ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟ
ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟ ଭାରତର ମଧ୍ୟ-ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ବିସ୍ତ୍ରୁତ ଏକ ଅଞ୍ଚଳ ଅଟେ । ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭାରତରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱ ବହୁତ ଅଧିକ ଅଟେ ।
ପୌରାଣିକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
[ସମ୍ପାଦନା]ଏକଦା ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟର ନାମ ଭିନ୍ନ ଥିଲା । ଏହାକୁ ଦଣ୍ଡ ନାମକ ରାଜା ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ । ଦିନେ ରାଜା ଅରଣ୍ୟକୁ ଶିକାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆସି, ଶୁକ୍ରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ସୁନ୍ଦରୀ କନ୍ୟା ଅରଜାଙ୍କୁ ଦେଖି ବିମୋହିତ ହୋଇଗଲେ । କିଛିଦିନ ଉତ୍ତାରୁ, ଦିନେ ଗୋଧୂଳି ସମୟରେ ଅରଜା ସରୋବରରୁ ସ୍ନାନ ସାରି ଏକାକୀ କୁଟୀରକୁ ଫେରୁଥିଲେ; ରାଜା ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଇ ଗାନ୍ଧର୍ବ ରୀତିରେ ବିବାହ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛାକଲେ । ଅରଜା ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବରେ ରାଜିହେଲେ ନାହିଁ । ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେବାକୁ ରାଜାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ହେଲେ । କିନ୍ତୁ, ଉଦ୍ଧତ ଅହଙ୍କାରୀ ରାଜା ବଳତ୍କାରରେ ଅରଜାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ; ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଅରଜା ରାଜା ଦଣ୍ଡଙ୍କ ହାତରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତକରି ଆଶ୍ରମକୁ ଦୃତବେଗରେ ଚାଲିଗଲେ । ପିତା ଋଷି ଶୁକ୍ରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଆଗରେ ଅରଜା ରାଜା ଦଣ୍ଡଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅପମାନିତା ହୋଇଥିବାର ବର୍ଣ୍ଣନା କଲେ । ଋଷି କ୍ରୋଧାନ୍ୱିତ ହୋଇ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ ରାଜ୍ୟ ଭସ୍ମ ହୋଇଯାଉ, ଫଳରେ ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟଟି ଅଗ୍ନିରେ ଭସ୍ମୀଭୂତ ହୋଇ ପାଉଁଶରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲା । ଏଥିସହିତ ଋଷି ଓ ତାଙ୍କକନ୍ୟା ଅବିଳମ୍ବେ ରାଜ୍ୟ ପରିତ୍ୟାଗ କଲେ। କିନ୍ତୁ ଶୁକ୍ରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ତପଶକ୍ତି ବଳରେ ଅରଜାଙ୍କ ଅତିପ୍ରିୟ ସରୋବରଟି ଶୁଖି ନଯାଇ ରହିଥିଲା ଜଳପୂର୍ଣ୍ଣ । କାଳକ୍ରମେ ଦୂରପର୍ବତରୁ ଜଳଧାରା ଆସି ସେ ସରୋବରକୁ ନଦୀରେ ପରିଣତ କଲା । ସେ ନଦୀର ନାମ ତମସା । ବର୍ଷ ପରେ ବର୍ଷ ବିତିଗଲା । ସମୟାନୁକ୍ରମେ ବର୍ଷାର ଆଶୀର୍ବାଦରେ ସେ ସରୋବର ଉଭୟଦିଗରେ କାୟା ବିସ୍ତାର କଲା । ତା’ ସ୍ପର୍ଶରେ ସେ ଅଞ୍ଚଳ କ୍ରମେ ପୁନର୍ବାର ସଜୀବ ହେଲା । ଇତିମଧ୍ୟରେ ଦୂରଦୂରାନ୍ତରୁ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଆସିଲେ । ନଦୀରେ ଭାସିଆସୁଥିବା ଫଳମୂଳରୁ ସୃଷ୍ଟିହେଲା ବୃକ୍ଷଲତା । କାଳକ୍ରମେ ବୃକ୍ଷଲତାର ଅଭିବୃଦ୍ଧିଦ୍ୱାରା ଘଞ୍ଚ ଅରଣ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିହେଲା । ଅଭିଶପ୍ତ ରାଜା ଦଣ୍ଡଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ଅରଣ୍ୟର ନାମ ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟ ରୂପେ ପରିଚିତ ହେଲା । [୧][୨]
ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ବନବାସ
