ଓଡ଼ିଶା

[[Category: with short description]]

ଓଡ଼ିଶା
ରାଜ୍ୟ
Seal
ଭାରତରେ ଓଡ଼ିଶାର ଅବସ୍ଥାନ
ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଶାସନିକ ମାନଚିତ୍ର
ଦେଶ	ଭାରତ
ସ୍ଥାପନ	୧ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୩୬ କନିକା ରାଜବାଟି, କଟକ
ରାଜଧାନୀ	ଭୁବନେଶ୍ୱର
ବୃହତ୍ତମ ନଗର	ଭୁବନେଶ୍ୱର
ଜିଲ୍ଲା ସଂଖ୍ୟା	୩୦
Government ଓଡ଼ିଶା ସରକାର
• ରାଜ୍ୟପାଳ	ପ୍ରଫେସର ଗଣେଶି ଲାଲ
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ	ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ
• ବିଧାନ ସଭା	ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭା (୧୪୭ ଆସନ)
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ	ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ, କଟକ
Area
• ସମୁଦାୟ	155820 km2 (60,160 sq mi)
• Rank	ନବମ (୯ମ)
Population  (୨୦୧୧)
• Total	୪୧୯୭୪୨୧୮
• Rank	ଏକାଦଶ (୧୧ଶ)
Time zone	UTC+୦୫:୩୦ (ଭାରତୀୟ ମାନକ ସମୟ)
ISO 3166 code	IN-OR
HDI	୦.୩୬୨ (କମ)
ଏଚ୍‌ ଡି ଆଇ କ୍ରମାଙ୍କ	୨୨ ତମ(୨୦୦୭-୨୦୦୮)
ସାକ୍ଷରତା	୭୩.୪୫%
ସରକାରୀ ଭାଷା	ଓଡ଼ିଆ
Website	odisha.gov.in

ଓଡ଼ିଶା ( ଓଡ଼ିଶା ) ଭାରତର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ ଥିବା ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଉତ୍ତରରେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ପଶ୍ଚିମ ଓ ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମରେ ଛତିଶଗଡ଼, ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ଆୟତନ ଓ ଜନସଂଖ୍ୟା ହିସାବରେ ଯଥାକ୍ରମେ ନବମ ଓ ଏକାଦଶ ରାଜ୍ୟ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ ଭାଷା । ୨୦୦୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରାୟ ୩୩.୨ ନିୟୁତ ଲୋକ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଏହା ପ୍ରାଚୀନ କଳିଙ୍ଗର ଆଧୁନିକ ନାମ । ଓଡ଼ିଶା ୧ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୩୬ରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ଭାବରେ ନବଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ସେହି ସ୍ମୃତିରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧ ଅପ୍ରେଲକୁ ଓଡ଼ିଶା ଦିବସ ବା ଉତ୍କଳ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏହି ରାଜ୍ୟର ସବୁଠାରୁ ବଡ ସହର ଏବଂ ରାଜଧାନୀ ଅଟେ । ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି କଟକ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ରହିବା ପରେ ୧୮ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୪୮ରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ରାଜଧାନୀ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ପୃଥିବୀର ଦୀର୍ଘତମ ନଦୀବନ୍ଧ ହୀରାକୁଦ ଏହି ରାଜ୍ୟର ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହାଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳୀ ରହିଛି । ପୁରୀ, କୋଣାର୍କ ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଐତିହ୍ୟସ୍ଥଳୀକୁ ପୂର୍ବ ଭାରତର ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତ୍ରିଭୁଜ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଏହାର ରଥଯାତ୍ରା ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ | ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର, ଖଣ୍ଡଗିରି ଓ ଉଦୟଗିରି ଗୁମ୍ଫା, ସମ୍ରାଟ ଖାରବେଳଙ୍କ ଶିଳାଲେଖ ,ଧଉଳିଗିରି, ଜଉଗଡ଼ଠାରେ ଅଶୋକଙ୍କ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶିଳାଲେଖ ଏବଂ କଟକର ବାରବାଟି ଦୁର୍ଗ,ଆଠମଲ୍ଲିକର  ଦେଉଳଝରୀ ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ମୁଖ୍ୟ ଐତିହାସିକ କିର୍ତ୍ତୀ । ବାଲେଶ୍ୱରର ଚାନ୍ଦିପୁରଠାରେ ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଭାଗଦ୍ୱାରା କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଘାଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ପୁରୀ, କୋଣାର୍କର ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା, ଗଞ୍ଜାମର ଗୋପାଳପୁର ଓ ବାଲେଶ୍ୱରର ଚାନ୍ଦିପୁର ଓ ତାଳସାରିଠାରେ ବେଳାଭୂମିମାନ ରହିଛି ।

ଇତିହାସ

ମୂଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ: ଓଡ଼ିଶାର ଇତିହାସ

ଖାରବେଳଙ୍କ ତିଆରି ହାତୀଗୁମ୍ଫାରେ ଥିବା ଶିଳାଲେଖ, ଉଦୟଗିରି

ଧଉଳିରୁ ଦୟା ନଦୀର ଦୃଶ୍ୟ

ଗଙ୍ଗ ରାଜା ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହ ଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ତିଆରି କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର , ଏହା ଏକ ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟ ସ୍ଥଳୀ

ନାମକରଣ

ଓଡ଼ିଶା ଶବ୍ଦଟି ମୂଳ ଶବ୍ଦ ଓର/ଉର ବା ଓଡ୍ର, ଉଡ୍ର ଦେଶରୁ, ସୁମେରୀୟ, ଓଡ୍ର ବିଷୟ ଆଦି ପୁରାତନ ନାମରୁ ଆସିଅଛି । ଏହାର ପ୍ରମାଣ ଆକାରରେ ସବୁଠାରୁ ପୁରାତନ ଲେଖ 'ଉତ୍ତର ତୋଷାଳି' ଅନ୍ତର୍ଗତ ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ସୋରଠାରୁ ମିଳିଥିବା ତମ୍ବାପଟାରେ ଓଡ୍ର ବିଷୟର ସୂଚନା ମିଳିଛି । ପାଳି ଓ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଲୋକଙ୍କୁ ଯଥାକ୍ରମେ 'ଓଡ଼କ' ଓ 'ଓଡ୍ର' ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି । ପୁରାତନ ଲେଖକ ଓ ଗବେଷକ ପ୍ଲିନି ଦି ଏଲ୍ଡର ଓ ଟଲେମି ଓଡ୍ର ଜଣଙ୍କୁ 'ଓରେଟସ' ବୋଲି ନାମିତ କରିଛନ୍ତି ।

ନାମ ବଦଳ

ଇଂରାଜୀ ଓ ହିନ୍ଦୀରେ "ଓଡ଼ିଶା" ଓ "ଓଡ଼ିଆ"କୁ Orissa ଓ Oriya ତଥା उड़ीसा ଓ उड़ीआ ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନରେ ତଥା ସାଧାରଣରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା । ୨୦୦୮ ମସିହା ଜୁନ ୯ରେ ପ୍ରଥମେ ରାଜ୍ୟ କ୍ୟାବିନେଟରେ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଓଡ଼ିଆକୁ ଇଂରାଜୀରେ Orissa ଓ Oriya ବଦଳରେ Odisha ଓ Odia ତଥା ହିନ୍ଦୀରେ उड़ीसा ଓ उड़ीआ ବଦଳରେ ओड़िशा ଓ ओड़ीआ ଲେଖିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରଯାଇଥିଲା । ୨୦୦୮ ଅଗଷ୍ଟରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ସଭାରେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଆସିଥିଲା ଓ ବହୁମତରେ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା । ପରେ ନୂଆ ଲୋକ ସଭା ଗଠନ ପରେ ଏହାକୁ ବିଧାନ ସଭାରେ ଆଉଥରେ ଆଗତ କରଯାଇଥିଲା । ଏହି ସଂଶୋଧିତ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ୨୦୧୦ ବଜେଟ ଅଧିବେଶନରେ ଲୋକ ସଭାରେ ଆଗତ କରଯାଇଥିଲା । ୨୦୧୦ ଶୀତକାଳୀନ ଅଧିବେଶନରେ ପ୍ରଥମ ଦିନ (ଅକ୍ଟୋବର ୯, ୨୦୧୦)ରେ ସ୍ୱରାଷ୍ଟ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ପି. ଚିଦମ୍ବରମ ଏହାକୁ ଲୋକ ସଭାରେ ଆଗତ କରିଥିଲେ । ପରେ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପଠାଯାଇଥିଲା ଯାହା ୨୦୧୧ମସିହା ୪ ନଭେମ୍ବରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରି ଓଡ଼ିଶା (ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ) ଅଧିନିୟମ, ୨୦୧୧ ନାମରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଛି ।

ସଂକ୍ଷେପରେ

• ବୈଦିକ ଓଡ଼ିଶା - କୃଷ୍ଣ ଯଜୁର୍ବେଦ ବୌଧାୟନ କଳ୍ପସୂତ୍ର କହେ (ଖ୍ରୀ.ପୂ. ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀ), ବୈଦିକ ସଭ୍ୟତା ବାହାରେ କଳିଙ୍ଗ ଥିଲା ଭିନ୍ନ ଏକ ସଭ୍ୟତା (ନା ଆର୍ଯ୍ୟ ନା ଦ୍ରାବିଡ଼)
• ପୌରାଣିକ ଓଡ଼ିଶା - ମହାଭାରତ କହେ, କଳିଙ୍ଗ କୌରବଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢ଼ିଥିଲା ।
• କିମ୍ବଦନ୍ତୀରେ ଓଡ଼ିଶା - ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଚଳିତ ଲୋକକଥା ଅନୁସାରେ ଏଠି କଳା ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲା । ସିଂହଳ(ଶ୍ରୀଲଙ୍କା), ଜାଭା, ସୁମାତେରା, ବାଲି, ବ୍ରହ୍ମଦେଶ(ମିଆଁମାର), ସାମ(ଥାଇଲାଣ୍ଡ), କାମ୍ବୋଡ଼ିଆ, ଅନାମ(ଭିଏତନାମ), ଚୀନ, ଜବନ(ଜାପାନ), କୁକୁଟ(କୋରିଆ), ମକ୍କସିଖ(ମେକ୍ସିକୋ), ମିସର(ଇଜିପ୍ଟ), ସିମିଳି(ଆରବ), ବାବିଲନ(ଇରାକ) ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଥାନରେ କଳିଙ୍ଗର ନିର୍ମାଣ-କଳା ଓ ବାଣିଜ୍ୟ-ସଂସ୍କୃତି-ଇତିହାସର ଚିହ୍ନ ଏବେ ବି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସମ୍ଭବତଃ ଲୋକତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ।

• ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୩୬୦-୨୬୦ - ନନ୍ଦ-ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ବଡ଼ ଭାଗ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
• ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୧ - ପୃଥିବୀ ବିଖ୍ୟାତ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ
• ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୧ମ ଶତାବ୍ଦୀ - ଚେଦୀ ରାଜବଂଶର ସମ୍ରାଟ ମହାମେଘବାହାନ ଐର ଖାରବେଳଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ, କଳିଙ୍ଗର ପରିସୀମା ଆଗଙ୍ଗା-କାବେରୀ, ତଥା ପଶ୍ଚିମ ଓ ମଧ୍ୟ ଭାରତକୁ ବିସ୍ତାରିତ । ଜୈନ ଧର୍ମର ପ୍ରସାର ।
• ୩ୟ-ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀ - ଗୁପ୍ତ-ରାଜବଂଶ, ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନ, ଦ୍ୱିତୀୟ ପୁଲକେଶୀ, ମାଠର, ଭୌମକର ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ ରାଜାଙ୍କ ଶାସନାଧୀନ
• ୭୯୫ ଖ୍ରୀ. - କେଶରୀ ରାଜବଂଶ । ଯଯାତି କେଶରୀ କଳିଙ୍ଗ, କୋଶଳ ଓ ଉତ୍କଳକୁ ଏକତ୍ର କଲେ । ଯାଜପୁରରେ ରାଜଧାନୀ ସ୍ଥାପନ ।
• ୧୦୭୮-୧୪୩୪ ଖ୍ରୀ. - ଗଙ୍ଗ ରାଜବଂଶ । ଅନନ୍ତବର୍ମା ଚୋଳଗଙ୍ଗ ଦେବଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ ପ୍ରାରମ୍ଭ ।

୧୦୭୮-୧୧୫୦ ଖ୍ରୀ. - ଚୋଳଗଙ୍ଗ ଦେବଙ୍କ ରାଜୁତି । ପୁରୀ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନବୀକରଣ ପ୍ରାରମ୍ଭ । କଟକ ହେଲା ନୂଆ ରାଜଧାନୀ (ପ୍ରାୟ ୧୧୭୦ ଖ୍ରୀ.) ।

୧୧୭୦-୧୧୯୮ ଖ୍ରୀ. - ଦ୍ୱିତୀୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତ ।

୧୨୨୯ ଖ୍ରୀ. - ତୃତୀୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାରବାଟି ଦୁର୍ଗ ନିର୍ମିତ ।

୧୨୩୮-୧୨୬୪ ଖ୍ରୀ. - ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହଦେବ । କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ-ମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ ।

• ୧୪୩୫-୧୫୪୧ ଖ୍ରୀ. - ଗଜପତି ରାଜବଂଶ । ଆଗଙ୍ଗା-ଗୋଦାବରୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ।

୧୪୩୫-୧୪୬୬ ଖ୍ରୀ. - (ନବକୋଟି କର୍ଣ୍ଣାଟ ଉତ୍କଳ ବର୍ଗେଶ୍ୱର) କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ।

୧୪୯୭-୧୫୪୧ ଖ୍ରୀ. - ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ ଓ ତାଙ୍କପରେ ପ୍ରତାପରୂଦ୍ରଦେବ ।

• ୧୫୬୮ ଖ୍ରୀ. - ଓଡ଼ିଶାର ଶେଷ ସ୍ୱାଧୀନ ହିନ୍ଦୁ ଶାସକ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ପରାସ୍ତ । ବଙ୍ଗର ମୁସଲିମ ଶାସକ ସୁଲେମାନ କରାଣୀ ତଥା ତାଙ୍କ ସେନାପତି 'କଳାପାହାଡ଼'ଦ୍ୱାରା ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକୃତ ।
• ୧୫୭୬ ଖ୍ରୀ. - ମୋଗଲମାନଙ୍କର ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର ।
• ୧୭୫୧ ଖ୍ରୀ. - ମରହଟ୍ଟାମାନଙ୍କର ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର ।
• ୧୮୦୩ ଖ୍ରୀ. - ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କର ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର(ଏହା ବ୍ରିଟିଶ ଅଧିକୃତ ଶେଷ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ) ।
• ୧୯୧୨ ଖ୍ରୀ. - ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ବଙ୍ଗରୁ ଅଲଗା ପ୍ରାନ୍ତ ଭାବେ ଗଠିତ ।
• ୧୯୩୬ ଖ୍ରୀ. - ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାନ୍ତ ଗଠିତ । ଭାଷା ଭିତ୍ତିରେ ଗଠିତ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ।
• ୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ. - ଭୁବନେଶ୍ୱର ନୂତନ ରାଜଧାନୀ (ଅପ୍ରେଲ ୧୩) ।
• ୧୯୫୦ ଖ୍ରୀ. - ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତରେ ଏକ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଓଡ଼ିଶା ମାନ୍ୟତା-ପ୍ରାପ୍ତ ।

୭ ମ ଶତାବ୍ଦୀ

୭ ମ ଶତାବ୍ଦୀ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶାର ନିଜର ଶାସକମାନେ ସ୍ୱାଧୀନ ଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ଗଙ୍ଗ ବଂଶର ରାଜାମାନେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ, ୭୯୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ୨ୟ ଯଯାତି (ମହାସିବ ଗୁପ୍ତ) ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସରେ ଏହାକୁ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଯୁଗ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ସେ ସମ୍ରାଟ ଖାରବେଳଦେଇ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ କଳିଙ୍ଗ, କାରଗୋଡ଼ା, ଉତ୍କଳ ଓ କୋଶଳ ଏହି ଚାରିଗୋଟି ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ମିଶାଇ ବିଶାଳ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ରାଜବଂଶର ଶାସନ ଖ୍ରୀ. ୩୫୦ରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସୋମ ବଂଶର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା । ଏହି ରାଜ୍ୟକୁ ନେଇ ଗଠିତ ବିଶାଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ଜାତି ଓ ଉପଜାତିରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏକ ବିଶେଷ ବଣିକ ଜାତି ଜନ୍ମ ହେଲା ଓ ସେମାନେ ସାଧବ ଭାବରେ ପରିଚିତ ହେଲେ । ଏପରିକି ପ୍ରଥମ ଜନ୍ମଜୟ ମହାଭବ ଗୁପ୍ତ ଗୁପ୍ତ (ଖ୍ରୀ. ୮୮୨-୯୨୨)ଙ୍କ ସୋନପୁର ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଚୁର ବଣିକ ସଙ୍ଘ ଥିବାର ପ୍ରମାଣ ମିଳିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ୮ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପ୍ରଚୁର ସମ୍ବଳ ଯୋଗୁଁ ଏହି ବାହାର ବାଣିଜ୍ୟ ଲୋପ ପାଇଗଲା ।

ବୈଶ୍ୟ, ଶୂଦ୍ର ଜାତିର ଲୋକମାନେ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ତ-ବାଣିଜ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ଠାରୁ କୃଷିଜାତ ସାମଗ୍ରୀ ଆଣି ପେସାଗତ ବେପାରୀଙ୍କୁ କୃଷିଜାତ ଓ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ଏହି କିଣା-ବିକାର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଥିଲା ସୁନା, ରୂପା, ମୁଦ୍ରା ଓ କଉଡ଼ି । ଏହି ସମୟରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର କୂଳରେ ଚରିତ୍ରପୁର ନାମକ ବନ୍ଦର ଖୁବ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲ । ଏହି ବନ୍ଦରଟି ଦେଇ ଚୀନ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଜାଭା ଆଦି ସହ କଳିଙ୍ଗର ବେପାର ବଣିଜ ଚାଲୁଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାରେ ଗଙ୍ଗବଂଶ ୧୪୩୪ ଯାଏଁ ଥିଲା । ତାହା ପରେ କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ, ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧର, ମୁକୁନ୍ଦ ହରିଚନ୍ଦନ ଓଡ଼ିଶାର ଶାସକ ଥିଲେ ।

ଆଫଗାନ ଓ ମୋଗଲ ଶାସନ

ପରେ ଓଡ଼ିଶା ଆଫଗାନମାନଙ୍କ ହାତକୁ ଆସିଲା ଓ ୧୫୬୮ରେ ଓଡ଼ିଶା ମୋଗଲମାନଙ୍କ ଶାସନାଧୀନ ହେଲା । ଏହି ସମୟରେ ୧୭୫୫ ଖ୍ରୀ. ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅତ୍ୟାଚାର, ଲୁଣ୍ଠନ, ଅରାଜକତା ଆଦି ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟାପୀ ଯାଇଥିଲା । ୧୮୦୩ରେ ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କଲେ । 1817 ଖ୍ରୀ.ରେ ପାଇକମାନେ ଇଂରେଜ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼େଇ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଇଂରେଜମାନେ ନିର୍ମମ ଭାବରେ ଏହି ବିଦ୍ରୋହକୁ ଦମନ କରିଥିଲେ । ୧୮୧୭ରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜା ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ବନ୍ଦୀ ବେଳେ ମୃତୁ ବରଣ କଲେ ।

ଯଦିଓ ୧୬ଶ ଓ ୧୭ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାର ବାହାର-ବାଣିଜ୍ୟ ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିଥିଲା, ତଥାପି କେଇ ବର୍ଷର ରାଜନୀତିକ ଅସ୍ଥିରତା ସକାଶେ ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରଗତି ବାଧା ପାଇଥିଲା ।

ଇଂରେଜ ଶାସନ

୧୮୦୩ ବେଳକୁ ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କଲାବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ଅର୍ଥନୀତିର ଅଧପତନ ଚରମ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚି ଥିଲା । ଇଂରେଜମାନେ ବନିକ ଥିଲେ, ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାକୁ ସେମାନେ ନିଜର କର ଆଦାୟର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ୧୮୦୫ ମସିହା ବେଳକୁ ରେଗୁଲେସନ ଆକ୍ଟ (Regulation Act) ଓ ୧୮୦୮ରେ ଭୂରାଜସ୍ୱ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ । ୧୮୨୫ ବେଳକୁ ଏକାଧିକ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଚଳନ ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶା ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ଧ୍ୱଂସ ସାଧନ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏଠାରୁ ବିଲାତକୁ କଞ୍ଚାମାଲ ନେଇ ସେଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାକୁ କଳ କବଜା ଆମଦାନୀ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା । ଏଠି ସହିତ ଲବଣ କର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉପରେ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହା ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୀତିର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲା ।

