କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି
 | ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗଟିରେ ଥିବା ଅଦରକାରୀ ଲେଖାସବୁ ହଟାଇ ଭଲକରି ଲେଖିବାକୁ ହେବ । ଏହାର ମାନ ଅଧୁନା ଉଇକିପିଡ଼ିଆର ମାନଦଣ୍ଡ ଅନୁସାରେ ଅନୁପଯୁକ୍ତ । କାରଣ: ଇଂରାଜୀ ଉଇକିପିଡ଼ିଆର ଲିଙ୍କ ଆଧାର ଭାବେ ଦିଆଯାଇଛି ଓ ମେସିନ ଅନୁବାଦକୁ ସମ୍ବବତଃ ନ ବଦଳାଇ ସିଧା ନକଲ କରାଯାଇଛି । ଦୟାକରି ଏହି ଲେଖାଟିକୁ ସୁଧାରିଦିଅନ୍ତୁ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗର ଆଲୋଚନା ପୃଷ୍ଠାରେ କିଛି ଆଲୋଚନା ବି ହୋଇଥାଇପାରେ । (ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୨୦) |
କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହାକି ତୃତୀୟ ପକ୍ଷର( ବା ବିରୋଧିର) ଉପସ୍ଥିତିରେ ସଂରକ୍ଷିତ ସଂଚାର କରେ।[୧]ବିଶେଷ ଭାବରେ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି କିଛି ନିୟମକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ଯିଏକି ତୃତୀୟ ପକ୍ଷ ବା ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କୁ କୌଣସି ନିଜସ୍ବ ସଂଦେଶ ଜାଣିବାକୁ ବାଧା ଦିଏ।[୨]
ସଂରକ୍ଷିତ ଖବରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଯଥା - ଡାଟା ଗୋପନୀୟତା, ଡାଟା ଅଖଣ୍ଡତା, ପ୍ରାମାଣିକୀକରଣ, ପରିତ୍ୟାଗ ଅକରଣୀୟ ହେଉଛି ଆଧୁନିକ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫିର ଆଧାର। ଇ- ବାଣିଜ୍ୟ, ଡିଜିଟାଲ ମୁଦ୍ରା, ସଂଗଣିକ ପାସୱାର୍ଡ ଡିଜିଟାଲ ଅଧିକାର ପ୍ରବନ୍ଧ, ବ୍ଲକ୍ଚେନ୍ [୩]ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ ମିଡ଼ିଆର ସତ୍ତ୍ୱଧିକାର ଉଲଂଘନ, ଉପରେ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫିକୁ ଲେପନ କରାଯାଏ।
ଇତିହାସ[ସମ୍ପାଦନା]
କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫିର ଇତିହାସ ଅତି ରୋମାଞ୍ଚକ | କାହ୍ନଙ୍କ କୋଡବ୍ରେକର୍ସ ହେଉଛି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଣ-ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଖାତା |[୪] ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ଏହି ପୁସ୍ତକ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ଚିତ୍ରିତ କରେ |ଏବଂ ପ୍ରାୟ ୪୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ମିଶରୀୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୀମିତ ବ୍ୟବହାର, ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଯେଉଁଠାରେ ଏହା ଥିଲା |ଉଭୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଫଳାଫଳରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ |[୪] ୧୯୬୩ରେ ସମାପ୍ତ, କାହାନଙ୍କ ପୁସ୍ତକ | ଇତିହାସର ସେହି ଦିଗଗୁଡ଼ିକୁ ଆବୃତ କରେ ଯାହା ବିଷୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା (ସେହି ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) |[୪]
ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସମୟର ଗ୍ରୀକ୍ମାନେ ସାଇଫର୍ ବିଷୟରେ ଜାଣିଥିବାର କୁହାଯାଏ (ଯଥା, ସ୍ପାର୍ଟାନ୍ ଟ୍ରାନ୍ସପୋଜିସନ୍ ସାଇଫର୍ ସ୍ପାର୍ଟାନ୍ ସନ୍ୟବାହିନୀଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା) | [୫]ଷ୍ଟେଗାନୋଗ୍ରାଫି (ଯଥା, ଏକ ସନ୍ଦେଶର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ଲୁଚାଇବାଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ଗୋପନୀୟ ରଖିବା) ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା | ହେରୋଡୋଟସ୍ର ଏକ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି, ଏକ ଦାସର ମୁଣ୍ଡରେ ଟାଟୁ ହୋଇଥିବା ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ଥିଲା ଏବଂ ପୁନର୍ବାର କେଶ ତଳେ ଲୁଚି ରହିଥିଲା |[୬][୪] ଷ୍ଟେଗାନୋଗ୍ରାଫିର ଅଧିକ ଆଧୁନିକ ଉଦାହରଣଗୁଡିକ ତଥ୍ୟ ଲୁଚାଇବା ପାଇଁ ଅଦୃଶ୍ୟ ଇଙ୍କି, ମାଇକ୍ରୋଡଟ୍ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍ ୱାଟର ମାର୍କର ବ୍ୟବହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ |
ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ପୂର୍ବରୁ, କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ବାର୍ତ୍ତା ଗୋପନୀୟତା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲା (ଅର୍ଥାତ୍ ଏନକ୍ରିପସନ୍) - ଏକ ମଣା ଫର୍ମରୁ ବାର୍ତ୍ତାଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ମଣାହୀନ ରୂପରେ ପରିଣତ କରିବା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପଟେ ପୁନର୍ବାର ଏହାକୁ ଗୁପ୍ତ ଜ୍ଞାନ ବିନା ଇଣ୍ଟରସେପ୍ଟର କିମ୍ବା ଇଭ୍ସଡ୍ରପର୍ଦ୍ୱାରା ପଢିହେବ ନାହିଁ | [୭]ସେହି ସନ୍ଦେଶର ଡିକ୍ରିପ୍ସନ୍ ପାଇଁ) | ଗୁପ୍ତଚର, ସାମରିକ ନେତା ଏବଂ କୂଟନୀତିଜ୍ଞଙ୍କ ପରି ଯୋଗାଯୋଗରେ ଗୁପ୍ତତା ନିଶ୍ଚିତ କରିବାକୁ ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଚେଷ୍ଟା କଲା | ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ, କ୍ଷେତ୍ରଟି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାର୍ତ୍ତା ଅଖଣ୍ଡତା ଯାଞ୍ଚ, ପ୍ରେରକ / ରିସିଭର୍ ପରିଚୟ ପ୍ରାମାଣିକିକରଣ, ଡିଜିଟାଲ୍ ଦସ୍ତଖତ, ଇଣ୍ଟରାକ୍ଟିଭ୍ ପ୍ରୁଫ୍ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷିତ ଗଣନା ପାଇଁ ଶଳ ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଗୋପନୀୟତା ଚିନ୍ତାଧାରାଠାରୁ ବିସ୍ତାର ହୋଇଛି |[୭]
ଡେଭିଡ କାହ୍ନ କୋଡବ୍ରେକର୍ସରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଆଧୁନିକ କ୍ରିପ୍ଟୋଲୋଜି ଆରବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା, କ୍ରିପ୍ଟାନାଲାଇଟିକ୍ ପଦ୍ଧତିକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଭାବରେ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟ୍ କରିଥିବା ପ୍ରଥମ ଲୋକ। [୮]ଅଲ-ଖାଲିଲ (୭୧୭-୭୮୬) ବୁକ୍ ଅଫ୍ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫିକ୍ ମେସେଜ୍ ଲେଖିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ରବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ବିନା ସମସ୍ତ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଆରବୀୟ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ କ୍ରମାଙ୍କ ଏବଂ ମିଶ୍ରଣର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟବହାର ରହିଥାଏ |[୯]
ଆଧୁନିକ କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି[ସମ୍ପାଦନା]
ସିମେଟ୍ରିକ୍-କି କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି[ସମ୍ପାଦନା]
ସିମେଟ୍ରିକ୍-କି କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ଏନକ୍ରିପସନ୍ ପଦ୍ଧତିକୁ ବୁଝାଏ | ଯେଉଁଥିରେ ଉଭୟ ପ୍ରେରକ ଏବଂ ଗ୍ରାହକ ସମାନ ଚାବି ଅଂଶୀଦାର କରନ୍ତି (କିମ୍ବା, ସାଧାରଣତ ,, ଯେଉଁଥିରେ ସେମାନଙ୍କର ଚାବି ଭିନ୍ନ, କିନ୍ତୁ ସହଜରେ ଗଣନାଯୋଗ୍ୟ ଉପାୟରେ ଜଡ଼ିତ) | ଜୁନ୍ ୧୯୭୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଏହା ଏକମାତ୍ର ପ୍ରକାରର ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଥିଲା | [୧୦] [୧୧] ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଡାଟା ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଆଲଗୋରିଦମ ସାଇଫର୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଖାଉଥିବା ତାର୍କିକ ଚିତ୍ର | ସିମେଟ୍ରିକ୍ କି ସାଇଫର୍ଗୁଡ଼ିକ ବ୍ଲକ୍ ସାଇଫର୍ କିମ୍ବା ଷ୍ଟ୍ରିମ୍ ସାଇଫର୍ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ | ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବର୍ଣ୍ଣଗୁଡିକର ବିପରୀତ, ସାଧା ପାଠ୍ୟର ବ୍ଲକଗୁଡିକରେ ଏକ ବ୍ଲକ୍ ସାଇଫର୍ ଏନକ୍ରିଫର୍, ଏକ ଷ୍ଟ୍ରିମ୍ ସାଇଫର୍ଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହୃତ ଇନପୁଟ୍ ଫର୍ମ |
