ଯାତନା ଏବଂ ପକ୍ଷପାତିତା ଭଳି ପୀଡ଼ିତାଙ୍କୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିବା ବିଶ୍ୱ ମାନ୍ୟତା ସୂଚକାଙ୍କ ହ୍ରାସର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ । ୨୦୧୭ରେ ୧୮୦ଟି ଦେଶ ମଧ୍ୟରୁ ଏହି ଦେଶ ୧୩୬ତମ ସ୍ଥାନରେ ଥିବା ବେଳେ ୨୦୧୮ ରିପୋର୍ଟରେ ଏହା ୧୩୮ତମ ସ୍ଥାନକୁ ଖସି ଆସିଛି।

ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

ସୂଚନା ଓ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ୨୦୨୦ରେ 'ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ୍ ବର୍ଡର୍ସ' ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ରିପୋର୍ଟକୁ ସମାଲୋଚନା କରି କହିଛି ଯେ ଏହି ସର୍ଭେ ଭାରତରେ ପ୍ରେସ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବିଷୟରେ ଖରାପ ଚିତ୍ର ଦର୍ଶାଉଛି।

ପ୍ରେସ୍ ଉପରେ ସେନ୍ସରସିପ୍

୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଫିରୋଜ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଗତ ଏକ ଘରୋଇ ବିଲ୍ ଯାହାର ନାମ ଥିଲା ସଂସଦୀୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭାରତୀୟ ପ୍ରେସ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଇତିହାସରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନ ରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ୧୯୭୫ରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଏହି ଆଇନକୁ ରଦ୍ଦ କରିଥିଲେ। ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଥିଲେ, ସମସ୍ତ ଘରୋଇ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଖବର ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଥିଲେ, ଅନେକ ବିଦେଶୀ ସାମ୍ବାଦିକ ଏବଂ ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ଏବଂ ୪୦ରୁ ଅଧିକ ଭାରତୀୟ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ। ଅନେକ ଐତିହାସିକବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ସରକାରଙ୍କ ବଢୁଥିବା ସମାଲୋଚନାରେ ସେ ଭୟଭୀତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସମର୍ଥନ କରୁଛି ବୋଲି ଆଶଙ୍କା କରିଥିଲେ ।

୨୦୨୦ରେ ପ୍ରେସ୍ କାଉନସିଲ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ନାମକ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସଂସ୍ଥା ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲା ଯେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଉପରେ ରାଜ୍ୟ ପୁଲିସର ସେନ୍ସରସିପ୍ ସମେତ ସରକାରୀ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରେସ୍ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ 'କ୍ଷୁଣ୍ଣ' କରିବା କାରଣରୁ ପ୍ରତିକୂଳ। ଦେଶର ନ୍ୟୁଜ୍ ଆଉଟଲେଟ୍ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଦେଶଦ୍ରୋହ ଏବଂ ଅପରାଧିକ ମାମଲା ରୁଜୁ କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଛି। ପ୍ରେସ୍ କ୍ଲବ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ (ପିସିଆଇ) ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଆସିଥିବା ଅଭିଯୋଗକୁ 'ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖରାପ କାର୍ଯ୍ୟ' ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି। ଗଣମାଧ୍ୟମ ଓ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରତିକୂଳ ସେନ୍ସରସିପ୍ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ଦାୟୀ ବୋଲି ସଂଗଠନ ଦାବି କରିଛି। ସାମ୍ବାଦିକତା ଅଭ୍ୟାସର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ପ୍ରେସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ (ଆଇପିଆଇ) ଦାବି କରିଛି ଯେ ଦେଶରେ କୋଭିଡ-୧୯ ମହାମାରୀ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ରିପୋର୍ଟକୁ କଭର କରୁଥିବା ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ଦାୟୀ।