ଇଂରେଜ ଅମଳରେ ସମଗ୍ର ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶରେ ମାରୁଆଡ଼ି ଓ ଗୁଜରାଟୀ ବେପାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଭୂଦୟ ହୋଇଥିଲା । ସେମାନେ ବିଶେଷ କରି ବଙ୍ଗାଳୀ ଓକିଲ ଓ ଅନ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କ ପ୍ରରୋଚନାରେ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ କଞ୍ଚାମାଲ ସଂଗ୍ରହ କରି ଓଡ଼ିଶାର ଅର୍ଥନୀତିର ବଜାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିଲେ । ଏଥିରେ ବିଦେଶୀମାନେ ହିଁ ଲାଭବାନ ହେଉଥିଲେ ।

ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ

ଓଡ଼ିଶାର ଅର୍ଥନୀତି, ସାମାଜିକ ବିଧିବ୍ୟବସ୍ଥା, ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସର ଅଧପତନ ଘଟାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟିତ ଇଂରେଜ କମ୍ପାନୀ ସରକାର ୧୮୬୬ରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାର ଦୁଇତୃତୀୟାଂଶ ଲୋକ ଖାଇବାକୁ ନ ପାଇ ପୋକମାଛି ପରି ମରିଗଲେ କିମ୍ବା କଲିକତାରେ ବିକ୍ରି ହେଲେ ।

ଜିଲ୍ଲା

ମୂଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ: ଓଡ଼ିଶାର ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କର ତାଲିକା

ଓଡ଼ିଶାରେ ୩୦ଟି ଜିଲ୍ଲା ଅଛି --- ଅନୁଗୋଳ, ବୌଦ୍ଧ, ଭଦ୍ରକ, ବଲାଙ୍ଗୀର, ବରଗଡ଼, ବାଲେଶ୍ୱର, କଟକ, ଦେବଗଡ଼, ଢେଙ୍କାନାଳ, ଗଞ୍ଜାମ, ଗଜପତି, ଝାରସୁଗୁଡ଼ା, ଯାଜପୁର, ଜଗତସିଂହପୁର, ଖୋର୍ଦ୍ଧା , କେନ୍ଦୁଝର, କଳାହାଣ୍ଡି, କନ୍ଧମାଳ, କୋରାପୁଟ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ମାଲକାନଗିରି, ମୟୂରଭଞ୍ଜ, ନବରଙ୍ଗପୁର, ନୂଆପଡ଼ା, ନୟାଗଡ଼, ପୁରୀ, ରାୟଗଡା, ସମ୍ବଲପୁର, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁର, ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ।

ପ୍ରତି ଜିଲ୍ଲାର ଶାସନମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ଜିଲ୍ଲାପାଳ କୁହାଯାଏ । ଜିଲ୍ଲାପାଳ, ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା ଅଥବା ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି । ଶାସନକଳର ସୁବିଧା ପାଇଁ ପ୍ରତିଟି ଜିଲ୍ଲାକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଉପଖଣ୍ଡ (ସବ-ଡିଭିଜନ)ରେ, ପୁଣି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପଖଣ୍ଡକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବ୍ଲକରେ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ଲକକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପଞ୍ଚାୟତରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ଓଡ଼ିଶାର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ସହର ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ । ଅନ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ସହରମାନେ ହେଲେ କଟକ, ବ୍ରହ୍ମପୁର, ରାଉରକେଲା, ସମ୍ବଲପୁର, ବାଲେଶ୍ୱର, ବାରିପଦା, ବଲାଙ୍ଗୀର ଇତ୍ୟାଦି ।

ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି

Map of lake Chilka with near-by settlement of Puri.

Mahanadi River

ଓଡ଼ିଶା ଭାରତର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ (୧୫୫୭୦୭ ବର୍ଗ କି. ମି) ଅଟେ । ଏହାର ଦକ୍ଷିଣରେ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ପଶ୍ଚିମରେ ଛତିଶଗଡ଼, ଉତ୍ତରରେ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଓ ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ ଏବଂ ପୂର୍ବରେ ବଙ୍ଗୋପ ସାଗର ରହିଅଛି ।

ମନ୍ଦିରମାଳିନୀ ନଗରୀ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ। ଓଡ଼ିଶାର ପୁରାତନ ରାଜଧାନୀ କଟକ, ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ମାତ୍ର ୨୯ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ଦୁଇ ସହରର କ୍ରମାଗତ ବିସ୍ତାର ଓ ଉତ୍ତମ ସଡ଼କ ଯୋଗାଯୋଗ କାରଣରୁ ଏହି ଦୁଇ ସହର ଦ୍ୱୈତ ନଗରୀ ନାମରେ ବିଖ୍ୟାତ । ପୁରୀ, ଯାହାକି ଏକ ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମପୀଠ, ଏଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୬୦ କି.ମି. ଦୂରରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ହିନ୍ଦୁଙ୍କ ଚାରିଧାମ ମଧ୍ୟରୁ ଏହା ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା ଲାଗି ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ ।

ରାଜ୍ୟର ପଶ୍ଚିମ ଓ ଉତ୍ତରାଂଶ ଛୋଟନାଗପୁର ମାଳଭୂମିର ଅଂଶବିଶେଷ । ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ମହାନଦୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଓ ବୈତରଣୀ ନଦୀ ପ୍ରଭୃତିର ମୁହାଣରେ ଉର୍ବର ପଟୁମୃତ୍ତିକା ଯୁକ୍ତ ସମତଳ ଭୂମି ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ସମତଳ ଭୂମିରେ ମୂଖ୍ୟତଃ ଧାନଚାଷ କରାଯାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାୟ ୩୪% ଭୂମି ଅରଣ୍ୟ ଆଚ୍ଛାଦିତ, କିନ୍ତୁ ବିଭିନ୍ନ କାରଣମାନଙ୍କ ହେତୁ ଏହା କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ହ୍ରାସ ପା‍ଇ ଚାଲିଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ଅଭୟାରଣ୍ୟମାନ ରହିଛି । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ଶିମିଳିପାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ବ୍ୟାଘ୍ର ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ବ୍ୟାଘ୍ର ବ୍ୟତୀତ ଝରଣା ଓ ସବୁଜିମା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏହି ଜଙ୍ଗଲରେ ହାତୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଶୁପକ୍ଷୀ ବାସ କରନ୍ତି । ଭିତରକନିକା ଅଭୟାରଣ୍ୟ ୧୯୭୫ରୁ ଘଡ଼ିଆଳ କୁମ୍ଭୀରମାନଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଗାଇ ଆସୁଛି । ଗହୀରମଥା, ଦେବୀ ନଦୀ ଏବଂ ଋଷିକୁଲ୍ୟା ନଦୀ ମୁହାଣକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଲକ୍ଷାଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଅଲିଭ ରିଡ଼ଲେ କଇଁଛ ଅଣ୍ଡା ଦେବାପାଇଁ ଆସନ୍ତି ।

ମହାନଦୀର ଦକ୍ଷିଣ ମୁହାଣରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ହ୍ରଦ ଚିଲିକା ହେଉଛି ଏସିଆ ମହାଦେଶର ସର୍ବବୃହତ୍ ଲବଣାକ୍ତ ହ୍ରଦ । ଏହାକୁ ପକ୍ଷୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି । ଏଠାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପ୍ରାୟ ୧୬୦ ପ୍ରଜାତିର ସ୍ଥାନୀୟ ଓ ପ୍ରବାସୀ ପକ୍ଷୀଙ୍କ ସମାଗମ ହୋ‍ଇଥାଏ । ଚିଲିକାରେ ଏକ ନୌ-ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶୃଙ୍ଗ ହେଉଛି ଦେଓମାଳୀ (୧୬୭୨ ମି.) ଯାହାକି ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରଗିରି-ପଟ୍ଟାଙ୍ଗୀ ପର୍ବତମାଳାର ଅନ୍ତର୍ଗତ । ଏହା ମଧ୍ୟ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶୃଙ୍ଗ । ଅବସ୍ଥିତି: ୧୮°୪୦'୩"ଉ ୮୨°୫୮'୫୯"ପୂ ।

ପର୍ଯ୍ୟଟନ

ଓଡ଼ିଶାରେ ମୋଟ ୩୪୭ଟି ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ରହିଛି । ନନ୍ଦନ କାନନ, ଚିଲିକା, ପୁରୀ, ଧଉଳି ଗିରି, ଖଣ୍ଡଗିରି, କୋଣାର୍କ, କାକଟପୁର, ଅସ୍ତରଙ୍ଗ, ରାମଚଣ୍ଡୀ, ନିମାପଡ଼ା, ବାରବାଟୀ, ଖଣ୍ଡାଧାର, ଗୁପ୍ତେଶ୍ୱର, ଘଟଗାଁ, ଶିମିଳିପାଳ, ଗହୀରମଥା, ଭିତରକନିକା, କପିଳାସ, ରତ୍ନଗିରି, ମଣିକ, ଲିଙ୍ଗରାଜ, ଗୋପାଳପୁର, ଦେଓମାଳି, ହରିଶଙ୍କର, ସମେଲସ୍ୱରୀ, ହୀରାକୁଦ, ଫୁଲ ଝରଣ, ନାରୟଣୀ, ଚାନ୍ଦିପୁର, ଭଟ୍ଟାରିକା, ଥେରୁବାଲି, ବେଦବ୍ୟାସ, ସାତକୋଶିଆ, ଟିକରପଡ଼ା, ସାତପଡ଼ା, ଅଲାରନାଥ, ତପ୍ତପାଣି, ତାରାତାରିଣୀ, ଚନ୍ଦକା, ଧବଳେଶ୍ୱର ଆଦି ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ।

ଓଡ଼ିଶା ଏହାର ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପୃଥିବୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟେ । ଓଡ଼ିଶାର ମନ୍ଦିର ଗୁଡିକ ଆର୍ଯ୍ୟ ସଂପ୍ରଦାୟର ଏବଂ ଏଗୁଡିକ ସଂପ୍ରଦାୟର ଅନୁସାରେ ଦେଖିବାକୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ପ୍ରକାରର । ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ୧୫୦-ଫୁଟ ଏବଂ ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ୨୦୦-ଫୁଟ, ଯାହାକି ଓଡ଼ିଶାର ସବୁଠୁ ଉଚ୍ଚତମ ମନ୍ଦିର । ଠିକ ସେହିପରି କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ପୃଥିବୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ବୌଦ୍ଧ ଏବଂ ଜୈନ ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟେ । ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଖଣ୍ଡଗିରି ଏବଂ ଉଦୟଗିରି ନାମକ ଦୁଇଟି ଗୁମ୍ଫା ରହିଛି । ଯାହାକି ପୁରାତନ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ମୂକସାକ୍ଷୀ । ଠିକ ସେହି ପରି ଧଉଳିଗିରିଠାରେ ଥିବା ବିଶାଳ ବୌଦ୍ଧ ମୂର୍ତି ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ ।