ଡାଟା ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ (ଡିଇଏସ୍) ଏବଂ ଆଡଭାନ୍ସଡ ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ (ଏଇଏସ୍) ହେଉଛି ବ୍ଲକ୍ ସାଇଫର୍ ଡିଜାଇନ୍ ଯାହା ଆମେରିକା ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ମାନକ ଭାବରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି (ଯଦିଓ ଏଇଏସ୍ ଗ୍ରହଣ ହେବା ପରେ ଡିଇଏସ୍ର ନାମକରଣ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଇଥିଲା) | [୧୨]ଏକ ସରକାରୀ ମାନକ ଭାବରେ ଏହାର ଅବନତି ସତ୍ତ୍ ଡିଇଏସ୍ (ବିଶେଷତ ଏହାର ଅନୁମୋଦିତ ଏବଂ ଅଧିକ ସୁରକ୍ଷିତ ଟ୍ରିପଲ୍- ଡିଇଏସ୍ ପ୍ରକାର) ଯଥେଷ୍ଟ ଲୋକପ୍ରିୟ; ଏହା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରୟୋଗରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଏଟିଏମ୍ ଏନକ୍ରିପସନ୍ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଇ-ମେଲ୍ ଗୋପନୀୟତା [୧୩]ଏବଂ ସୁଦୂର ପ୍ରବେଶକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା | ଗୁଣବତ୍ତାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅନେକ ବ୍ଲକ୍ ସାଇଫର୍ ଡିଜାଇନ୍ ଏବଂ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି | ଅନେକ, ଏପରିକି ଦକ୍ଷ ଅଭ୍ୟାସକାରୀଙ୍କ ଡିଜାଇନ୍ ହୋଇଥିବା, ଏଫ୍ଇଏଲ୍ ପରି ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଛି |[୧୪]
ସାର୍ବଜନୀନ କି କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି[ସମ୍ପାଦନା]
ସିମେଟ୍ରିକ୍-କି କ୍ରିପ୍ଟୋ ସିଷ୍ଟମ୍ଗୁଡ଼ିକ ଏକ ସନ୍ଦେଶର ଏନକ୍ରିପସନ୍ ଏବଂ ଡିକ୍ରିପ୍ସନ୍ ପାଇଁ ସମାନ ଚାବି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି, ଯଦିଓ ଏକ ସନ୍ଦେଶ କିମ୍ବା ସନ୍ଦେଶର ଗୋଷ୍ଠୀ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ଚାବି ପାଇପାରେ | ସମୃଦ୍ଧ ସାଇଫର୍ଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସୁବିଧା ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପରିଚାଳନା | ଯୋଗାଯୋଗ ପାର୍ଟିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୃଥକ ଯୋଡି ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ଚାବି ବାଣ୍ଟିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଏବଂ ବୋଧହୁଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଇଫର୍ ଟେକ୍ସଟ୍ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବିନିମୟ ହେବ | ଆବଶ୍ୟକ ଚାବି ସଂଖ୍ୟା ନେଟୱାର୍କ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବର୍ଗ ପରି ବଢିଥାଏ, ଯାହାକି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସ୍ଥିର ଏବଂ ଗୁପ୍ତ ରଖିବା ପାଇଁ ଜଟିଳ କି ପରିଚାଳନା ଯୋଜନା ଆବଶ୍ୟକ କରେ |