ସୂଚନା ଓ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ୨୦୨୦ରେ ଦେଶର ରାଜଧାନୀ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀରେ 'ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ଉପରେ ଭିଡ଼ ଆକ୍ରମଣ' ବିଷୟରେ ଖବର ପ୍ରସାରଣ କରିଥିବାରୁ ମିଡିଆୱାନ୍ ଟିଭିକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲା। ପରେ ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପରେ ଚ୍ୟାନେଲ୍ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କାରୀ ଏବଂ ଆତଙ୍କବାଦ ନିରୋଧୀ ଏଜେନ୍ସି ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ପୋଲିସ ପ୍ରାୟତଃ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ପଚରାଉଚରା କରୁଥିବା ବେଳେ କେତେକଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ରିପୋର୍ଟିଂ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ସହ ଜଡିତ ନାମମାତ୍ର ଅପମାନଜନକ ଖବର ପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ଗିରଫ କରାଯାଏ । ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ମଧ୍ୟ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଲୁଥିବା ଗ୍ରେଟର କଶ୍ମୀର ଏବଂ କାଶ୍ମୀର ରିଡର୍ ସମେତ ଖବରକାଗଜକୁ ସରକାରୀ ବିଜ୍ଞାପନ ଦେବା ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିବା ବେଳେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଟାଇମ୍ସ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ, ଦ ହିନ୍ଦୁ ଆଣ୍ଡ ଟେଲିଗ୍ରାଫ ଇଣ୍ଡିଆକୁ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ସରକାରୀ ବିଜ୍ଞାପନ ଚଳାଇବା ଉପରେ ଅସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇଛନ୍ତି।

ବେଳେବେଳେ କେବଳ ସରକାରଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଖବର ସ୍ଥାନୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ ତ ଆଉ କେତେବେଳେ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟା କୁ ନେଇ ଖବର ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ କିମ୍ବା ସରକାରଙ୍କ ସମାଲୋଚନାକୁ ନେଇ ସରକାର ଜାରି କରିଥିବା ଚେତାବନୀର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି। ପ୍ରିଣ୍ଟ ଓ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟିଂ ମିଡିଆ ଭାବନା ଆଧାରରେ କିମ୍ବା କ୍ଷମତାରେ ଥିବା ଦଳର ରାଜନୈତିକ ଚାପରେ ଖବର ପ୍ରସାରଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ଘରୋଇ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଗୁଡ଼ିକ ନେତାଙ୍କ ଯୁକ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଦାବି କରାଯାଉଛି। ସାମରିକ ସଂଘର୍ଷ ସମୟରେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଯୁଦ୍ଧ କରିବା ଏବଂ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ ଦେଇ ଏକତରଫା ପରିଚୟ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବାରୁ ଭାରତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ଅନେକ ସମୟରେ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ । ଶାସକ ଦଳର ନେତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଏଜେଣ୍ଡା ପ୍ରକାଶ କରି ଅନେକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଚିୟରଲିଡର ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ବାକ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ଏବଂ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ । ତେବେ ସମାଲୋଚକମାନେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରେସ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଏବଂ ସରକାର କେବଳ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଭାଷଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରଚଳିତ ଶାସକ ଦଳକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି । ଗଣମାଧ୍ୟମର ସମାଲୋଚନାମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରୁ ବର୍ତ୍ତିବା ପାଇଁ ସରକାର ସ୍ୱାଧୀନ ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ମିଥ୍ୟା ଖବର ବୋଲି ମିଥ୍ୟା ଆଖ୍ୟା ଦେଉଥିବା ସମାଲୋଚକମାନେ ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି।

୨୦୨୦ କିମ୍ବା ତା'ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ସରକାର ନ୍ୟୁୟର୍କ ଟାଇମ୍ସ, ଦି ଗାର୍ଡିଆନ୍, ଅଲ୍ ଜଜିରା, ୱାଶିଂଟନ୍ ପୋଷ୍ଟ, ଟାଇମ୍, ଦି ଇକୋନୋମିଷ୍ଟ, ବିବିସି ଏବଂ ହଫିଙ୍ଗଟନ୍ ପୋଷ୍ଟ ୍ ଭଳି ବିଦେଶୀ ନ୍ୟୁଜ୍ ସଂସ୍ଥା ଗୁଡ଼ିକ ବିରୋଧରେ ଚେତାବନୀ ଜାରି କରିଥିଲେ।

ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ ବର୍ଡର୍ସ କହିଛି ଯେ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱର ଅନୁଗାମୀମାନେ ଦାବି କରାଯାଇଥିବା "ଦେଶ ବିରୋଧୀ" ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ସେନ୍ସର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି। ହିନ୍ଦୁତ୍ୱକୁ ସମାଲୋଚନା କରୁଥିବା ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ବିରୋଧରେ ହିନ୍ଦୁତ୍ୱ ଅନୁଗାମୀମାନଙ୍କର ସମନ୍ୱିତ ଘୃଣା ଅଭିଯାନ ବେଳେବେଳେ ସେହି ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥାଏ । ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରୁଥିବା ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ଅପରାଧିକ ମାମଲାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଦଣ୍ଡବିଧି ସଂହିତାର ଧାରା ୧୨୪ଏ କୁ ପ୍ରସିକ୍ୟୁଟରମାନେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଉଦାହରଣ ଦେଇଥାନ୍ତି।