ଠିକ ସେହି ପରି ଓଡ଼ିଶାର ଟିକରପଡା ଘଡ଼ିଆଳ କୁମ୍ଭୀର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟେ ।

ଜନ ଗଣନା

୨୦୧୧ ମସିହା ଭାରତର ଜନଗଣନା ଅନୁଯାଈ ଓଡ଼ିଶାର ସମୁଦାୟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୪୧,୯୪୭,୩୫୮, ମଧ୍ୟରୁ ୨୧,୨୦୧,୬୭୮ (୫୦.୫୪%)ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ ୨୦,୭୪୫,୬୮୦ (୪୯.୪୬) ଜଣ ମହିଳା, ଏବଂ ପ୍ରତି ୧୦୦୦ ପୁରୁଷରେ ୯୭୮ ଜଣ ମହିଳା ଅଛନ୍ତି । ୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ତୁଳନା ବର୍ତମାନ ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ୧୩.୯୭% ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଛି । ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଭାଷି ଲୋକ ଏଠାରେ ବାସ କରନ୍ତି ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଏହି ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା ରୁପେ ପରିଚିତ ଏବଂ ଏହି ରଜ୍ୟର ୭୩% ଲୋକମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ନିଜର ମାତୃଭାଷା ରୁପେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଏହି ରାଜ୍ୟର କେତେକ ଆଦିବାସୀ ଜନଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ସାନ୍ତାଳ, ବଣ୍ଡା , ମୁଣ୍ଡା, ଓରାମ ଓ ମହାଲି ପ୍ରମୁଖ । ୨୦୧୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ରଜ୍ୟର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୭୩.୪୫% ଏବଂ ୮୨.୪% ପୁରୁଷ ଓ ୬୪.୩୬ ମହିଳା ସାକ୍ଷର ଅଟନ୍ତି ।

ପ୍ରଶାସନ ଓ ରାଜନୀତି

ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ଯ ସଚିବାଳୟ ଭବନ

ମୂଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ: ଓଡ଼ିଶା ସରକାର

ଭାରତରେ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ଯରେ ସାର୍ବଜନୀନ ମତାଧିକାର ଆଧାରରେ ସଂସଦୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।

ଓଡ଼ିଶାର ରାଜନୀତିରେ ସକ୍ରିୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ, ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ, ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି । ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ଯ ସଭା ନିର୍ବାଚନ, ୨୦୧୯ ପରେ, ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ବିଜେଡି ଷଷ୍ଠ ଥର ପାଇଁ କ୍ରମିକ ଭାବରେ କ୍ଷମତାରେ ରହିଲା । ୨୦୦୦ ମସିହାରୁ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ଓଡ଼ିଶାର ୧୪ତମ ମୁଖ୍ଯମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ।

ଅର୍ଥନୀତି

ମାକ୍ରୋ-ଅର୍ଥନୈତିକ ଧାରା

ଓଡ଼ିଶା ନିରନ୍ତର ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛି । ରାଜ୍ୟର ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ରିପୋର୍ଟ କରିଛନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଜାତୀୟ ହାରାହାରିରୁ ଅଧିକ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହରୀ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ନିକଟରେ ସ୍ମାର୍ଟ ସିଟି ଭାବେ ବିକଶିତ ହେବାକୁ ଚୟନ ହୋଇଥିବା 20ଟି ସହରର ନାମ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଜାନୁଆରୀ 2016ରେ ଜାରି ଥିବା ସ୍ମାର୍ଟ ସିଟି ତାଲିକାରେ ପ୍ରଥମ ସହର, ଯାହା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଏକ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁ ପ୍ରକଳ୍ପ । ଏହି ଘୋଷଣାରେ ବିକାଶ ପାଇଁ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୫୦୮.୦୨ ବିଲିୟନ ଟଙ୍କା ମଞ୍ଜୁରି ଥିଲା ।

ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ

ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଚୁର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଏବଂ ଏକ ବୃହତ ଉପକୂଳ ଅଛି | ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ସହିତ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସର୍ବାଧିକ ପସନ୍ଦଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛି। ଏଥିରେ ଭାରତର ଏକ କୋଇଲାର ଏକ ପଞ୍ଚମାଂଶ, ଏହାର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଲୁହାପଥର, ବକ୍ସାଇଟ୍ ଭଣ୍ଡାରର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ଏବଂ କ୍ରୋମାଇଟ୍ ରହିଛି |

ଜର୍ମାନୀର ସହଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ଭାରତର ପବ୍ଲିକ୍ ସେକ୍ଟରରେ ରାଉରକେଲା ଷ୍ଟିଲ୍ ପ୍ଲାଣ୍ଟ ଥିଲା |

ଆର୍ସେଲର-ମିତ୍ତଲ ୧୦ ବିଲିୟନ ଡଲାରର ଅନ୍ୟ ଏକ ମେଗା ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ଯୋଜନା ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। Russian ଷର ପ୍ରମୁଖ ମ୍ୟାଗ୍ନିଟୋଗୋରସ୍କ୍ ଆଇରନ୍ ଆଣ୍ଡ ଷ୍ଟିଲ୍ କମ୍ପାନୀ (MMK) ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୦ଟି MT ଷ୍ଟିଲ୍ ପ୍ଲାଣ୍ଟ ସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରିଛି। ବୃନ୍ଦାବଲ ଓଡ଼ିଶାର ଖୋଲା କାଷ୍ଟ କୋଇଲା ଖଣିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କ୍ଷେତ୍ର | ଆଲୁମିନିୟମ, କୋଇଲା ଭିତ୍ତିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର, ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ୍ସ ଏବଂ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାରେ ରାଜ୍ୟ ଅଦୃଶ୍ୟ ପରିମାଣର ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରୁଛି। ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନରେ ରିଲାଏନ୍ସ ପାୱାର୍ (ଅନିଲ ଅମ୍ବାନୀ ଗ୍ରୁପ୍) ଝାରସୁଗୁଡା ଜିଲ୍ଲାର ହିରମାଠାରେ ୧୩ ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରର ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ସହିତ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରୁଛି।

୨୦୦୯ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା କର୍ପୋରେଟ ନିବେଶ ଉପରେ ଆସୋକମ୍ (ASSOCHAM) ଇନଭେଷ୍ଟମେଣ୍ଟ ମିଟର (AIM) ଅଧ୍ୟୟନର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଅନୁଯାୟୀ ଗୁଜରାଟ ସହିତ ପ୍ରଥମ ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା | ଦେଶରେ ମୋଟ ବିନିଯୋଗରେ ଓଡ଼ିଶାର ଅଂଶ ୧୨.୬ ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା। ଏହା ମୂଲ୍ୟର ନିବେଶ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କଲା | ଗତ ବର୍ଷରେ ୨,୦୦,୮୪୬ କୋଟି | ଇସ୍ପାତ ଏବଂ ଶକ୍ତି ସେହି କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲା ଯାହା ରାଜ୍ୟରେ ସର୍ବାଧିକ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରିଥିଲା।

ପର୍ଯ୍ୟଟନ

ମେଳା ଓ ପର୍ବପର୍ବାଣୀ

ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ବ

ଏହି ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକର ଧାର୍ମିକ-ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉତ୍ସୁକତା ପାଇଁ କୌଣସି ଭଲ ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ କାରଣ ଏହି ଲୋକପ୍ରିୟ ପର୍ବପର୍ବାଣି ଗୁଡିକ ବର୍ଷସାରା ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ | ପୂର୍ବରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଓଡ଼ିଶା ହେଉଛି ଆର୍ଯ୍ୟ, ଦ୍ରାବିଡ଼ ଓ ଆଦିବାସୀ ସଂସ୍କୃତିର ଏକ ମିଳନ, ଏମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ସମସ୍ତେ ଅନ୍ୱେଷଣ କରନ୍ତି ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିକୁ |

ପୂଜା ଗୁଡିକ

ଏକ ପ୍ରମୁଖ ହିନ୍ଦୁ ପର୍ବ ଯେଉଁଥିରେ ଜାତୀୟ ଚରିତ୍ର ରହିଛି: ସରସ୍ୱତୀ ପୂଜା, ଗଣେଶ ପୂଜା, ଶିବରାତ୍ରି, ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, ଦୁର୍ଗା ପୂଜା, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୂଜା, କାଳୀ ପୂଜା, କାର୍ତ୍ତିକ ପୂଜା ଇତ୍ୟାଦି |

ଦୁର୍ଗା ପୂଜା

ଦୁର୍ଗା ପୂଜା (ସେପ୍ଟେମ୍ବର-ଅକ୍ଟୋବର) ମନ୍ଦ ଉପରେ ଭଲ ସ୍ମୃତିର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ | ଉତ୍ସବକୁ ଉପଭୋଗ କରିବା ପାଇଁ ପୂଜା ମଣ୍ଡପ ଉପରେ ଜନସମାଗମ ହେଉଥିବା ବେଳେ କଟକ ସହରରେ ଜୀବନଯାତ୍ରା ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଥାଏ । ଦଶହରାର ଶେଷ ଦିନ, ବିଜୟା ଦଶମୀର ପରଦିନ ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡିକୁ କାଠଯୋଡ଼ି ନଦୀରେ ବିସର୍ଜନ ପାଇଁ ଭବ୍ୟ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ନିଆଯାଏ |

ସରସ୍ୱତୀ ପୂଜା

ସରସ୍ୱତୀ ପୂଜା ସାଧାରଣତଃ ଜାନୁଆରୀ-ଫେବୃଆରୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ | ଏହା ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମି (ବସନ୍ତର ପଞ୍ଚମ ଦିନ) ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା ଏବଂ ଏହା ଶୀତର ସମାପ୍ତି ଏବଂ ବସନ୍ତର ଆଗମନକୁ ଚିହ୍ନିତ କରିଥାଏ | ସରସ୍ବତୀ ବିଦ୍ୟାର ଦେବୀ ଅଟନ୍ତି ତେଣୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ କଲେଜର ଛାତ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷାରେ ସଫଳତା ପାଇବା ପାଇଁ ଅତି ଉତ୍ସାହର ସହିତ ପାଳନ କରନ୍ତି | ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ, ସର୍ବସାଧାରଣ ସ୍ଥାନରେ ଏବଂ ଘରେଘରେ ହଜାର ହଜାର ମାଟି ପ୍ରତିମା ପୂଜା କରାଯାଏ | ପରଦିନ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ନଦୀ, ପୋଖରୀ ଏବଂ ସମୁଦ୍ରକୁ ନିଆଯାଇ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଏ | ପ୍ରତିମାମାନଙ୍କର ଏହି ବିସର୍ଜନ ସମସ୍ତ ପର୍ବର ଏକ ସାଧାରଣ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନେ ପୂଜା ପାଇଁ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାନ୍ତି | କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ପୂଜାପାଠର ୩, ୫ କିମ୍ବା ୭ ଦିନରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଇଥାଏ |

ଗଣେଶ ପୂଜା

ଗଣେଶ ପୂଜା (ଅଗଷ୍ଟ-ସେପ୍ଟେମ୍ବର) ବିଶେଷତଃ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଏକ ପର୍ବ, କିନ୍ତୁ ବୟସ୍କମାନେ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ଉତ୍ସାହର ସହିତ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି କାରଣ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କର ପୁତ୍ର ଯିଏ ସଫଳତାର ପଥରେ ଆସୁଥିବା ସମସ୍ତ ବାଧାବିଘ୍ନକୁ ଦୂରକରିଥାନ୍ତି | ଗଣେଶଙ୍କର ଏକ ହାତୀର ମସ୍ତକ ରହିଛି, କୁହାଯାଏ ଯେ ଶନି ଦେବତାଙ୍କ କୁ-ଦୃଷ୍ଟି ତାଙ୍କର ମସ୍ତକକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲା | ସେ ତାଙ୍କର ବୌଦ୍ଧିକ ପ୍ରତିଭା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ, ତେଣୁ ସେହି ଶକ୍ତି ହାସଲ କରିବାକୁ ଛାତ୍ରମାନେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷିତ ହୁଅନ୍ତି |

ଶିବରାତ୍ରୀ

ଶିବରାତ୍ରୀ (ଫେବୃଆରୀ) ଓଡ଼ିଶାର ଶୈବମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମୁଖ ପର୍ବ | ବହୁତ ସଂଖ୍ୟାରେ ଶିବଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଥିବାରୁ ଏହି ପର୍ବ ବହୁଳ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ | ଏହା ଜାଗରଯାତ୍ରା ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା, ଯାହା ଭକ୍ତମାନେ, ବିଶେଷକରି ମହିଳାମାନେ ନିଜର ମନସ୍କାମନା ପୂର୍ଣ୍ଣ ପାଇଁ ଏହିଦିନ ସାରା ରାତି ଉଜାଗର ରହିଥାନ୍ତି | ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ପର୍ବପର୍ବାଣୀର ଉତ୍ସବମାନଙ୍କରେ ବିଭିନ୍ନ ସଂଗଠନଦ୍ୱାରା ମେଳାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥାଏ  | ଏହି ପର୍ବ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସ୍ଥାନ ହେଉଛି ଲୋକନାଥ ମନ୍ଦିର (ପୁରୀ), ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର (ଭୁବନେଶ୍ୱର), କପିଳାସ ମନ୍ଦିର (ଢେଙ୍କାନାଳ) ଓ ନୃସିଂହନାଥ ମନ୍ଦିର (ବଲାଙ୍ଗୀର) |

ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ

ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଜନ୍ମ ଦିନ, ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପର୍ବ ଅଟେ, ଯାହା ଅନେକ ମନ୍ଦିର ଓ  ମଠ ତଥା ଘରର ପୂଜାଗୃହରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପର୍ବ | ଭକ୍ତମାନେ ଦିନସାରା ଉପବାସ କରନ୍ତି ଏବଂ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ଜନ୍ମ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ହେବା ପରେ ଏହି ଉପବାସକୁ ଭଗ୍ନ କରନ୍ତି | କୃଷ୍ଣ ଜନ୍ମ ରାକ୍ଷସ କଂସ ଧ୍ୱଂସ ହେବାର ଆଶା ପ୍ରକାଶ କରେ ଏବଂ ମନ୍ଦ ଉପରେ ଭଲର ବିଜୟ ଭାବେ ଏହା ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇଥାଏ | ଇ.ଏମ୍ ଫରେଷ୍ଟର୍ ଏହି ପର୍ବକୁ 'ପାସେଜ୍ ଟୁ ଇଣ୍ଡିଆ'ରେ ଅମର କରିଦେଇଛନ୍ତି |

କାଳୀପୂଜା

ଓଡ଼ିଶାରେ ଶକ୍ତି ଉପାସନାର ପୂଜା ପଦ୍ଧତି କେତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଉଭୟ ତାନ୍ତ୍ରିକ ଏବଂ ଅଣ-ତାନ୍ତ୍ରିକ ରୂପରେ, ଯାହାକୁ ଦୁର୍ଗା ପୂଜା (ସେପ୍ଟେମ୍ବର-ଅକ୍ଟୋବର) ଏବଂ କାଳୀପୂଜା (ଅକ୍ଟୋବର-ନଭେମ୍ବର) ପର୍ବରୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରାଯାଇଥାଏ, ଯେଉଁ ପର୍ବକୁ ମହାସମାରୋହରେ ଅତି ଆନନ୍ଦଉଲ୍ଲାସ ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ | ମାନ୍ୟତା ଅଛିଯେ, ଦଶ ଭୁଜା ବିଶିଷ୍ଟ ମାତା ଦୁର୍ଗା ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଘର କୈଳାସ ପର୍ବତରୁ ନିଜ ମାତାପିତାଙ୍କ ଘର ହିମାଳୟ ପର୍ବତକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆଶ୍ୱିନ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ସପ୍ତମ, ଅଷ୍ଟମ ଏବଂ ୯ ମ ଦିନରେ ତିନିଦିନ ପାଇଁ ଆସୁଥିବାର ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ | ସେଠାରେ ସେ ପର୍ବତ ରାଜାଙ୍କ ଝିଅ ପାର୍ବତୀ, କିନ୍ତୁ ଦୁର୍ଗା ରୂପରେ ତାଙ୍କ ଅବତାରରେ ମଇଁଷି-ଅସୁର ମହିଷାସୁର ସଂହାରକ ଭାବରେ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ | ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ସୁନ୍ଦର ସାଜସଜ୍ଜାରେ ମା'ଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ବସାଇ ଧୁମଧାମରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ | ଏହି ପର୍ବର ପବିତ୍ର ବାତାବରଣ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ପବିତ୍ର ଭାବନା ଏତେ ବଢ଼ାଇଥାଏ ଯେ ଏହାକୁ ଦେଖି ଅନ୍ୟ ଧର୍ମର ଲୋକମାନେ ଆନ୍ତରିକତା ସହିତ ଏଥିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି | ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗା ପୂଜାର ବିଶେଷ ବିଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି ଯେ ମନ୍ଦିରଗୁଡିକରେ ଏହା ଷୋହଳ ଦିନ ଯାଏଁ ଦେଶର ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ତିନିରୁ ଅଧିକ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଥାଏ | ଏହି କାଳୀ ପୂଜା ଯାହାକି ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ପରେ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ହେଉଥିବା ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୂଜା ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥାଏ | ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୂଜା କେନ୍ଦ୍ରାପଡା ଏବଂ ଢେଙ୍କାନାଳ ପରି ଜାଗାରେ ପାଳନ କରାଯାଏ କିନ୍ତୁ ସେହି ଦିନ ଧନ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧତା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଘରେଘରେ ପୂଜା କରାଯାଏ | କାଳୀ ପୂଜାର ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଉ ଏକ ଦିଗ ରହିଛି। କାଳୀ ହେଉଛନ୍ତି ସମୟର ବିନାଶକାରୀ କିମ୍ବା କାଳ, ସେ ମଧ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ଓ ବିନାଶର ଦେବୀ ଅଟନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ପରଂବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପିଣୀ (ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସହ ସମାନ), ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା, ଏହାର ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ତଥା ଶେଷରେ ଏହାର ସଂହାରକର୍ତ୍ତା | ମାର୍କାଣ୍ଡେୟ ପୁରାଣ, ଦେବୀ ଭାଗବତ, କାଳିକା ପୁରାଣ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ତାଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଚରମ ରହସ୍ୟ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ | ଯଦିଓ  ସେ ମହିସାସୁର (ଦୁର୍ଗା ରୂପରେ), ଶୁମ୍ଭ, ନିଶୁମ୍ଭ, ଚାଣ୍ଡ , ମୁଣ୍ଡ, ରକ୍ତବୀର୍ଯ୍ୟ ବିନାଶକାରୀ, କିନ୍ତୁ ସେ ମଧ୍ୟ ଦୟାଳୁ ମାତା ଅଟନ୍ତି | ତାଙ୍କ ଡାହାଣ ହାତରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ମୁଦ୍ରା, ଅଭୟ (ଭୟରୁ ସୁରକ୍ଷା) ଏବଂ ବର (ବର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି) ଏବଂ ଗୋଟିଏ ବାମ ହାତରେ ଉଠାଯାଇଥିବା ରକ୍ତ ଜୁଡୁବୁଡୁ ଖଣ୍ଡା ଅନ୍ୟ ହାତରୁ ଝୁଲୁଥିବା ରାକ୍ଷସର ସତେଜ ମୁଣ୍ଡ, ଯାହାର ତିନି ଆଖି ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଚନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ଅଗ୍ନି (ଅଗ୍ନି) ପାଇଁ ଛିଡା ହେବା ତାଙ୍କୁ ପ୍ରେମ, କରୁଣା ଏବଂ ଆତଙ୍କର ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରତୀକ କରିଥାଏ | ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ପରି ଏହି ପୂଜା ପୁରା ରାଜ୍ୟରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ଯଦିଓ ସମାନ ପରିମାଣରେ ନୁହେଁ | ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ପର୍ବ ଅନେକ ଏଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ମୁସଲମାନ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଏବଂ ଶିଖମାନଙ୍କ ପର୍ବର ମହତ୍ତ୍ୱକୁ ହ୍ରାସ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ଯାହାକି ଓଡ଼ିଶାରେ ମହାସମାରୋହରେ ପାଳନ କରାଯାଏ, ପ୍ରାୟ ଅନ୍ୟତ୍ର ବିରଳ | ଇଷ୍ଟର, ଶୁଭ ଶୁକ୍ରବାର ଏବଂ ଖ୍ରୀଷ୍ଟମାସ; ସମ୍ପୃକ୍ତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଦ୍ୱାରା ସାର୍ବଜନିକ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣରେ ଇଦ-ଉଲ୍-ଫିତର, ଇଡ-ଉଲ-ଜୁହା ଏବଂ ମହରାମ ଏବଂ ଗୁରୁ ନାନକଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ କରାଯାଏ | ଏହା ହେଉଛି ସ୍ଥାନୀୟ ଏବଂ ଜାତୀୟ ସ୍ତରର ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଉତ୍ସବର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଅର୍ଥ ଏବଂ ମହତ୍ୱର ଚିନ୍ତା, ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବ୍ୟାପକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯାହା ଦର୍ଶାଏ ଯେ ଧର୍ମର ସ୍ରୋତ କିପରି ଓଡ଼ିଆ ଲୋକଙ୍କ ସାମୂହିକ ଜୀବନରେ ଏକ ଭୂତଳ ସମୁଦ୍ର ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି? ମହତ୍ତ୍ୱ ଅଧିକ ହୋଇଯାଏ ସେତେବେଳେ, ଯେତେବେଳେ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ବିହୀନ ସଂସ୍କୃତିଦ୍ୱାରା ଅମାନବିକତାର ବିପଦ ବିଷୟରେ ଭାବନ୍ତି |

