ବମ୍ବେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ

ବମ୍ବେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
ସ୍ଥାପିତ	14 ଅଗଷ୍ଟ 1862 (1862-୦୮-14)
ଭୌଗଳିକ ଦିଗବାରେଣି	18°55′52.26″N 72°49′49.66″E
ସଂରଚନା	Presidential with confirmation of Chief Justice of India and Governor of respective state.
ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ	Constitution of India
ବିଚାରପତି କାର୍ଯ୍ୟକାଳ	Mandatory retirement at age 62
ସଦସ୍ଯତା ସଂଖ୍ଯା	94 (71 permanent, 23 additional)
Website	Official website
Chief Justice
ବର୍ତ୍ତମାନ	Alok Aradhe
ନିଯୁକ୍ତି ଦିନ	21 January 2025

ବମ୍ବେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ (ମୁମ୍ବାଇ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ) ହେଉଛି ଭାରତର ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଗୋଆ ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗର ହାବେଳୀ ଓ ଡାମନ ଓ ଡିଉ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ । ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ମୁମ୍ବାଇ (ପୂର୍ବତନ ନାମ ବମ୍ବେ) ରେ ଅବସ୍ଥିତ ଓ ଏହା ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ । ଏହି ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ନାଗପୁର ଓ ଔରଙ୍ଗାବାଦ ଓ ଗୋଆର ପୋର୍ଭୋରିମ ରେ ଭ୍ରମଣ କେନ୍ଦ୍ର (ସର୍କିଟ୍ ବେଞ୍ଚ୍) ଅଛି ।

ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ, ଅଟର୍ଣି ଜେନେରାଲ୍ ଓ ସୋଲିସିଟର୍ ଜେନେରାଲ୍ ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟରୁ ହିଁ ଥିଲେ । ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଏହି ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ୨୨ ଜଣ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟକୁ ବଦଳି ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଓ ୮ ଜଣ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ହିସାବରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରାଥମିକ ଓ ଅପିଲ୍ ଏହିଭଳି ଦୁଇଧରଣର ଅଧିକାର ରହିଅଛି । ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ କେବଳ ଭାରତର ସୁପ୍ରିମ କୋର୍ଟରେ ଅପିଲ୍ କରିପାରିବେ। ବମ୍ବେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୋଟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ସଂଖ୍ୟା ୯୪ (୭୧ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ୨୩ ଅତିରିକ୍ତ)। ଏହି ଭବନ ୨୦୧୮ ମସିହାରେ ୱର୍ଲ୍ଡ ହେରିଟେଜ୍ ସାଇଟ୍ ତାଲିକାରେ ସାମିଲ୍ ହୋଇଥିବା "ଦ ଭିକ୍ଟୋରିୟନ୍ ଏଣ୍ଡ ଆର୍ଟ ଡେକୋ ଇନସେମ୍ବଲ୍ ଅଫ୍ ମୁମ୍ବାଇ" ର ଏକ ଅଂଶ ।

୨୦୨୫ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟରେ କେବଳ ୫୨ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ୧୬ ଅତିରିକ୍ତ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ଉପଲବ୍ଧ ଥିଲେ ।

ଇତିହାସ

ବମ୍ବେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ୧୪ ଅଗଷ୍ଟ ୧୮୬୨ ରେ ରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୨୬ ଜୁନ୍ ୧୮୬୨ରେ ଜାରି ହୋଇଥିବା ଲେଟର୍ସ ପେଟେଣ୍ଟ ଦ୍ୱାରା ଭାରତ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଆଇନ୍ ୧୮୬୧ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ତତକାଳୀନ ଭାରତର ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି ସହରରେ ସ୍ଥାପିତ ତିନୋଟି ପ୍ରଥମ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ; ଅନ୍ୟଦୁଇଟି ହେଉଛି କଲିକତା ଓ ମାଦ୍ରାସ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ଯେଉଁ ଭବନରେ ଏହି ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅବସ୍ଥିତ, ତାହାର କାମ ଏପ୍ରିଲ ୧୮୭୧ ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ନଭେମ୍ବର ୧୮୭୮ରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଭବନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟର୍ କର୍ଣ୍ଣଲ୍ ଜେମ୍ସ ଏ. ଫୁଲର୍ ଦ୍ୱାରା ଡିଜାଇନ୍ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ଭବନ ଗୋଥିକ୍ ରିଭାଇଭାଲ୍ ଶୈଳୀରେ, ଅର୍ଲି ଇଂଲିଶ୍ ଶୈଳୀ ଅନୁସାରେ ନିର୍ମିତ । ଏହା ୫୬୨ ଫୁଟ୍ (୧୭୧ ମିଟର) ଲମ୍ବା ଓ ୧୮୭ ଫୁଟ୍ (୫୭ ମିଟର) ଚଉଡ଼ା । ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଟାୱାର୍ ର ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ଦୁଇଟି ଅଷ୍ଟକୋଣୀ ଟାୱାର୍ ଅଛି । ଏହି ଭବନର ଉପରେ ନ୍ୟାୟ ଓ କୃପାର ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି । ଏହି ଭବନରେ ପ୍ରଥମ ବାର ଅଧିବେଶନ ୧୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୮୭୯ରେ ହୋଇଥିଲା ।

ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ମୁମ୍ବାଇ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ଅସ୍ଥାୟୀ ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ଥିଲେ ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଏମ୍. ସି. ଛାଗ୍ଲା (୧୯୪୮–୧୯୫୮)।

ନ୍ୟାୟାଳୟର ନାମ

ଯଦିଓ ସହରର ନାମ ୧୯୯୫ ମସିହାରେ ବମ୍ବେ ରୁ ମୁମ୍ବାଇ କରାଯାଇଥିଲା, ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନାମରେ ତାହା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିନଥିଲା ଓ ଆଜିଯାଏ ପୁରୁଣା ନାମ "Bombay High Court" ନାମ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । ୫ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୬ରେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଦ୍ୱାରା ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ଯଥା "Calcutta High Court" କୁ "Kolkata High Court" ଓ "Madras High Court" କୁ "Chennai High Court" ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ବିଧେୟକ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ, ଏହା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସମ୍ମତି ପାଇଁ ଅପେକ୍ଷାରେ ଅଛି ।