"ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ" ପୃଷ୍ଠାର ସଂସ୍କରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ତଫାତ
ଟିକେ ବ/ୱ ଫଳା ବଦଳ |
ଟିକେ ଗୁଡିକ -> ଗୁଡ଼ିକ (ସଠିକ ବନାନ) (via JWB) |
||
୨ କ ଧାଡ଼ି: | ୨ କ ଧାଡ଼ି: | ||
[[File:Manipuri Dance.jpg|thumb|ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ]] |
[[File:Manipuri Dance.jpg|thumb|ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ]] |
||
''' ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ''', ''ଜଗୋଈ'' ନାମରେ ଜଣାଯାଏ, {{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}} ପ୍ରମୁଖ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଅଟେ ।{{Sfn|Williams|2004|pp=83-84, the other major classical Indian dances are: Bharatanatyam, Kathak, Odissi, Kathakali, Kuchipudi, Cchau, Satriya, Yaksagana and Bhagavata Mela}} ମିଆଁମାର, ଆସାମ, ନାଗାଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ମିଜରାମ ସହିତ ଜଣାଯାଉଥିବା ପୂର୍ବ-ଉତ୍ତର [[ଭାରତ]]ରେ ସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ ମୂଳ ରୂପେ ମଣିପୁର ଅଟେ ।<ref name=lochtefeld420>{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC&pg=PA376 |year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3179-8 |pages=420–421 }}</ref>{{Sfn|Reginald Massey|2004|pp=177-187}} ଏହା ବିଶେଷ ରୂପେ ନିଜ ହିନ୍ଦୁ ବୈଷ୍ଣବ ବାଦ |
''' ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ''', ''ଜଗୋଈ'' ନାମରେ ଜଣାଯାଏ, {{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}} ପ୍ରମୁଖ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଅଟେ ।{{Sfn|Williams|2004|pp=83-84, the other major classical Indian dances are: Bharatanatyam, Kathak, Odissi, Kathakali, Kuchipudi, Cchau, Satriya, Yaksagana and Bhagavata Mela}} ମିଆଁମାର, ଆସାମ, ନାଗାଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ମିଜରାମ ସହିତ ଜଣାଯାଉଥିବା ପୂର୍ବ-ଉତ୍ତର [[ଭାରତ]]ରେ ସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ ମୂଳ ରୂପେ ମଣିପୁର ଅଟେ ।<ref name=lochtefeld420>{{cite book|author=James G. Lochtefeld|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC&pg=PA376 |year=2002|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-3179-8 |pages=420–421 }}</ref>{{Sfn|Reginald Massey|2004|pp=177-187}} ଏହା ବିଶେଷ ରୂପେ ନିଜ ହିନ୍ଦୁ ବୈଷ୍ଣବ ବାଦ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଜଣାଯାଏ ଏବଂ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମ ଚରିତ ନାଟକର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ପ୍ରଦର୍ଶନ [[ରାସଲୀଳା]]କୁ ଡାକିଥାଏ ।<ref name=lochtefeld420/>{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=177}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175-180}} ଶୈବ ବାଦ , ଶକ୍ତି ବାଦ ଏବଂ କ୍ଷେତ୍ରିୟ ଦେବତା ମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋନ୍ଧିତ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ନୃତ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ ।{{Sfn|Reginald Massey|2004|pp=177-180}}<ref>{{cite book|author=Saroj Nalini Parratt|title=The pleasing of the gods: Meitei Lai Haraoba|url=https://books.google.com/books?id=COCBAAAAMAAJ|year=1997|publisher=Vikas Publishers|pages=14–20, 42–46}}</ref> |
||