ଦୋଳ ପୁର୍ଣିମା(ହୋଲି)

ଦୋଳ ପୁର୍ଣିମା ବା ହୋଲି ହେଉଛି ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବସନ୍ତ ପର୍ବ | ସାଧାରଣତ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ଉତ୍ସବର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଏହା ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଧରି ଚାଲେ, ବିଶେଷକରି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ | କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଦଶମୀ (ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷର ଦଶମ ଦିନ) ପୂଜା କରାଯାଏ | ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ସଜାଇ ବିମାନରେ, ଛୋଟ କାଠ ମନ୍ଦିରରେ ନିଆଯାଏ, ଏହି ବିମାନକୁ ଘରକୁ ଘର ବହନକାରୀଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ବହନକରି ନେଇଥାନ୍ତି ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ନୈବେଦ୍ୟ ଦିଆଯାଏ | ଗାଁ ପରିଭ୍ରମଣ ପରେ ବିଭିନ୍ନ ଗାଁର ବିମାନ ଏକ ଖୋଲା ପଡ଼ିଆରେ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ଭଜନ ଓ କୀର୍ତ୍ତନରେ ସମୟ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥାଏ | ସେଠାରେ ଯାତ୍ରା ଏବଂ ପାଲା ମଧ୍ୟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ | ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପରଦିନ ଲୋକମାନେ ପରସ୍ପର ଉପରେ ରଙ୍ଗ ଏବଂ ଅବିର ପକାନ୍ତି | ଏହି ପର୍ବ ଗୋପାଳକ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ହେତୁ ଗାଇଗୋରୁମାନଙ୍କ  ପାଇଁ ଏହି ପର୍ବ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ | ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ନାନ କରାଯାଇ, ସିଂଦୁରରେ ଅଭିଷେକ କରାଯାଏ, ଫୁଲମାଳ ପିନ୍ଧାଯାଏ ଏବଂ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ | ଏହି ପର୍ବଟି ରାକ୍ଷସୀ ହୋଲିକାସୁର ବିନାଶ ସହିତ ଯୋଡାଯାଇଥିବାରୁ ଏହି ଦିନ ରାକ୍ଷସୀ ହୋଲିକାସୁରର ପୁତ୍ତଳିକାରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ପାଳନ କରାଯାଏ ତେଣୁ ଏହି ପର୍ବକୁ ହୋଲି କୁହାଯାଏ | କଟକ, ପୁରୀ ଏବଂ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଚୈତ୍ର ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହିପରି ମେଳଣ କିମ୍ବା ମେଳା ଚାଲିଥାଏ |

ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା

ଏହି ପର୍ବ ସାଧାରଣତଃ ପୁରୀରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ଏହା ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥ କିମ୍ବା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହ ଜଡିତ | ଏହା ବୈଶାଖ ମାସରେ ପଡିଥାଏ ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ୪୨ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥାଏ | କିନ୍ତୁ, ସାଧାରଣତଃ କହିବାକୁ ଗଲେ ଏହା କେବଳ ପ୍ରଥମ ୨୧ ଦିନର ଏକ ପର୍ବ ଅଟେ | ୨୧ ଦିନର ପ୍ରଥମ ଅବଧି "ବାହା ଚନ୍ଦନ" ବା ବାହ୍ୟ ଚନ୍ଦନ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା | ଏହି ଅବଧି ମଧ୍ୟରେ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ମଦନମୋହନ, ଶ୍ରୀଦେବୀ ଏବଂ ଭୁଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ନରେନ୍ଦ୍ର ପୋଖରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଆଯାଏ । ୫ଟି ଶିବ ମନ୍ଦିରର ଶିବଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି "ପଂଚୁ ପାଣ୍ଡବ" ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା  ତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ନରେନ୍ଦ୍ର ପୋଖରୀକୁ ଅଣାଯାଏ। ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ  ଭଲ ଭାବରେ ସଜାଯାଇ ଦଙ୍ଗାରେ ବସାଯାଇ ଚାପ ଖେଳନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ | "ଭିତର ଚାନ୍ଦ" ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ୨୧ ଦିନର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅବଧି ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ପାଳନ କରାଯାଏ | ଏହି ଅବଧିରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ରୀତିଗୁଡିକ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ ନାହିଁ |

ସ୍ନାନ ଯାତ୍ରା

ଏହି ପର୍ବ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାସରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ | ଏହା ଦେବ ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା | ଏକ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ଘଟଣା ଯେତେବେଳେ ଦେବତା ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର, ସୁଭଦ୍ରା, ସୁଦର୍ଶନ ଏବଂ ମଦନମୋହନଙ୍କ ସହିତ ମନ୍ଦିରରୁ ବାହାରକୁ ଅଣାଯାଇ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତରପୂର୍ବ କୋଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ସ୍ନାନ ବେଦୀକୁ ନିଆଯାଏ | ଦେବତାମାନେ ସେଠାରେ ଉତ୍ତର ଫାଟକ ନିକଟରେ ଥିବା ଏକ କୂଅରୁ ୧୦୮ ପାତ୍ର ପାଣିରେ ସ୍ନାନ କରନ୍ତି |ଏଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଏବଂ ବଳଭଦ୍ର ପୁରାଣର ପ୍ରଭୁ ଗଣେଶଙ୍କ ପରି ହାତୀ ମୁଣ୍ଡର ପୋଷାକ ପରିଧାନ କରନ୍ତି |

ବାଲୁକା କଳା

ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀରେ ଏକ ନିଆରା ପ୍ରକାରର କଳା ବିକଶିତ ହୋଇଛି | କିନ୍ତୁ ଏହା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ବ୍ୟାପିଅଛି | ବାଲୁକାରେ ମୂର୍ତ୍ତି ଖୋଦନ କରିବା ପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ଆବଶ୍ୟକ ପରିଷ୍କାର ଏବଂ ଦାନାଯୁକ୍ତ ବାଲି |  ଏହି ପ୍ରକାର ବାଲି ସାହାଯ୍ୟରେ ଓ  ଭଗବାନଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ଏବଂ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଯାଦୁରେ ଜଣେ କଳାକାର ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ମୂର୍ତ୍ତି ଖୋଦନ କରିପାରେ |

ଉତ୍ପତ୍ତି

ଯଦିଓ ଐତିହାସିକ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇନାହିଁ, ବାଲି ମୂର୍ତ୍ତିର ଉତ୍ପତ୍ତି ବିଷୟରେ ଓଡ଼ିଶା ପୁରାଣରେ ଏକ ରୋଚକ କାହାଣୀ ଅଛି: -

"କବି ବଳରାମ ଦାସ, ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣର ଲେଖକ, ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ଜଣେ ମହାନ ଭକ୍ତ ଥିଲେ। ଥରେ ରଥଯାତ୍ରା ସମୟରେ ସେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବା ପାଇଁ ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥ ଉପରକୁ ଚଢିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ଯେହେତୁ ତାଙ୍କୁ ପୁରୋହିତମାନେ ଅନୁମତି ଦେଇନଥିଲେ। ରଥ ଉପରକୁ ଚଢିବା ପାଇଁ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଅପମାନିତ କରିଥିଲା। ବହୁତ ନିରାଶ ଓ ଅପମାନିତ ହୋଇ ସେ ସମୁଦ୍ର କୂଳକୁ (ମହୋଦଧି) ଆସି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବାଲିରେ ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥ, ପ୍ରଭୁ ବଳଭଦ୍ର ଏବଂ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଖୋଦେଇ କରିଥିଲେ। ତା’ପରେ ସେଠାରେ ସେ ପ୍ରାର୍ଥନା ଓ ଉପାସନା ଆରମ୍ଭ କଲେ। ତାଙ୍କର ଏହି ଭକ୍ତି ଏତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଏବଂ ଗଭୀର ଥିଲା ଯେ ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ରଥରୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଉଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଦେଖାଗଲେ। "

ଯଦିଓ ଉପରୋକ୍ତ ବିଷୟରେ କୌଣସି ଐତିହାସିକ ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ସମୟରୁ ପୁରୀର ଲୋକମାନେ ବାଲିରେ ମୂର୍ତ୍ତି ଖୋଦନ ସହିତ ପରିଚିତ ଅଟନ୍ତି। ଇତିହାସରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବଳରାମ ଦାସଙ୍କର ଅବଧି ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତେଣୁ ପୁରୀରେ ବାଲି ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ଏକ ନୂତନ ଘଟଣା ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଏହା ଅତି କମରେ ସାତ ଶହ ବର୍ଷ ତଳର ପୁରୁଣା |

ବିକାଶ

ଆଜିକାଲି, ଛାତ୍ରମାନେ ପଥର ମୂର୍ତ୍ତି ସହିତ ପରିଚିତ | ତେଣୁ ପଥର ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ବାଲି ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣର ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ | ବାଲି ଉପରେ ଖୋଦନ ଏକ କଠିନ ପଥରରେ ଖୋଦନ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସହଜ ଏବଂ ଶୀଘ୍ର ଅଟେ | ତେଣୁ ବାଲିରେ ଖୋଦନ କରିବାର କଳା ଶିଖିବାର ଏହା ଏକ ସହଜ ପ୍ରକ୍ରିୟା | ତେଣୁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ, ଜଣେ ଛାତ୍ର ଖୋଦନ ବିଷୟରେ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ପାଇଥାଏ | ଯଦିଓ ଏହି ବାଲୁକା ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଅତି ସହଜରେ ଆଖିଦୃଶିଆ ଏବଂ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ, ଏହା ମଧ୍ୟ ସହଜରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ | ସେଥିପାଇଁ କଳାକାରମାନେ ଏହି ପ୍ରକାରର କଳାକୁ ଅଧିକ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାରି ରଖନ୍ତି ନାହିଁ |

