ସଞ୍ଚୟ ଖାତା
| ଆର୍ଥିକ ସେବାଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଂଶ | ||||
| ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ | ||||
|---|---|---|---|---|
|
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ବ୍ୟାଙ୍କ
|
||||
|
||||
|
ଅର୍ଥ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ
|
||||
ସଞ୍ଚୟ ଖାତା ହେଉଛି ଏକ ଖୁଚୁରା ବ୍ୟାଙ୍କର (retail bank) ଏକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ । ସୀମିତ ସଂଖ୍ୟକ ଉଠାଣ, ଲିଙ୍କ୍ ହୋଇଥିବା ଡେବିଟ୍ କାର୍ଡ ସୁବିଧା, ସୀମିତ ସଂଖ୍ୟକ ଅର୍ଥ ବିନିମୟ ବିକଳ୍ପ ଏବଂ ଅତ୍ୟଧିକ ଟଙ୍କା ଉଠାଇବାରେ ଅସମର୍ଥତା ଏହି ଖାତାର ସାଧାରଣ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ପାରମ୍ପରିକ ଭାବରେ, ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟରେ କାରବାର ଏକ ପାସବୁକରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ରେକର୍ଡ କରାଯାଉଥିଲା, ଏବଂ ବେଳେବେଳେ ପାସବୁକ ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ବ୍ୟାଙ୍କ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉନଥିଲା; ତଥାପି, ସମ୍ପ୍ରତି ଏଭଳି କାରବାର ସାଧାରଣତଃ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ ଏବଂ ଅନଲାଇନରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।
ଲୋକମାନେ ନିଜର ନଗଦ ଟଙ୍କା ରଖିବା ପାଇଁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ସ୍ଥାନ ସମେତ ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ଟଙ୍କା ଜମା କରନ୍ତି । ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟଗୁଡିକ ସାଧାରଣତଃ ସୁଧ ମଧ୍ୟ ଦିଅନ୍ତି: ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତେ ସମୟ କ୍ରମେ ଯୌଗିକ ସୁଧ (compound interest) ହାସଲ କରନ୍ତି । ଅନେକ ଦେଶରେ ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ଜମା ବୀମାଦ୍ୱାରା ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ କେତେକ ଦେଶ ଆକାଉଣ୍ଟ ବାଲାନ୍ସର ଅତିକମରେ ଏକ ଅଂଶ ପାଇଁ ସରକାରୀ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
ଅନେକ ପ୍ରକାରର ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟ ଅଛି, ଯାହା ପ୍ରାୟତଃ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ କରିଥାଏ । ଏଥିରେ ଯୁବ ସଞ୍ଚୟକାରୀଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ, ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟମାସ କ୍ଲବ ଆକାଉଣ୍ଟ, ନିବେଶ ଆକାଉଣ୍ଟ ଏବଂ ମନି ମାର୍କେଟ ଆକାଉଣ୍ଟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ । କେତେକ ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଆବଶ୍ୟକତା ମଧ୍ୟ ରହିଛି, ଯେପରିକି ସର୍ବନିମ୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜମା, ନିୟମିତ ଜମା ଏବଂ ଉଠାଣ ନୋଟିସ ।
ସଞ୍ଚୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ଉପଲବ୍ଧ ସବୁଠାରୁ ଉପଯୋଗୀ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ ସେବା ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ | ଏହାର ଦୁଇଟି କାରଣ ରହିଛି- ଆକାଉଣ୍ଟରେ ଅଚଳ ପଡ଼ିଥିବା ଟଙ୍କା ଉପରେ ସୁଧ ରୋଜଗାର କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବା ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟାଙ୍କ ଉପଭୋକ୍ତା ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା ଏବଂ ଆକାଉଣ୍ଟକୁ ସବୁଠାରୁ ସୁବିଧାଜନକ ଉପାୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବା । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଡିଜିଟାଲ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ଦୁନିଆରେ, ଏପରି ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ପାରମ୍ପରିକ ଆକାଉଣ୍ଟସହିତ ଖୁସିରେ ରୁହନ୍ତି, ବିଶେଷକରି ଭାରତରେ ଯେଉଁଠାରେ ବୟସ୍କମାନେ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ପ୍ରିୟ ନୁହଁନ୍ତି ।[୧]
ନିୟମାବଳୀ[ସମ୍ପାଦନା]
ଭାରତରେ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ସଞ୍ଚୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ନଥିଲା। ଗ୍ରାହକମାନେ ନିଜର ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ କେବଳ ଫିକ୍ସଡ ଡିପୋଜିଟ୍ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିଲେ। କାନାରା ବ୍ୟାଙ୍କ (ପୂର୍ବରୁ କାନାରା ବ୍ୟାଙ୍କିଂ କର୍ପୋରେସନ୍ ଲିମିଟେଡ୍) ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠୋର ନିୟମ ସହିତ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ସଞ୍ଚୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟର ଧାରଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ଜଣେ ଗ୍ରାହକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଏକ ଟଙ୍କା ଏବଂ ସର୍ବାଧିକ ଏକ ହଜାର ଟଙ୍କା ଜମା କରିପାରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ବାଲାନ୍ସ ନେବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା। ଆଉ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଲା ଗ୍ରାହକ ଯେତେବେଳେ ଚାହିଁବେ ଟଙ୍କା ଉଠାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ, ତାଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ଉଠାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ୩ ଦିନର ନୋଟିସ ଦେବାକୁ ପଡିଥିଲା । ସଞ୍ଚୟ ଆକାଉଣ୍ଟରୁ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବାର ଅଭିନବ ଉପାୟ ବାହାର କରିଛନ୍ତି।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାସ୍ ବୁକ୍ ପାଇଁ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ୨୫ ପଇସା (ଏବେ ମାଗଣାରେ ଦିଆଯାଉଛି) ଦେବାକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା। ଏହାବ୍ୟତୀତ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ମାସର ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦିନର ସର୍ବନିମ୍ନ କ୍ରେଡିଟ୍ ବାଲାନ୍ସରେ ଜମା ଉପରେ ସୁଧ ହାର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପଭୋଗ କରିଥିଲେ। କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକରେ ସଞ୍ଚୟ ଖାତା ଉପରେ ସୁଧ ହାର ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଉଥିଲା । ଏବେ ପୁଣି ଥରେ ଏହା ଭାରତର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡିକଦ୍ୱାରା ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ୨୦୦୨ରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିବା ନୋ ୟୋର କଷ୍ଟମର ଗାଇଡଲାଇନକୁ ଅନୁସରଣ କରିବେ ।[୨]
ଡିପୋଜିଟ ଇନସ୍ୟୁରାନ୍ସ ଆଣ୍ଡ କ୍ରେଡିଟ୍ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି କର୍ପୋରେସନ ଆକ୍ଟ, ୧୯୬୧ ନାମକ ଏକ ଆଇନଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଡିପୋଜିଟ ଇନସ୍ୟୁରାନ୍ସ ଆଣ୍ଡ କ୍ରେଡିଟ୍ ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି କର୍ପୋରେସନଦ୍ୱାରା ଭାରତର ବ୍ୟାଙ୍କ ଜମାର ବୀମା କରାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବୀମାର ସୀମା ମାତ୍ର ୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ରହିଛି ।[୧]
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ[ସମ୍ପାଦନା]