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର ମୂଳ, ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ସହିତ, ପ୍ରାଚୀନ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତ ପାଠ '''ନାଟ୍ୟଶାସ୍ତ୍ର''' ଅଟେ, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତି ସଂଲଗ୍ନର ପ୍ରଭାବ ସହିତ ହୋଇଥାଏ ।{{Sfn|Saryu Doshi|1989|pp=xv-xviii}} ପାରମ୍ପରିକ ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁସାରେ, ମଣିପୁର ଘାଟୀର ସ୍ୱଦେଶୀ ଲୋକ ହିନ୍ଦୁ ମହାକାବ୍ୟ [[ରାମାୟଣ]] ଏବଂ [[ମହାଭାରତ]]ରେ ଗନ୍ଧର୍ବ ରୂପେ ସମ୍ମାନିତ ନୃତ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଥିଲେ , ଯିଏ ଏକ ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦିଆଯାଇଛି ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ମଣିପୁରରେ ।{{Sfn|Reginald Massey|2004|pp=177-180}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175-180}}{{Sfn|Saryu Doshi|1989|p=xii}} ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର କଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିବା ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲିଖିତ ଗ୍ରନ୍ଥ 18ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରୁ ରହିଛି ।{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=179}} |
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର ମୂଳ, ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ସହିତ, ପ୍ରାଚୀନ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତ ପାଠ '''ନାଟ୍ୟଶାସ୍ତ୍ର''' ଅଟେ, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତି ସଂଲଗ୍ନର ପ୍ରଭାବ ସହିତ ହୋଇଥାଏ ।{{Sfn|Saryu Doshi|1989|pp=xv-xviii}} ପାରମ୍ପରିକ ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁସାରେ, ମଣିପୁର ଘାଟୀର ସ୍ୱଦେଶୀ ଲୋକ ହିନ୍ଦୁ ମହାକାବ୍ୟ [[ରାମାୟଣ]] ଏବଂ [[ମହାଭାରତ]]ରେ ଗନ୍ଧର୍ବ ରୂପେ ସମ୍ମାନିତ ନୃତ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଥିଲେ , ଯିଏ ଏକ ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦିଆଯାଇଛି ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ମଣିପୁରରେ ।{{Sfn|Reginald Massey|2004|pp=177-180}}{{Sfn|Ragini Devi|1990|pp=175-180}}{{Sfn|Saryu Doshi|1989|p=xii}} ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର କଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିବା ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲିଖିତ ଗ୍ରନ୍ଥ 18ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରୁ ରହିଛି ।{{Sfn|Reginald Massey|2004|p=179}} |
୦୮:୫୪, ୧୨ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୨ ଅନୁସାରେ କରାଯାଇଥିବା ବଦଳ
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ , ଜଗୋଈ ନାମରେ ଜଣାଯାଏ, [୧] ପ୍ରମୁଖ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଅଟେ ।[୨] ମିଆଁମାର, ଆସାମ, ନାଗାଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ମିଜରାମ ସହିତ ଜଣାଯାଉଥିବା ପୂର୍ବ-ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ ମୂଳ ରୂପେ ମଣିପୁର ଅଟେ ।[୩][୪] ଏହା ବିଶେଷ ରୂପେ ନିଜ ହିନ୍ଦୁ ବୈଷ୍ଣବ ବାଦ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଜଣାଯାଏ ଏବଂ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମ ଚରିତ ନାଟକର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ପ୍ରଦର୍ଶନ ରାସଲୀଳାକୁ ଡାକିଥାଏ ।[୩][୧][୫] ଶୈବ ବାଦ , ଶକ୍ତି ବାଦ ଏବଂ କ୍ଷେତ୍ରିୟ ଦେବତା ମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋନ୍ଧିତ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ନୃତ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ ।[୬][୭]