ପର୍ଯ୍ୟଟନର ଉନ୍ନତି ସହିତ, ଏହି ଚମତ୍କାର କଳା ଉଚ୍ଚ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ଲୋକପ୍ରିୟତା ପାଇଥାଏ | ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପ୍ରଶଂସା, କଳାକାରଙ୍କୁ ଭଲ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରେ | କୌଣସି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବିନା, ଏହି କଳାକାରମାନେ ଏହି କଳାର ବିକାଶ ଏବଂ ଲୋକପ୍ରିୟତା ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରନ୍ତି | ସେମାନଙ୍କର ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ପ୍ରୟାସଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ପୁରୀର ଏହି କଳା ରୂପକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟକରଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି |

ବହୁତ କମ୍ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ବାଲି ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର କଳାର ଛାପ ଛାଡିଥା’ନ୍ତି | ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ହେଉଛନ୍ତି ସୁଦର୍ଶନ ପଟ୍ଟନାୟକ। ତାଙ୍କର ଯାଦୁ ଆଙ୍ଗୁଳିରେ, ଅସୀମିତ କ୍ଷମତା ସହିତ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଆଗ୍ରହ ରହିଛି ବାଲିରେ କିଛି ନୂଆ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ | ସେ ସର୍ବଦା ଏକ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଥିଲେ ଯେ ସେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ପୁରସ୍କାର ଜିତିବେ | ତାଙ୍କର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ପ୍ରତିଭା ପାଇଁ ସେ ଲଣ୍ଡନ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ସ୍କଟଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଚୀନ୍, ହୋଲାଣ୍ଡ, ସିଙ୍ଗାପୁର, ଡେନମାର୍କ ଏବଂ ଇଟାଲୀ ପରି ଅନେକ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରନ୍ତି | ତାଙ୍କର ଆକର୍ଷଣୀୟ ବାଲୁକା ମୂର୍ତ୍ତି ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା କରନ୍ତି | ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କଳାକାର | ଜୁଲାଇ ୨୦୦୧ରେ ଇଟାଲୀରେ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ୱ ମାଷ୍ଟର୍ସ ବାଲୁକା ମୂର୍ତ୍ତି ଚାମ୍ପିଅନସିପରେ ସେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ଭାବରେ ତୃତୀୟ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ | "ଗୋଲଡେନ୍ ସ୍ୟାଣ୍ଡ ଆର୍ଟ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍" ଯାହା ମେ ଫେୟାର ହୋଟେଲ ପଛରେ ପୁରୀ ବିଚରେ ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ୧୯୯୫ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ସମେତ ପ୍ରାୟ ୫୦ ଜଣ ଛାତ୍ର ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ତାଲିମ ନେଉଛନ୍ତି। ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ସୁନ୍ଦର ଗ୍ୟାଲେରୀ ଅପରାହ୍ନରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ୪-୬ ରୁ ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ଦେଖାଯାଇପାରେ | ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଶ୍ରୀ ସୁଦର୍ଶନ ପଟ୍ଟନାୟକଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ, ଇ-ମେଲ୍: sudarsansand@hotmail.com, ମାରିଚିକୋଟ୍ ଲେନ୍, ପୁରୀ -୭୫୨୦୦୧, ଓଡ଼ିଶା, ଭାରତ ।

ହସ୍ତଶିଳ୍ପ

ଓଡ଼ିଶା ତାଙ୍କ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଯାହା ତାଙ୍କ କାରିଗରମାନଙ୍କ ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ସୃଜନଶୀଳତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ | ତାଙ୍କର ପିତ୍ତଳ କାର୍ଯ୍ୟ, ରୂପା କାର୍ଯ୍ୟ, ଟେରାକୋଟା କଳା ବସ୍ତୁ, ଏବଂ ଆପ୍ଲିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କଳାତ୍ମକ ଉତ୍କର୍ଷର ଅନନ୍ୟ ଉଦାହରଣ |

ପିତ୍ତଳ ଏବଂ ବେଲ ଧାତୁ ସାମଗ୍ରୀ

ପିତ୍ତଳ ଏବଂ ବେଲମେଟାଲ୍ ବାସନ, ପିତ୍ତଳ ଚାନ୍ଦ ଏବଂ ହାଣ୍ଡି ଉପରେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଖୋଦନ ଓଡ଼ିଶା କଳାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ | ଧାତୁରେ ନିର୍ମିତ କଳାକୃତି, ବିଶେଷକରି ପିତ୍ତଳ, ଓଡ଼ିଶାର ଘରେ ଗର୍ବର ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ | ଦେବତାମାନଙ୍କର ପୂଜା ସମୟରେ ସୁନ୍ଦର ଦୀପ ଏବଂ ଦୀପ-ଷ୍ଟାଣ୍ଡ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ | ପିତ୍ତଳରୁ ନିର୍ମିତ ଚାଉଳ ମାପିବା ପାତ୍ରଗୁଡିକ ଅନେକ ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | କାରିଗରମାନେ ମଧ୍ୟ ପିତ୍ତଳରୁ ହାତୀ ଏବଂ ଘୋଡା ତିଆରି କରି ଜଟିଳ ଡିଜାଇନ୍ରେ ସଜାନ୍ତି | ବେଟେଲ-ଚେୟାର ପାଇଁ ପିତ୍ତଳର ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ ଉପଯୋଗୀ ଏବଂ ଅଳଙ୍କାର ପାଇଁ ଡିଜାଇନ୍ ହୋଇଛି | ପିତ୍ତଳ ଏବଂ ଘଣ୍ଟି ଧାତୁରେ ନିର୍ମିତ ଘରୋଇ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ବାସନଗୁଡିକ ଅଛି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି ଏବଂ ଆକାରର | ଓଡ଼ିଶାର ପିତ୍ତଳ ସାମଗ୍ରୀ କାରିଗରମାନଙ୍କର ଉଚ୍ଚ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ନୂତନତ୍ୱ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ଚମତ୍କାରତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ |

ସିଲଭର ୱେୟାର ଏବଂ ଫିଲିଗ୍ରି କାମ

ଓଡ଼ିଶାର ସିଲଭରୱେର୍ ବହୁତ ଜଣାଶୁଣା | ତାଙ୍କର ଫିଲିଗ୍ରି କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର ଅନ୍ୟ କ in ଣସି ସ୍ଥାନରେ କ୍ୱଚିତ୍ ଦେଖାଯାଉଥିବା କଳାତ୍ମକ ଉତ୍କର୍ଷର ଅନନ୍ୟ ଉଦାହରଣ | ରୂପା ତାରଗୁଡ଼ିକ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୂକ୍ଷ୍ମ, ଜଟିଳ ଡିଜାଇନ୍ରେ ଆକୃତିର | ପଶୁ ଏବଂ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ଫର୍ମ, ଭର୍ମିଲିୟନ୍ ରିସେପ୍ଟେକଲ୍ ପରି ଦୈନିକ ବ୍ୟବହାରର ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ରୂପା ତାରରେ ନିର୍ମିତ - ଫିଲିଗ୍ରି ଅଳଙ୍କାର, ବିଶେଷତ ବ୍ରୋଚ୍ ଏବଂ କାନଫୁଲ ଭାରତୀୟ ମହିଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁତ ଲୋକପ୍ରିୟ | ସିଲିଗ୍ରି କାମ ପାଇଁ କଟକ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ | ମହାଭାରତର ଦୃଶ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବେଳେବେଳେ ରୂପାରେ ଚିତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହରେ ରୂପାଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଅର୍ଜୁନ ରଥ | ଜଣେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗେ ଯେ ରଥ ଚକଗୁଡିକର ମିନିଟ୍ ସବିଶେଷ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ କ ill ଶଳ ଦେଖ | ରଥର ସୌ ନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଘୋଡାମାନଙ୍କର ଗର୍ବିତ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ସତ୍ୟ-ହାଇ-ଆକୃତି, ସମସ୍ତେ ରୂପା କଳା ପ୍ରଭାବର ଅତ୍ୟଧିକ ମହିମା ପାଇଁ ସହଯୋଗ କରନ୍ତି |

ଟେରାକୋଟା ଏବଂ କୁମ୍ଭାର

ଓଡ଼ିଶାର କୁମ୍ଭକାରମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେବାକୁ ମାଟିପାତ୍ର ତିଆରି କରନ୍ତି | ସେଗୁଡିକ ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି ଏବଂ ଆକାରରେ ନିର୍ମିତ ଏବଂ ମାଛ ଏବଂ ଫୁଲର ମୋଟିଫ୍ ଏବଂ ଜ୍ୟାମିତିକ ଡିଜାଇନ୍ ସହିତ ସୁସଜ୍ଜିତ | ଧାର୍ମିକ ସମୟରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଟେରାକୋଟାରେ ଘୋଡା ଏବଂ ହାତୀ ତିଆରି କରାଯାଏ | ରୋଗ ଏବଂ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କୁ ଗ୍ରାମ-ଦେବୀ (ଗ୍ରାମ-ଦେବତା)କୁ ଦିଆଯାଏ | ଆକାରରେ ସେମାନେ ଛଅ ଇଞ୍ଚରୁ ତିନି ଫୁଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ | କୁମ୍ଭାର ମାଟି ଖେଳନା ଏବଂ ମଣିଷର ସରଳ ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ ତିଆରି କରେ | ସେମାନେ ବାସ୍ତବ ଜୀବନ ଜୀବମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ବିଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡିକ ଧରିଥାନ୍ତି | ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ୟାନରେ ଟେରାକୋଟା ଖେଳନା ତିଆରି କରାଯାଏ | ଖେଳନାଗୁଡିକ ଡିଜାଇନ୍ରେ ସରଳ ଏବଂ ସେମାନେ ଉତ୍ପାଦିତ ସ୍ଥାନର ଗୁଣ ବହନ କରନ୍ତି |