୧୯୭୬ର ଏକ ଭୂମିପୂଜନ କାଗଜରେ, ହାଇଟଫିଲ୍ଡ ଡିଫି ଏବଂ ମାର୍ଟିନ ହେଲମ୍ୟାନ ସର୍ବସାଧାରଣ କି (ସାଧାରଣତ ଅସୀମେଟ୍ରିକ ଚାବି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ) କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫି ଧାରଣାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ କିନ୍ତୁ ଗାଣିତିକ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚାବି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ - ଏକ ସର୍ବସାଧାରଣ ଚାବି ଏବଂ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚାବି |[୧୦][୧୧] ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ କି ସିଷ୍ଟମ୍ ଏତେ ନିର୍ମାଣ ହୋଇଛି ଯେ ଗୋଟିଏ ଚାବିର ଗଣନା ('ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚାବି') ଗଣନାତ୍ମକ ଭାବରେ ଅନ୍ୟଟି ('ସର୍ବସାଧାରଣ ଚାବି')ଠାରୁ ଅସମ୍ଭବ, ଯଦିଓ ସେଗୁଡ଼ିକ ଜରୁରୀ ଅଟେ | ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ଉଭୟ ଚାବି ଗୁପ୍ତ ଭାବରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ, ଏକ ପରସ୍ପର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଯୋଡି ଭାବରେ |[୧୫] ଇତିହାସରକାର ଡେଭିଡ କାହନ୍ ସର୍ବସାଧାରଣ କି-କ୍ରିପ୍ଟୋଗ୍ରାଫିକୁ "ରେଭେନ୍ସାରେ ପଲିଫାଲଫେଟିକ୍ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ପରଠାରୁ କ୍ଷେତ୍ରର ସବୁଠାରୁ ପରିବର୍ତ୍ତନବାଦି ନୂତନ ଧାରଣା" ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ।[୧୬]
ଆଧାର[ସମ୍ପାଦନା]
- ↑ "Ron Rivest", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-01, retrieved 2020-08-24
- ↑ Bellare, Mihir; Rogaway, Phillip (21 September 2005). "Introduction". Introduction to Modern Cryptography. p. 10.
- ↑ "ବ୍ଲକ୍ଚେନ୍", ଉଇକିପିଡ଼ିଆ, 2020-08-04, retrieved 2020-08-24
- ↑ ୪.୦ ୪.୧ ୪.୨ ୪.୩ "The Codebreakers", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2019-11-29, retrieved 2020-08-24
- ↑ English, Vvedenie V. Kriptografi'iu (2002). Cryptography: An Introduction: An Introduction (in ଇଂରାଜୀ). American Mathematical Soc. ISBN 978-0-8218-2986-8.
- ↑ "David Kahn (writer)", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-01-29, retrieved 2020-08-25
- ↑ ୭.୦ ୭.୧ "History of cryptography", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-06-19, retrieved 2020-08-25
- ↑ Kahn, David (1996-12-05). The Codebreakers: The Comprehensive History of Secret Communication from Ancient Times to the Internet (in ଇଂରାଜୀ). Simon and Schuster. ISBN 978-1-4391-0355-5.
- ↑ Broemeling, Lyle D. (2011-11-01). "An Account of Early Statistical Inference in Arab Cryptology". The American Statistician. 65 (4): 255–257. doi:10.1198/tas.2011.10191. ISSN 0003-1305.
- ↑ ୧୦.୦ ୧୦.୧ "Martin Hellman", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-05-01, retrieved 2020-08-24
- ↑ ୧୧.୦ ୧୧.୧ "Whitfield Diffie", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-03-09, retrieved 2020-08-24
- ↑ "National Institute of Standards and Technology", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-21, retrieved 2020-08-25
- ↑ "Internet Engineering Task Force", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-19, retrieved 2020-08-25
- ↑ "Bruce Schneier", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-19, retrieved 2020-08-25
- ↑ "Ralph Merkle", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-07, retrieved 2020-08-25
- ↑ "Foreign Affairs", Wikipedia (in ଇଂରାଜୀ), 2020-08-11, retrieved 2020-08-25