[ସମ୍ପାଦନା]ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର, ମାତା ସୀତା ଓ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଓଡ଼ିଶାର କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲା ତଥା ବର୍ତ୍ତମାନର ମାଲକାନଗିରିର ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟରେ ବନବାସ ସମୟ କଟାଇଥିଲେ ମାଲକାନଗିରି ଜିଲ୍ଲାରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ ବାସ କରନ୍ତି ସେମାନେ ହେଲେ କୋୟା ଓ ବଣ୍ଡା ପ୍ରଜାତିର ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ ଏହି ଦୁଇ ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ ରାମାୟଣ ସହିତ ଓତଃପ୍ରୋତ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ ପ୍ରଥମତଃ ବଣ୍ଡାମାନେ ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରନ୍ତି ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ଜଳାଶୟ ରହିଛି ଗୋଟିକର ନାମ ସୀତାକୁଣ୍ଡ ଓ ଅନ୍ୟଟିର ନାମ ହଳଦୀକୁଣ୍ଡ ଉଭୟ କୁଣ୍ଡ ବା ଜଳାଶୟରେ ବନବାସ ସମୟରେ ସୀତାମାତା ସ୍ନାନ କରୁଥିଲେ ଦେହରେ ହଳଦୀ ଲଗାଇ ସୀତାମାତା ଯେଉଁ ଜଳାଶୟରେ ସ୍ନାନ କରୁଥିଲେ ସେହି କୁଣ୍ଡ ଏବେ ବି ହଳଦିଆ ହୋଇ ରହିଛି ବାସ୍ନା ମଧ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥାତ୍ ପାହାଡ଼ ପର୍ବତଭରା ଅଞ୍ଚଳରେ ମିଳୁଥିବା ଝରଣାପାଣିଠାରୁ ସେହି କୁଣ୍ଡର ପାଣି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା ଅନ୍ୟ କୁଣ୍ଡଟି ହେଲେ ସୀତାକୁଣ୍ଡ ସେହି କୁଣ୍ଡର ପାଣି ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱଚ୍ଛ ସ୍ନାନ ପାଇଁ ସିତାମାତା ସେହି କୁଣ୍ଡଟିକୁ ବାଛି ନେଇଥିଲେ ଏକଦା ସେହି କୁଣ୍ଡରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଲଗ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ସୀତାମାତା ଗାଧୋଉଥିବା ବେଳେ ବଣ୍ଡା ରମଣୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ଦେଖି ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସୀତାମାତାଙ୍କୁ ଭଲରେ ବସ୍ତ୍ର ପ୍ରେକ୍ଷାଳଣ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦେଇ ନଥିଲେ ଏପରି ବ୍ୟବହାରରେ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥିବେ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଣ୍ଡା ରମଣୀମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବସ୍ତ୍ର ହୋଇ ରହିବାକୁ ସୀତାମାତା ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ଯାହା ଫଳରେ ବଣ୍ଡା ରମଣୀମାନେ କୌଣସି ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧନ୍ତି ନାହିଁ ଏପରି କି ନିଜ ଗ୍ରାମରେ ଥିବାବେଳେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧି ନଥାନ୍ତି କିନ୍ତୁ ହାଟ ବଜାରକୁ ଆସିଲେ ବକଳ କିମ୍ବା ଶିଆଳୀ ପତ୍ର ଗୁଡ଼ାଇହୋଇ ଆସିଥାନ୍ତି ଏହି ଘଟଣା/ପ୍ରଥା ୩୦ ବର୍ଷତଳେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଥିଲା ଏବେ ସେମାନେ ଲୁଗା ପିନ୍ଧିବା ଆରମ୍ଭ କଲେଣି କିନ୍ତୁ ମାତା ସୀତାଙ୍କ ଅଭିଶାପକୁ ମରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଳନ କରିବେ ବୋଲି ସେମାନେ କୁହନ୍ତି
କୋୟାମାନେ ବାଲିମେଳାଠାରୁ ମୋଟୁ ଓ ପୋଡ଼ିଆ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବସବାସ କରନ୍ତି ପଡ଼ୋଶୀ ଛତିଶଗଡ଼ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଅଛନ୍ତି ଆଧୁନିକ ଯୁଗର କୋରୁକୁଣ୍ଡା ହେଉଛି ରାମାୟଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ କିସ୍କିନ୍ଧା କୋରକୁଣ୍ଡା ବ୍ଲକଟି ମାଲକାନଗିରି ଜିଲ୍ଲା ସଦର ମହକୁମାଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦କିଲୋମିଟର ଦୂର ଏବଂ ବାଲିମେଳା ସେଠାରୁ ୧୫ କିଲୋମିଟର ଉକ୍ତ ସ୍ଥାନ ଅର୍ଥାତ୍ କିସ୍କିନ୍ଧା ନିକଟରେ ଏକ ଛୋଟ ପାହାଡ଼ ସଂଲଗ୍ନ ଗ୍ରାମ ରହିଛି ଯାହାକୁ କି ଦୁନ୍ଦୁଗୁଡ଼ା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ତାହାହିଁ ଦୁନ୍ଦୁଭି ଅସ୍ଥିର ପାହାଡ଼ ବୋଲି ଗବେଷକମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ବାଳୀକୁ ହତ୍ୟା କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ପାହାଡ଼ ସଦୃଶ ପଡ଼ିଥିବା ଦୁନ୍ଦୁଭି ଅସ୍ଥିକୁ ଏକ ଯୋଜନ ଦୂରକୁ ପିଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲେ ସେହିପରି ଭାବେ ବାଳୀକୁ ହତ୍ୟାକରିବା ପୂର୍ବରୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଗୋଟିଏ ଶରରେ ୭ଟି