ଫେବ୍ରୁଆରି ୨୦୨୩ରେ, ସରକାର ବିବିସିର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ଦୁର୍ନୀତି ଏବଂ ଟିକସ ଚୋରି ଅଭିଯୋଗ ଆଣି ଚଢ଼ାଉ କରିଥିଲେ, ଯାହାର କିଛି ସମୟ ପରେ ମୁସଲମାନ ବିରୋଧୀ ହିଂସାରେ ମୋଦୀଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଏକ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ (ଯାହାକୁ ସରକାର ନିଷିଦ୍ଧ କରିଥିଲେ) ପ୍ରସାରଣ କରିଥିଲେ।

ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ

ସାଗରିକା ଘୋଷ, ରବିଶ କୁମାରଙ୍କ ଭଳି ଅନେକ ସାମ୍ବାଦିକ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ସରକାର ଉପରେ ସନ୍ଦେହ ଥିବା ବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଯାତନା, ହତ୍ୟା ଧମକ ଏବଂ ଦୁଷ୍କର୍ମ ଧମକ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ଟାଇମ୍ସର ସମ୍ପାଦକ ବବି ଘୋଷ ୨୦୧୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଖବରକାଗଜର ମାଲିକ ଶୋଭନା ଭାରତିଆଙ୍କୁ ଭେଟିବାର କିଛି ସମୟ ପରେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ। ଜାତି, ଧର୍ମ ଏବଂ ଯୌନ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରେରିତ ହିଂସାତ୍ମକ ଅପରାଧଉପରେ ନଜର ରଖିବା ପାଇଁ ଏକ ଡାଟାବେସ୍ ଖବରକାଗଜରେ ହେଟ୍ ଟ୍ରାକର ନାମକ ଏକ ପୋର୍ଟାଲ ଖୋଲିବା ପରେ ଏହି ଘଟଣା ଘଟିଛି। ପରେ ଡାଟାବେସ୍ କୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା।

୨୦୧୭ରେ ଚାକିରି କୁ ନେଇ ୩ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତାର ପ୍ରବକ୍ତା ତଥା ଦକ୍ଷିଣପନ୍ଥୀ ଶକ୍ତିର ସମାଲୋଚକ ଗୌରୀ ଲଙ୍କେଶଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଘର ବାହାରେ ଗୁଳି କରି ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିବା ରିପୋର୍ଟର୍ସ ବିଦାଉଟ୍ ବର୍ଡର୍ସ କହିଛି। ଲଙ୍କେଶଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିବା ଅଭିଯୋଗରେ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଜଣେ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ୨୦୧୪ରୁ ୨୦୧୯ ମଧ୍ୟରେ ୪୦ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ଉପରେ ୧୯୮ଟି ଗମ୍ଭୀର ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୩୬ଟି କେବଳ ୨୦୧୯ରେ ଘଟିଥିବା ଏକ ରିପୋର୍ଟରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି।

ରିପୋର୍ଟ ବିଦାଉଟ ବର୍ଡର୍ସ କହିଛି ଯେ ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ପୋଲିସ, ରାଜନୈତିକ କର୍ମୀ, ଅପରାଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ହିଂସାର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି ।

ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର

ସାମ୍ବାଦିକ ଓ ଚ୍ୟାନେଲଗୁଡ଼ିକ ବିରୋଧୀଙ୍କ ପ୍ରତି ପକ୍ଷପାତିତା କରୁଥିବା ଏବଂ ଘୃଣ୍ୟ ଭାଷଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଥିବା ଅଭିଯୋଗ ଆଧାରରେ ୨୮ ଦଳୀୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ନ୍ୟାସନାଲ ଡେଭଲପମେଣ୍ଟାଲ ଇନକ୍ଲୁସିଭ୍ ଆଲାଏନ୍ସ (ଇଣ୍ଡିଆ) ୨୦୨୩ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮ତାରିଖରେ ୧୪ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ ବହିଷ୍କାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲା।

ବହିଷ୍କୃତ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ତାଲିକାରେ ରହିଛି   ବହିଷ୍କୃତ ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ଘୃଣା ଓ ଭୁଲ ତଥ୍ୟ ପ୍ରସାର କରିବା ସହ ଶାସକ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି)ର ମୁଖପତ୍ର ବୋଲି ବିଜେପି ମେଣ୍ଟ ଅଭିଯୋଗ କରିଛି। ସାମ୍ବାଦିକ ଏବଂ ଚ୍ୟାନେଲମାନେ ବିରୋଧୀ ଏବଂ ଏହାର ନେତାଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ଲାଟଫର୍ମବ୍ୟବହାର କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଟ ଅଭିଯୋଗ କରିଛି।

