କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ

କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ
A blackbuck in Blackbuck National Park in Gujarat, India
Conservation status
Near Threatened (IUCN 3.1)
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ଜଗତ:	Animalia
ସଙ୍ଘ:	Chordata
ବର୍ଗ:	Mammalia
ଗଣ:	Artiodactyla
କୁଳ:	Bovidae
ପ୍ରଜାତି:	Antilope Pallas, 1766
ଜାତି:	A. cervicapra
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
Antilope cervicapra (Linnaeus, 1758)
Subspecies
A. c. cervicapra (Linnaeus, 1758) A. c. rajputanae Zukowsky, 1927
Synonyms
Antilope bezoartica Gray, 1850

କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ ବା କଳା ବାହୁଟିଆ ହରିଣ (ବାଲି ହରିଣ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ) ଏକ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀ । ଚିତା ପରେ ଏମାନେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଧାଇଁ ପାରନ୍ତି ବୋଲି ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ମତ । ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ଏମାନେ ପ୍ରାୟ ୫୦ରୁ ୬୦ କିମି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୌଡ଼ି ପାରନ୍ତି । ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଉଛି ଏମାନେ ଜନବସତି ମଧ୍ୟରେ ଚରାବୁଲା କରିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି । ଖୋଲା ପଡ଼ିଆରେ ଏମାନେ ରହିବା ସହ ଶସ୍ୟ କ୍ଷେତରୁ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ଥା'ନ୍ତି । ଦଳବଦ୍ଧଭାବେ ଏମାନେ ବିଚରଣ କରନ୍ତି । ପ୍ରତିଦଳରେ ଅଣ୍ଡିରାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମ୍ ଓ ମାଈ ହରିଣ ଅଧିକ ଥା'ନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ମୃଗ ମଧ୍ୟରେ କୃଷ୍ଣସାର ନିଆରା ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

ସାଧାରଣ ମୃଗଦେହରେ ଟୋପା ଟୋପା ଚିହ୍ନ ଥାଏ । ତେବେ ଅଣ୍ଡିରା କୃଷ୍ଣସାରର ଦେହସାରା କଳା, କେବଳ ପେଟ ଧଳା ହୋଇଥିବା ବେଳେ ମାଈ କୃଷ୍ଣସାରର ଦେହ ପାଉଁଶିଆ । ପାଣିର ଅଭାବ ହେଲେ ଅଣ୍ଡିରା କୃଷ୍ଣସାର ବି ପାଉଁଶିଆ ହୋଇଯାଏ । ଶାବକର ରଙ୍ଗ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିବାବେଳେ ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍ଗକୁ ଦେହର ରଙ୍ଗ କଳା ପଡ଼ିଯାଏ । ଏମାନଙ୍କ ମାଂସ ବେଶ୍ ସୁସ୍ୱାଦୁ । ତେଣୁ କେତେକ ଏମାନଙ୍କ ମାଂସ, ଚର୍ମ ଓ ଶିଙ୍ଗ ପାଇଁ ଶିକାର କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ୧୨ରୁ ୧୫ ବର୍ଷ ବଞ୍ଚିଥା'ନ୍ତି । ସତେଜ ପତ୍ର, ଘାସ, ଫସଲ, ପନିପରିବା, ଧାନ, ମୁଗ, ବିରି ପ୍ରଭୃତି ଏମାନେ ଖାଆନ୍ତି । ବିନା ପାଣିରେ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ ଦିନରୁ ସପ୍ତାହେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିପାରନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ ପାଇଁ ଗଞ୍ଜାମର ଭେଟନଈ ଅଞ୍ଚଳ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଆକର୍ଷଣର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛି । ନ’ ଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ସମୟରେ ୪/୫ଟି କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ ଗଞ୍ଜାମର ଭେଟନଈ ଅଂଚଳକୁ ଚାଲି ଆସିଥିଲେ । ସେମାନେ ଆସିବା ପରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଂଚଳରେ ବର୍ଷା ହେବା ସହ କୃଷିଜୀବୀଙ୍କ ମୁହଁରେ ହସ ଫୁଟି ଉଠିଥିଲା । ଫଳରେ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ଏହି କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗଙ୍କୁ ଭଗବାନଙ୍କ ଦୂତ ବୋଲି ବିବେଚନା କଲେ । ସେହିଦିନଠାରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସୁଖ ଆଉ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରତୀକଭାବେ ଲୋକେ ବିବେଚନା କରି ଆସୁଛନ୍ତି ।

ଏହି ପ୍ରଜାତିର ମୃଗ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲା ଘୁମୁସର ଦକ୍ଷିଣ ଖଣ୍ଡ ଏବଂ ଆସିକା, ବୁଗୁଡ଼ା ତହସିଲର ଭଞ୍ଜନଗର ରାଜସ୍ୱ ଉପଖଣ୍ଡରେ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ଭେଟନଈ ଅଂଚଳରେ ଏମାନେ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାନ୍ତି । ପୂର୍ବରୁ ପୁରୀ ଜିଲାର କୋଣାର୍କ ବନଖଣ୍ଡ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନିମାପଡ଼ା, କାକଟପୁର ଅଂଚଳରେ ଏହି ମୃଗ ଦେଖାଦେଉଥିଲେ ହେଁ ଏବେ ସେଠାରେ ଏମାନଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁନାହିଁ । ଗତ ୨୦୧୫ ଗଣନାରେ କୋଣାର୍କ ବନଖଣ୍ଡ ଅଂଚଳରେ କୃଷ୍ଣସାର ମୃଗ ନଥିବା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ୨୦୦୪ରେ ୭୮୬, ୨୦୦୬ରେ ୧,୧୦୧, ୨୦୦୮ରେ ୧,୬୭୨, ୨୦୧୧ରେ ୨,୧୮୧ ଓ ୨୦୧୫ ସୁଦ୍ଧା ଏହି ପ୍ରଜାତିର ମୃଗଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୩,୮୦୬ରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ସାରା ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୫୦ରୁ ୬୦ ହଜାର ଭିତରେ ସୀମିତ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଏମାନେ ରାଜସ୍ଥାନ, ଗୁଜରାଟ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, ତାମିଲନାଡୁରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାନ୍ତି ।