ତାଳଗଛକୁ ଭେଦ କରିଥିଲେ କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ ଯେ ଅବିଭକ୍ତ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ମାଲକାନଗିରିକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ କେଉଁଠି ତାଳଗଛ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେନାହିଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥାହେଉଛି ଯେ ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କ ସଖା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ବାଳିକୁ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ତାହା ବର୍ତ୍ତମାନର ବାଲିମେଳା ବ୍ୟତୀତ ଆଉକିଛି ନୁହେଁ ବାଳୀ ମରିବାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ କୋୟାମାନେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇ ଯେଉଁସ୍ଥାନରେ ଉତ୍ସବ ମନାଇଥିଲେ ତାହା ଆଧୁନିକ ବାଲିମେଳା ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି
ରାମାୟଣରେ ସୀତାମାତାଙ୍କର ଦିବଂଗତ ମହାରାଜା ଦଶରଥଙ୍କୁ ପୁତ୍ର ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ/ଆବର୍ତ୍ତମାନ କାଳରେ ନଦୀରୁ ବାଲି ଆଣି ବାଲିପିଣ୍ଡ ରୂପେ ଅର୍ପଣକରିବାର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି ଏକଥା ଦେଶର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଉଦ୍ଜୀବିତ ନାହିଁ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର କେବଳ ତାହାର ନଜିତ୍ ଅଦ୍ୟାବଧି ରହିଆସିଛି ଅର୍ଥାତ୍ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ମାଲକାନଗିରି ସମେତ କୋରାପୁଟରେ ବାଲି ଉତ୍ସବ ପାଳିତ ହୋଇଆସୁଛି ଉକ୍ତ ବାଲି ପର୍ବରେ ରାମଭକ୍ତମାନେ ବାଲି ଅର୍ପଣ କରି ତାଙ୍କର ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଜ୍ଞାପନ କରିଆସୁଛନ୍ତି ଏହା ବ୍ୟତୀତର ଚିତ୍ରକୁଟକୁ କେତେକ ଆଧୁନିକ ଚିତ୍ରକୋଣ୍ଡା ବୋଲି କହିଆସୁଥିବା ବେଳେ ମାଲକାନଗିରି ସହର ସଂଲଗ୍ନ ପର୍ବତମାଳାକୁ ମାଲ୍ୟବନ୍ତଗିରି ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ୩ବର୍ଷରେ ଥରେ ମାଲକାନଗିରିରେ ଠାକୁରାଣୀ ପୂଜାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥାଏ ସେହି ପୂଜାରେ ଅଗ୍ରପୂଜ୍ୟଭାବେ ରାମ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଓ ହନୁମାନଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ ଅବଶ୍ୟ ସେହି ୫୫କିଲୋମିଟର ଯାତ୍ରାରେ ହଜାର ହଜାର ବଳି ପଡ଼ିଥାଏ ତାହା କେବଳ ମାଲକାନଗିରିର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦିଆଯାଏ ଗୋଟିଏ ବିମାନରେ ଯାଉଥିଲେ ବି ରାମ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଏବଂ ହନୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ କଦଳୀ କିମ୍ବା ନଡ଼ିଆ ଲାଗି କରାଯାଏ ସୀତାମାତାଙ୍କ ଅପହରଣ ପରେ ମାଲକାନଗିରିର ସେହି ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ହିଁ ରାମ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଓ ହନୁମାନଙ୍କୁ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟର ବାଟ ଦେଖାଇ ଦେଇଥିଲେ ବୋଲି ପ୍ରବାଦ ରହିଛି
ରାମଗିରି, ତୁଳସୀ ପାହାଡ଼ ଏବଂ ଗୁପ୍ତେଶ୍ୱରଙ୍କ ବିଜେସ୍ଥଳୀ ମଧ୍ୟ ରାମଗିରିଠାରେ ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମିକୀଙ୍କ ଆଶ୍ରମ ଥିଲା ବୋଲି କିଛି ଗବେଷକ ମତଦିଅନ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରରୁ ଗବେଷକମାନେ ରାମଗିରି ଆସିଥାନ୍ତି ଏକ ପର୍ବତ ଗୁମ୍ଫାରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଶିବଲିଙ୍ଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ପୂଜାକରୁଥିଲେ ତାହା ଏବେ ଗୁପ୍ତେଶ୍ୱର ପୀଠ ରୂପେ ଖ୍ୟାତ ଗୁପ୍ତେଶ୍ୱର ପୀଠରୁ ଅନତି ଦୂରରେ ଏକ ତୁଳସୀ ପାହାଡ଼ ରହିଛି ଉକ୍ତ ପାହାଡ଼ଟି କେବଳ ତୁଳସୀଗଛରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧକିଲୋମିଟର ଦୂରରୁ ତୁଳସୀର ବାସ୍ନାରୁ ଜଣାପଡ଼ିଯାଏ ବର୍ତ୍ତମାନ ତାହା ତେନ୍ତୁଲିଗୁମା ଗ୍ରାମରେ ଅବସ୍ଥିତ [୩]