ଇଣ୍ଡିଆ ଆଲାଏନ୍ସ ଦ୍ୱାରା ବହିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିବା ୧୪ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ ସେମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଆସିଥିବା ଅଭିଯୋଗକୁ ଖଣ୍ଡନ କରିଛନ୍ତି। ନିରପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ସାମ୍ବାଦିକତା ପାଇଁ ସେମାନେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ଏବଂ ବହିଷ୍କାର ଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଚୁପ୍ ରହିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ସେମାନେ କହିଛନ୍ତି।

• ଅର୍ଣ୍ଣବ ଗୋସ୍ୱାମୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଏକ ସମ୍ମାନର ବ୍ୟାଜ୍ ଏବଂ ସେ କ୍ଷମତା ଆଗରେ ସତ କହିବା ଜାରି ରଖିବେ।
• ନବିକା କୁମାର କହିଛନ୍ତି ଯେ ବହିଷ୍କାର ଲୋକଙ୍କ ସ୍ୱରକୁ ଦମନ କରିବାର ଏକ ପ୍ରୟାସ ଏବଂ ସେ ଭୟଭୀତ ହେବେ ନାହିଁ।
• ସୁଧୀର ଚୌଧୁରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ସେମାନଙ୍କ ବିଫଳତାକୁ ଲୁଚାଇବା ପାଇଁ ବିରୋଧୀଙ୍କ ଏକ ନିରାଶ ପ୍ରୟାସ ଏବଂ ସେ ସେମାନଙ୍କ ମିଛକୁ ଉନ୍ମୋଚନ ଜାରି ରଖିବେ।

ବହିଷ୍କାର ହୋଇଥିବା ଅନ୍ୟ ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ବହିଷ୍କାରକୁ ନିନ୍ଦା କରିବା ସହ ନିଜର ସାମ୍ବାଦିକତା ସଚ୍ଚୋଟତାକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ବିବୃତି ଜାରି କରିଛନ୍ତି।

ବହିଷ୍କାର କୁ ନେଇ ସମାଲୋଚନା

ଏହି ବହିଷ୍କାରକୁ କେତେକ ମହଲରୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ଏବଂ ଏହା ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି। ତେବେ ପକ୍ଷପାତିତା ଓ ଘୃଣ୍ୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ କଭରେଜର କ୍ଷତିକାରକ ପ୍ରଭାବରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଜରୁରୀ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ି ଭାରତୀୟ ମେଣ୍ଟ ନିଜ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛି।

• ଭାରତରେ ନ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର୍ସର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା ନ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ରଡକାଷ୍ଟର୍ସ ଆଣ୍ଡ ଡିଜିଟାଲ ଆସୋସିଏସନ (ଏନବିଡିଏ) କହିଛି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର "ପ୍ରେସ ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ" ଏବଂ "ଜରୁରୀକାଳୀନ ଯୁଗର ପୁନରାବୃତ୍ତି" ଥିଲା।
• ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରେସ୍ ସ୍ୱାଧୀନତା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ କମିଟି ଟୁ ପ୍ରୋଟେକ୍ଟ ଜର୍ଣ୍ଣାଲିଷ୍ଟ (ସିପିଜେ) କହିଛି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ଉଦାହରଣ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରତି ବିପଦ।
• ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଥିବା ଓ ସୁରକ୍ଷା ଦେଉଥିବା ସଂଗଠନ 'ରିପୋର୍ଟର୍ସ କମିଟି ଫର୍ ଫ୍ରିଡମ୍ ଅଫ୍ ଦି ପ୍ରେସ୍' କହିଛି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ଏବଂ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଏହାକୁ ତୁରନ୍ତ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାକୁ ଇଣ୍ଡିଆ ଆଲାଏନ୍ସକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛି।
• ମାନବାଧିକାର ସଂଗଠନ ଆମ୍ନେଷ୍ଟି ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ କହିଛି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସିଧାସଳଖ ଆକ୍ରମଣ ଏବଂ ତୁରନ୍ତ ଏହି ନିଷେଧାଦେଶ କୁ ହଟାଇବା ଏବଂ ପ୍ରତିଶୋଧ ଭୟରେ ସମସ୍ତ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେବାକୁ ଇଣ୍ଡିଆ ଆଲାଏନ୍ସକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଛି ।

