ସିତାରା ଦେବୀ

ଉଇକିପିଡ଼ିଆ‌ରୁ
(Sitara Deviରୁ ଲେଉଟି ଆସିଛି)
ସିତାରା ଦେବୀ
୨୦୦୯ରେ ସିତାରା ଦେବୀ
Born
ଧନଲକ୍ଷ୍ମୀ

(1920-11-08)୮ ନଭେମ୍ବର ୧୯୨୦


[୧]
କଲିକତା, ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ
Died୨୫ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୪(2014-11-25) (ବୟସ ୯୪)
ମୁମ୍ବାଇ, ଭାରତ
Nationalityଭାରତୀୟ
Occupationକଥକ ନର୍ତ୍ତକୀ
Spouse(s)ନାଜିର ଅହମଦ ଖାନ (୧ମ), କେ. ଅସିଫ (୨ୟ), ପ୍ରତାପ ବାରୋତ (୩ୟ)
Childrenରଞ୍ଜିତ ବାରୋତ (Ranjit Barot), ଜୟନ୍ତୀ ମାଲା

ସିତାରା ଦେବୀ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Sitara Devi (୮ ନଭେମ୍ବର ୧୯୨୦ – ୨୫ ନଭେମ୍ବର ୨୦୧୪) ଜଣେ ଖ୍ୟାତନାମେ ଭାରତୀୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ କଥକ ନୃତ୍ୟାଙ୍ଗନା, ଗାୟିକା ଓ ଅଭନେତ୍ରୀ ଥିଲେ । ସେ ଅନେକ ପୁରସ୍କାର ଓ ପ୍ରଶଂସା ପାଇଥିଲେ, ଭାରତ ଓ ଭାରତ ବାହାରେ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ସେ ତାଙ୍କର ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ବିଶେଷତଃ ରୟଲ ଆଲବର୍ଟ ହଲ , ଲଣ୍ଡନ (୧୯୬୭) ଓ କାର୍ଣ୍ଣେଜି ହଲ, ନିଉ ୟୋର୍କରେ (୧୯୭୬) ।[୨]

ପ୍ରାକ୍ ଜୀବନ ଓ ପୃଷ୍ଠଭୂମି[ସମ୍ପାଦନା]

ସିତାରା ଦେବୀ ନଭେମ୍ବର ୮ ତାରିଖ ୧୯୨୦ରେ କଲିକତାରେ (ଏବେକାର କୋଲକାତା) ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥଲେ ଓ ସଂଯୋଗ ବଶତଃ ସେହି ଦିନ ଦିପାବଳୀର ଧନତେରାସ (Dhanteras Dipavali) ପର୍ବ ପଡ଼ିଥିଲା ।[୩] ଏଣୁ ଧନର ଦେବୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ତାଙ୍କର ଧନଲକ୍ଷ୍ମୀ ନାମ କରଣ କରାଯାଇଥିଲା । [୧][୪]

ବାରାଣସୀରୁ ଆସି ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ବ‌ହୁତ ବର୍ଷ ଧରି କଲିକତାରେ ବସବାସ କରିଥିବା ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରେ ସିତାରା ଦେବୀ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପିତା ଶୁକଦେବ ମହାରାଜ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭଦ୍ରଲୋକ ଥଲେ ଓ ସଂସ୍କୃତରେ ବୈଷ୍ଣବ ପଣ୍ଡିତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ଭରଣ ପୋଷଣ ନିମନ୍ତେ କଥକ ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମାତା ମତ୍ସ୍ୟ କୁମାରୀ ଏକ କଳାକାର ପରିବାରର କନ୍ୟା ଥିଲେ ଯାହାଙ୍କର ନେପାଳ ରାଜକୀୟ ପରିବାର ସ‌ହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ଥିଲା । ଶୁକଦେବ ମହାରାଜ ନେପାଳର ରାଜକୀୟ କୋର୍ଟରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିବାବେଳେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତ ହୋଇଗଲେ ଓ ଭାରତ ନାଟ୍ୟମ ତ‌‌ଥା ନାଟ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ର ବିଷୟ ଗଭୀର ଭାବରେ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ । କଥକ ନୃତ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ଅସାଧାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଥିଲା । କଥକ ତାଙ୍କ ରୋଜଗାରର ପନ୍ଥା ହୋଇଯାଇଥିଲା । ତାଙ୍କର ନୃତ୍ୟ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତି ଝିଅ ଓ ପୁଅମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ସଞ୍ଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା; ଝିଅଙ୍କ ନାମ ଅଳକାନନ୍ଦା, ତାରା ଓ ଧନ୍ନୋ ଥିଲା, ପୁଅଙ୍କ ନାମ ଚୁବେ ଓ ପାଣ୍ଡେ ଥିଲା ।

ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁରଙ୍କ ସ‌ହିତ ସିତାରା ଦେବୀ ଭେଟ କରିଥିଲେ ଓ ହଜିଲା ଭାରତୀୟ କଳାକୁ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିବାକୁ ଉପଦେଶ ପାଇବା ପରେ ଠାକୁରଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । ଶୁକଦେବ ମହାରାଜ କଥକ ନୃତ୍ୟର ସୁଧାର ଆଣି ସେହି ଲକ୍ଷ ପୂରଣ କରିବାକୁ ନିଶ୍ଚୟ କଲେ । ସେ ସମୟରେ କଥକ ନୃତ୍ୟ କେବଳ ପୁଅମାନେ ବା ନାଚବାଲୀ ଝିଅମାନେ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ ଓ ଭଦ୍ର ଘରର ପିଲାମାନେ ଏହି ନୃତ୍ୟ ଶିଖିବା ଆଶା କରାଯାଉନଥିଲା । ଏହି ନୃତ୍ୟରେ ଧାର୍ମିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ମିଶ୍ରଣ କରିବାକୁ ଶୁକଦେବ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲେ । ଏହା ଯୋଗୁ ପରିବାର ବଦନାମ ହୋଇଗଲେ ଓ ବାସ୍ତବତଃ ପ୍ରାୟ ଜାତିରୁ ବିତାଡ଼ିତ ହୋଇଗଲେ ।

ମହାରାଜ ନିଜର ଜାତିଲୋକଙ୍କର କ୍ରୋଧର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କର ଝିଅମାନଙ୍କୁ ବେଶ୍ୟା ମଧ୍ୟ କୁହାଗଲା । ତାଙ୍କ ଲକ୍ଷରୁ ଏହି ମନ୍ତବ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ବିଚ୍ୟୁତ କରିପାରିଲାନି । ସିତାରା ଦେବୀ ପୂର୍ବ କଥା ସ୍ମରଣ କରି କ‌ହନ୍ତି, "ମୋ ପିତା କ‌ହିଲେ, ଯଦି କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସ‌ହିତ ରାଧା ନୃତ୍ୟ କରିପାରିଥିଲେ, ତେବେ ଝିଅମାନେ କାହିଁକି କରିନପାରିବେ ? ତାଙ୍କର ନୃତ୍ୟ ଅଧିକାରକୁ ପୁରୁଷମାନେ ସମ୍ମାନ ଦେବାକଥା ।" ମହାରାଜ ତାଙ୍କର ଘର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଏକ ନୂଆ ଜାଗାରେ ବାସ କଲେ । ଗୋଟିଏ ନୂଆ ନାଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରି ସେ ପୁଅ ଓ ଝିଅଙ୍କ ସ‌ହିତ ନିଜ ଝିଅମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଥରେ କାନୁନ ରକ୍ଷାକାରୀମାନେ ଆସି ବିଦ୍ୟାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟରେ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ । ମହାଭାରତ କାହାଣୀକୁ ସ୍କୁଲରେ ମହାରାଜ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେଇଥିଲେ । ସିତାରା ତାଙ୍କଠାରୁ ୨୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ବଡ଼ ଭଉଣୀ ନୃତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା କରୁଥିବା ଦେଖିଲେ ଓ ନିଜେ ଅଭ୍ୟାସ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ ।

ଆଧାର[ସମ୍ପାଦନା]

  1. ୧.୦ ୧.୧ "Kathak queen Sitara Devi still youthful at 91". Hindustan Times. 2 ସେପ୍ଟେମ୍ବର 2011. Archived from the original on 7 ଅପ୍ରେଲ 2014. Retrieved 4 ଅପ୍ରେଲ 2014.
  2. "Sitara Devi – The Kathak Legend". India Travel Times. Archived from the original on 30 ମାର୍ଚ୍ଚ 2014. Retrieved 25 ଜାନୁଆରୀ 2012.
  3. "Dhanteras on 8th November 1920".
  4. "Interview : State of the art". The Hindu. 31 July 2009. Retrieved 4 April 2014.