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର ମୂଳ, ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ସହିତ, ପ୍ରାଚୀନ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତ ପାଠ ନାଟ୍ୟଶାସ୍ତ୍ର ଅଟେ, କିନ୍ତୁ ଭାରତ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତି ସଂଲଗ୍ନର ପ୍ରଭାବ ସହିତ ହୋଇଥାଏ ।[୮] ପାରମ୍ପରିକ ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁସାରେ, ମଣିପୁର ଘାଟୀର ସ୍ୱଦେଶୀ ଲୋକ ହିନ୍ଦୁ ମହାକାବ୍ୟ ରାମାୟଣ ଏବଂ ମହାଭାରତରେ ଗନ୍ଧର୍ବ ରୂପେ ସମ୍ମାନିତ ନୃତ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଥିଲେ , ଯିଏ ଏକ ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦିଆଯାଇଛି ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ମଣିପୁରରେ ।[୬][୫][୯] ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟର କଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିବା ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲିଖିତ ଗ୍ରନ୍ଥ 18ବିଂ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରୁ ରହିଛି ।[୧୦]
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ଏକ ଗ୍ରୁପର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଅଟେ, ଯାହାର ନିଜ ବେଶଭୂଷା, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ର, ସମ୍ମେଳନ ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନର ସୂଚୀ ଅଟେ ।[୧୧] ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ନାଟକ, ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ପାଇଁ, ଏକ ପ୍ରଦର୍ଶନଦ୍ୱାରା ଚିନ୍ହିତ କରାଯାଇଛି ଯାହା ହାତ ଏବଂ ଶରୀରର ଇଶାରାରେ ଅଧିକ ଜୋର ଦେବା ସହିତ ସୁନ୍ଦର, ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଶୁଦ୍ଧ ଅଟେ ।[୧୨][୧୩]
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ଏକ ଧାର୍ମିକ କଳା ଅଟେ ଏବଂ ଏହାର ଲକ୍ଷ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମୂଳର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଅଟେ । ଏହି ପ୍ରଦର୍ଶନ କଳାର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠକୁ ହିନ୍ଦୁ ଉତ୍ସବ ଏବଂ ମଣିପୁର ଲୋକ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାହାଘରରେ ନୃତ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି , ମୁଖ୍ୟରୂପେ ମେଈତୀ ଜାତୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ବହୁମତରେ କରାଯାଏ ।[୬] ନୃତ୍ୟ ନାଟକ କରିୟୋଗ୍ରାଫି "ବୈଷ୍ଣବ ପଦବାଳୀସ"ର ନାଟକ ଏବଂ କାହାଣୀକୁ ଭାଗ କରିଥାଏ , ଯାହା ଆସାମ ଏବଂ ପଶ୍ମିମ ବଙ୍ଗଳାରେ ପାଇଥିବା ପ୍ରମୁଖ ଗୌଦ୍ଦୀ ବୈଷ୍ଣବରୁ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ପ୍ରଦର୍ଶନ କଳାକୁ ପ୍ରେରିତ କରିଥାଏ ।[୩][୧୪]
ଗ୍ୟାଲେରୀ
-
ରାଧା-କ୍ରୀଷ୍ଣାଙ୍କ ପ୍ରେମ କାହାଣୀ ସାଧାରଣତଃ ମଣିପୁରୀରେ ଦେଖାଯାଏ
-
ଗନ୍ଧର୍ବଙ୍କ ରୂପରେ ନର୍ତ୍ତକୀ ମାନଙ୍କୁ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମଧ୍ୟକାଳୀନ ଯୁଗର ମନ୍ଦିରରେ ମୂର୍ତ୍ତୀ ମିଳିଛି । ମଣିପୁରୀ ଲୋକମାନେ ଏହା ମାନୁଛନ୍ତି କି ସେହି ମୂର୍ତ୍ତି ଗନ୍ଧର୍ବଙ୍କ ଅଟେ[୧୩]
-
ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ ସଙ୍ଗୀତକାର ପାଙ୍ଗ ଚୋଲାମ ଖେଳୁଛନ୍ତି
-
ଲାଇ ହରୋବା , ଏକ ମଣିପୁରୀ ନୃତ୍ୟ
-
ମଣିପୁରୀ ନର୍ତ୍ତକୀ ପରମ୍ପରାଗତ ବେଶଭୂଷାରେ
-
ଜାଗୋଇରେ ସଙ୍ଗୀତ ବାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର
ଆଧାର
- ↑ ୧.୦ ୧.୧ Reginald Massey 2004, p. 177.
- ↑ Williams 2004, pp. 83–84, the other major classical Indian dances are: Bharatanatyam, Kathak, Odissi, Kathakali, Kuchipudi, Cchau, Satriya, Yaksagana and Bhagavata Mela.
- ↑ ୩.୦ ୩.୧ ୩.୨ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. pp. 420–421. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ Reginald Massey 2004, pp. 177–187.
- ↑ ୫.୦ ୫.୧ Ragini Devi 1990, pp. 175–180.
- ↑ ୬.୦ ୬.୧ ୬.୨ Reginald Massey 2004, pp. 177–180.
- ↑ Saroj Nalini Parratt (1997). The pleasing of the gods: Meitei Lai Haraoba. Vikas Publishers. pp. 14–20, 42–46.
- ↑ Saryu Doshi 1989, pp. xv–xviii.
- ↑ Saryu Doshi 1989, p. xii.
- ↑ Reginald Massey 2004, p. 179.
- ↑ Saryu Doshi 1989, pp. 19–20, 93–99.
- ↑ Farley P. Richmond, Darius L. Swann & Phillip B. Zarrilli 1993, pp. 174–175.
- ↑ ୧୩.୦ ୧୩.୧ Ragini Devi 1990, p. 176.
- ↑ Saryu Doshi 1989, pp. vii, 6–7, 25–26.