ଶାସକ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (ବିଜେପି) ୧୪ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବା ଘଟଣାକୁ ସମାଲୋଚନା କରିଛି। ଏହି ମେଣ୍ଟ ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ଚୁପ୍ କରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି ଏବଂ ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରତି ଅସହିଷ୍ଣୁ ବୋଲି ବିଜେପି ଅଭିଯୋଗ କରିଛି।

• ବିଜେପି ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଜେପି ନଡ୍ଡା କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ଉଦାହରଣ ଏବଂ ବିରୋଧୀଙ୍କ ଅସହିଷ୍ଣୁତାର ସଙ୍କେତ।
• ବିଜେପିର ଜାତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ମୁଖ୍ୟ ଅନିଲ ବାଲୁନି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ।
• ବିଜେପିର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମୁଖପାତ୍ର ଗୌରବ ଭାଟିଆ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବହିଷ୍କାର 'ଦଣ୍ଡମୂଳକ' ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ଧମକ ଦେବାର ଇତିହାସ ରହିଛି।

ଏହି ବହିଷ୍କାର ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ଆକ୍ରମଣ ଏବଂ ଏହା ଅନ୍ୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ସମାଲୋଚକମାନଙ୍କୁ ଚୁପ୍ କରାଇବା ଏକ ବିପଜ୍ଜନକ ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ବୋଲି ଏହି ସଂଗଠନଗୁଡ଼ିକ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି।

ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ସଂସ୍କୃତି

ଦେଶ ଗଠନ ପରଠାରୁ ଗଣମାଧ୍ୟମ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ନେତାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱକୁ ବଜାୟ ରଖିଛି। ଏଥିରେ ନେତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବିଷୟରେ ରିପୋର୍ଟ କରାଯାଇଥିଲା, ନିୟମିତ ଭାବରେ ସେମାନଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ଅଭିଯାନ ବିଷୟରେ ରିପୋର୍ଟ ିଂ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ରେଡିଓ, ଟେଲିଭିଜନ ଏବଂ ଖବରକାଗଜ ମାଧ୍ୟମରେ ଶାସକ ଦଳମାନଙ୍କୁ "ବିଜ୍ଞାପନ" ବିଜ୍ଞାପନ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ୨୦୧୪ ଭାରତୀୟ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଅଭିଯାନକୁ "ଅବକି ବାର, ମୋଦୀ ସରକାର" (ଏଥର ମୋଦୀ ସରକାର) ବୋଲି ଦର୍ଶାଉଥିଲା। ଏହି ରାଜନୈତିକ ସ୍ଲୋଗାନକୁ ଦେଶର ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ତୀବ୍ର ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଥିଲା। ଶାସକ ଦଳକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଭାରତରେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ରିପୋର୍ଟଗୁଡିକ ପ୍ରାୟତଃ ଏକତରଫା ଏବଂ ଅତିରଞ୍ଜିତ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ, ସତ ସୂଚନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ପ୍ରଚାର କରିବାରେ ଅଳ୍ପ କିମ୍ବା କୌଣସି ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ ନାହିଁ । ଦେଶରେ ଚାଲୁଥିବା ସ୍ୱାଧୀନ ଖବରକାଗଜଗୁଡ଼ିକ ୨୦୧୯ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କୁ ଫୋକସ୍ କରି ଅଜାଣତରେ ତାଙ୍କୁ ଅଧିକ କଭରେଜ୍ ଦେଇଥିଲେ।

ଗବେଷଣା ସଂଗଠନ ସିଏମ୍ଏସ୍ର ଏକ ଅଣଦଳୀୟ ସହଯୋଗୀ ସଂସ୍ଥା ସିଏମ୍ଏସ୍ ମିଡିଆ ଲ୍ୟାବ୍ ତା'ର ରିପୋର୍ଟରେ ଦର୍ଶାଇଛି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମୋଦୀ ତାଙ୍କ ଗତ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ସମୟରେ ୩୩.୨୧% ପ୍ରାଇମଟାଇମ୍ ନ୍ୟୁଜ୍ କଭରେଜ୍ ପାଇଥିବା ବେଳେ ଅରବିନ୍ଦ କେଜ୍ରିଓ୍ଵାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଆମ୍ ଆଦମୀ ପାର୍ଟି ଭଳି ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ୧୦.୩୧% ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରାର୍ଥୀ ରାହୁଲ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ୪.୩୩% ପ୍ରାଇମ୍ ଟାଇମ୍ ନ୍ୟୁଜ୍ ପ୍ରସାରଣ କଭରେଜ୍ ମିଳିଥିଲା।

ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ

• ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ ପ୍ରେସର ସ୍ୱାଧୀନତା
• ଏଡିଟର୍ସ ଗିଲ୍ଡ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