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଘାସ ଏବଂ କେନ୍ କାମ କରେ

ଟୋକେଇ, ହାତ ପ୍ରଶଂସକ ଏବଂ ଟେବୁଲ୍ ମ୍ୟାଟ୍ ମହିଳା ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଘାସରୁ ବୁଣା ହୋଇଛି | ଫ୍ଲୋର-ମ୍ୟାଟ୍ ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଘାସରୁ ବୁଣାଯାଏ ଯାହା ଏକ ସ୍ଥାନୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଅଟେ, ଆଜି ଏହି ସାମଗ୍ରୀର ଚାହିଦା ବଢିଛି ଏବଂ ଏହା ସେମାନଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଉପଯୋଗିତା ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଗୁଣର ପ୍ରମାଣ କରେ | ଟୋକେଇ ଏବଂ ଅନେକ ଆସବାବପତ୍ର ବୁଣିବା ପାଇଁ କେନ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |

ପ୍ରୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ

ପିପଲିରେ ଟେଲର୍ମାନେ ଆପ୍ଲିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡିକ ଏକଜେକ୍ୟୁଟ୍ କରନ୍ତି, ଯାହା ବହୁତ ଚାହିଦା | ପର୍ବପର୍ବାଣିରେ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଆପ୍ଲିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟର ବିଶାଳ ଆକାରର ଛତା ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ | ବିସ୍ତାରିତ ଲନରେ ବଗିଚା ଛତା ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ସେମାନେ ଯେ କୌଣସି ସମାବେଶକୁ ଅନୁଗ୍ରହ ଏବଂ ରଙ୍ଗ ଋଣ ଦିଅନ୍ତି | ହୃଦୟ ଆକୃତିର ପ୍ରଶଂସକ, ବଡ ଏବଂ ସ୍ମା କ୍ୟୋପି ଏବଂ କାନ୍ଥ ଝୁଲିବା ମଧ୍ୟ ଆପ୍ଲିକ୍ କାମରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ | ଟେଲର୍ମାନେ ପ୍ରାଣୀ, ପକ୍ଷୀ, ଫୁଲର ଚିତ୍ର ଏବଂ ଜ୍ୟାମିତିକ ଆକୃତିର ସମୃଦ୍ଧ ରଙ୍ଗର କପଡ଼ାରୁ କାଟି ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ଏଗୁଡିକ ଅନ୍ୟ ଏକ କପଡା ଉପରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ସଜାଯାଇ ଏକ ଆଖିଦୃଶିଆ ଡିଜାଇନ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ପାଇଁ ସିଲେଇ କରାଯାଏ | ହଳଦିଆ, ଧଳା, ସବୁଜ, ନୀଳ, ନାଲି ଏବଂ କଳା ରଙ୍ଗର ସମୃଦ୍ଧ ସ୍ପ୍ଲାସ୍ ଦର୍ଶକଙ୍କ ଆଖିକୁ ଚମକାଇଥାଏ ଏବଂ ଉତ୍ସବର ମନୋବଳ ସ୍ଥିର କରିଥାଏ | ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି ଏବଂ ଆକାରର ବ୍ୟାଗଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଆପ୍ଲିକ୍ ମୋଟିଫ୍ ସହିତ ତିଆରି | ଧାର୍ମିକ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ରଙ୍ଗ ଦେବା ପାଇଁ ଆପଲିକ୍ ଚାରିସ୍ (ଛତା) ଏବଂ “ତରସା” (ହୃଦୟ ଆକୃତିର କାଠ ଗଠନଗୁଡ଼ିକ ଆପ୍ଲିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ଏବଂ ପିକ୍ ଉପରେ ସମର୍ଥିତ) ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ବଡ଼ ଆପ୍ଲିକ୍ କାନୋପି ବିବାହ ଉତ୍ସବର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ | ମନ୍ଦିରଗୁଡିକରେ, କାଦୁଅଗୁଡିକ ଦେବତାମାନଙ୍କ ଉପରେ ଝୁଲାଯାଇଥାଏ ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ମଇଳା ପଡ଼ିବା ଠାରୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ |

ଶୃଙ୍ଗ କାର୍ଯ୍ୟ

ଓଡ଼ିଶାରେ ଏପରି କାରିଗର ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ଗୋରୁର ଶିଙ୍ଗରୁ କମ୍ବି, ଫୁଲ ଭେଜ୍ ଏବଂ କଲମ ଷ୍ଟାଣ୍ଡ ପରି ଦୈନିକ ବ୍ୟବହାରର ପ୍ରବନ୍ଧ ଯୋଗାଇବାରେ ଚତୁର ଅଟନ୍ତି | ଶିଙ୍ଗଟି ସୁଗମ ହୋଇ ପଲିସ୍ ହୋଇଛି, ଏବଂ ତା’ପରେ ବିଭିନ୍ନ କରମ୍ସରେ ଆକୃତିର | ଶୃଙ୍ଗରେ ନିର୍ମିତ କ୍ରେନ୍, ଲବଷ୍ଟର, ବିଛା ଏବଂ ପକ୍ଷୀମାନେ ଏକ ସୁନ୍ଦରତାରେ ସମାପ୍ତ | ସେମାନଙ୍କର ଭୂପୃଷ୍ଠ ଏକ ଗାଢା ସୋବର ଫିଙ୍ଗିଦିଏ ଏବଂ ସମସ୍ତ କଳା ପ୍ରେମୀଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରେ |

ଶାଢ଼ୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କପଡା

ବୋଧହୁଏ ଓଡ଼ିଶାର ହସ୍ତତନ୍ତର ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଆଇଟମ୍ ହ୍ୟାଣ୍ଡଲୁମ୍ ସାରୀ ପ୍ରଦାନ କରେ | ସାସ୍କେସ୍ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ୱାଦ ଏବଂ ପକେଟକୁ ଅନୁକୂଳ କରିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଡିଜାଇନ୍ ଏବଂ ରଙ୍ଗରେ ଆସିଥାଏ | ସାଧାରଣତ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ଘରୋଇ କିମ୍ବା କର୍ପୋରେଟ୍ ସେକ୍ଟରରେ ଲୁମ୍ ଉପରେ ସାରି ବୁଣନ୍ତି | ସମ୍ବଲପୁରୀ ସୂତା ସାରିର ଏକ ସୁଗମ ସମାପ୍ତି ଏବଂ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମୂଳ ସୀମା ଏବଂ ପାଲୁ ଅଛି | ମାଛ, ଶଙ୍ଖ ସେଲ ଏବଂ ଫୁଲର ମୋଟିଫ୍ କପଡ଼ାରେ ବୁଣା ହୋଇଛି | ବେଳେବେଳେ ସୀମା ଏବଂ ପାଲୁକୁ ସଜାଇବା ପାଇଁ ପଶୁ ମୋଟିଫ୍ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ସ୍ଥାନୀୟ କଞ୍ଚାମାଲରୁ ଗ୍ରାମ କାରିଗରମାନେ ରେଶମ ସାନ୍ସ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି | ଖଣ୍ଡୁଆ ପାଟା ସାରିଗୁଡିକର ବିସ୍ତୃତ ଡିଜାଇନ୍ ଏବଂ ଏକ ଚମକ ଅଛି ଯାହା ଆକର୍ଷଣୀୟ | ବାପ୍ଟା ସାରିରେ ସୂତା ଏବଂ ରେଶମ ସୂତା ଅଛି | ବର୍ହମ୍ପୋରି ପାଟା ସାରିକୁ ଓଡ଼ିଆ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ମହିଳାମାନେ ପିନ୍ଧନ୍ତି | ସାରିଗୁଡିକ ଯେଉଁଠାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ, ବ୍ୟବହୃତ କଙ୍କାଳର ଗୁଣ ଏବଂ ସେଥିରେ ବୁଣା ହୋଇଥିବା ଡିଜାଇନ୍ଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରକୃତି ନାମରେ ନାମିତ | ହାତ ବୁଣା ବେଡସିଟ୍, ବେଡ୍ କଭର, ଟେବୁଲ୍ କପଡା, ପରଦା ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାର ପୋଷାକ ସାମଗ୍ରୀ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ସମାନ |

ପଥର ଏବଂ କାଠ ଖୋଦନ

ପଥର ଖୋଦନ ହେଉଛି ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପୁରୁଣା ଶିଳ୍ପ। କାରିଗରମାନଙ୍କ ବଂଶଧର ଯେଉଁମାନେ ଏକଦା ମନ୍ଦିର ଭବନରେ ଉତ୍କର୍ଷର ଚମତ୍କାର ଉଚ୍ଚତାକୁ ମାପଚୁପ କରିଥିଲେ, ସେମାନେ ପଥର ଖୋଦନ କରିବାର ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଶିଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ମୂର୍ତ୍ତି ପରମ୍ପରାକୁ ଜୀବନ୍ତ ରଖିଛନ୍ତି | ଖୋଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ମନ୍ଦିରର ପ୍ରତିକୃତି, ଦେବତା ଏବଂ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି, କୋଣାର୍କ ଚକ ଏବଂ ଘୋଡା, ଏବଂ ଅଳସ କନ୍ୟା (ସାଧୁ ଝିଅ) ସାଲାଭଞ୍ଜିକା (ସାଲ ଶାଖା ଉପରେ ଝୁଲୁଥିବା ମହିଳା), ସୁରସୁଣ୍ଡାରୀ (ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ), ଲେଖିକା ( ଲେଡି ଏକ ଚିଠି ଲେଖିବା), ଇତ୍ୟାଦି ଯାହା ଘର ସାଜସଜ୍ଜାର ଲୋକପ୍ରିୟ ଆଇଟମ୍ | ଓଡ଼ିଶାର କାଠ ଖୋଦନ ପ୍ରାୟ ସମାନ ଭାବରେ ଲୋକପ୍ରିୟ | ସେମାନେ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକର କଳାକୃତିଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ସାଧା ଏବଂ ଚମତ୍କାର ପଲିସ୍ ସହିତ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ କୌଣସି ରଙ୍ଗ କିମ୍ବା ଆବରଣ ବିନା ଲେକ୍ କାମ କରନ୍ତି | ପାର୍ଟ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ହସ୍ତତନ୍ତ ସାମଗ୍ରୀ ଅଛି ଯେପରିକି କାଗଜ ମାଞ୍ଚ, ସୋଲା ପିଥ୍ କାମ, ଲଙ୍କ | କାର୍ଯ୍ୟ, ଜାରୀ କାମ, ଗ୍ଲାସ୍ ବିଡି, କପଡା ଗାର୍ଲେଣ୍ଡ୍, କ୍ୟାମ୍ପୋର ଗାର୍ଲେଣ୍ଡ, ଜଟ କାର୍ପେଟ, ରଶ୍ ସାଥୀ, ଏବଂ ସର୍ବୋପରି, ପୁରୀ ଏବଂ ଗୋପାଳପୁରରେ ସମୁଦ୍ର ସେଲ କାର୍ଯ୍ୟ |

ଆଧାର

Adhara crad

ଅଧିକ ତଥ୍ୟ

• ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ସାଇଟ